Czasy pionierów edukacji po II wojnie światowej w świetle wspomnień Heleny Tyrankiewicz (1945–1947)

Jacek Piotrowski

Streszczenie w języku polskim


Artykuł zawiera krytyczną analizę wspomnień znanej polskiej nauczycielki z dużym dorobkiem dydaktycznym przechowywanych w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich. Autor konfrontuje jej zapisy z szeroką literaturą przedmiotu i innymi archiwaliami. Zwraca też uwagę na trudności metodologiczne w badaniu źródła posługującego się w znacznej mierze językiem epoki, w której zostało wytworzone. Jednocześnie wskazuje na problem z wykorzystaniem tej części literatury, która powstała przed 1989 r. i nie zawsze spełnia podstawowe wymogi obiektywizmu. Wskazano również na brak wyczerpującej syntezy zagadnienia odbudowy oświaty po II wojnie światowej.

Słowa kluczowe


historia edukacji; nauczyciele; odbudowa oświaty; przełom ustrojowy

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


„Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty” 1945, nr 2, poz. 62.

„Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej” 1946, nr 2, poz. 9.

Pamiętniki nauczycieli z obozów i więzień hitlerowskich, Warszawa 1962.

Pobóg-Malinowski W., Jędrzejewicz W., Listy 1945–1962, oprac. S. Nowinowski, R. Stobiecki, Warszawa 2016.

Bäcker R., Metodologia badań politologicznych, Warszawa 2016.

Bober S., Walka o dusze dzieci i młodzieży w pierwszym dwudziestoleciu Polski Ludowej, Lublin 2011.

Brynkus J., Komunistyczna ideologizacja a szkolna edukacja historyczna w Polsce (1944–1989), Kraków 2013.

Chmielewski W.J., Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944–1956), Warszawa 2006.

Chmielewski W.J., Polska administracja szkolna w latach 1944–1950, Piotrków Trybunalski 2010.

Dróżka W., Nauczyciel, autobiografia, pokolenia. Studia pedeutologiczne i pamiętnikoznawcze, Kielce 2002.

Gałecki W., Organizacja pracy w szkole. Poradnik dla nauczycieli, kierowników szkół oraz pracowników administracji szkolnej, Kraków 1946.

Gawlik S., Budowa podstaw nowego ładu szkolnego (1944–1948), w: Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.

Gawlik S., Szkoła polska w dobie zniewolenia komunistycznego (1945–1989), Opole 2009.

Grzybowski R., Nieufność jako dominująca cecha relacji pomiędzy nauczycielami a władzami komunistycznymi w latach PRL-u, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.

Grzybowski R., Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły, Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u, Toruń 2013.

Gumuła T., Rola społeczno-zawodowa nauczycieli na łamach wybranych czasopism pedagogicznych w latach 1945–1948, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.

Jakubowski J., Polityka oświatowa Polskiej Partii Robotniczej 1944–1948, Warszawa 1975.

Kahl E., Polityczne aspekty instytucjonalnego doskonalenia nauczycieli w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, Wrocław 2011.

Kotula O., Weinert W., Poradnik dla nauczycieli, kierowników, dyrektorów szkół oraz pracowników administracji szkolnej, Warszawa 1946.

Kryńska E.J., Terror i konspiracja, młodzież wobec indoktrynacji komunistycznej 1945–1956, Białystok 2004.

Maissner A., Ewolucja poglądów na dzieje oświaty w Polsce w latach 1944–1956, w: Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.

Maliński E., Początki szkolnictwa w powojennym Bolesławcu 1945–1950, w: Bolesławianie nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska, red. G. Strauchold, Bolesławiec 2016.

Marciniak Z., Pierwszy rok szkolny w Polsce Ludowej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1969, 3.

Mauersberg S., Reforma szkolnictwa w Polsce w latach 1944–1948, Wrocław 1974.

Mielczarek F., Ideał pedeutologiczny w Polsce w latach 1945–1956, w: Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.

Ochał A., Tajemnice Strażnicy WOP w Konarach 1945–1947, szabrownictwo, dezercje, morderstwa, Szczecin 2020.

Ozga W., Organizacja szkolnictwa w Polsce, Warszawa 1960.

Puliński A., Szykany i represje wobec nauczycieli na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.

Piotrowski J., Generał Stefan Hubicki. Żołnierz, polityk, lekarz (1877–1955), Wrocław 2009.

Piotrowski J., Piłsudczycy bez lidera (po 1 września 1939 roku), Toruń 2004.

Suchodolski B., O demokratyczny typ człowieka przyszłości, „Ruch Pedagogiczny” 1946/47, 30, 1.

Osiągnięcia i problemy oświaty i wychowania z XX-leciu Polski Ludowej, red. B. Suchodolski, Warszawa 1966.

Suchodolski B., Wychowanie dla przyszłości, Warszawa 1947.

Szczerba W., O wychowaniu przez pracę, Warszawa 1961.

Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944–1956, Lublin 2002.

Świecki A., Oświata i szkolnictwo w Polsce Ludowej, Warszawa 1968.

Uściński K., „Nauczyciel przedwojenny”. Narodziny i rozkwit mitu, Wrocław 2019.

Wojdon J., Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół Polski Ludowej (1944–1989), Toruń 2001.

Wołoszyn J.W., Szkoła jako instrument politycznej legitymizacji władzy partii komunistycznej w Polsce (1944–1989), Lublin 2015.

Wróblewska U., Codzienność szkolna na Żuławach po 1945 roku – w światle wspomnień nauczycieli i dokumentów szkolnych, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1733-1758
Data publikacji: 2025-10-31 08:38:52
Data złożenia artykułu: 2024-10-02 15:55:18


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Jacek Piotrowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.