Księża z ziem włączonych do Rzeszy i Związku Sowieckiego na wygnaniu w diecezji sandomierskiej w latach II wojny światowej

Szczepan Kowalik

Streszczenie w języku polskim


Artykuł dotyczy losów księży katolickich, którzy podczas II wojny światowej znaleźli się na terenach polskich okupowanych przez Niemcy. Byli to zarówno uciekinierzy z terenów objętych walkami we wrześniu 1939 r., jak również duchowni wysiedleni później przez władze niemieckie z ziem polskich włączonych do III Rzeszy oraz księża pochodzący z terenów zajętych przez Związek Sowiecki. Wielu z nich trafiło do diecezji sandomierskiej, która znajdowała się w granicach Generalnego Gubernatorstwa. Wysiedleni duchowni byli przyjmowani w parafiach za zgodą biskupa diecezji sandomierskiej. Otrzymywali mieszkanie i wyżywienie, w zamian zaś pomagali w pracy duszpasterskiej. Ich losy były niekiedy skomplikowane, niektórzy swoją obecnością sprawiali problemy. Większość wywiązywała się ze swoich obowiązków. W artykule zostały przedstawione ich sylwetki oraz sposoby adaptacji w nowym środowisku w warunkach okupacji niemieckiej.

Słowa kluczowe


II wojna światowa; wysiedlenia ludności; Kościół katolicki; diecezja sandomierska; Generalne Gubernatorstwo

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Klimuszko A.C., Moje widzenie świata. Parapsychologia w moim życiu, Warszawa 1990.

Sojka T., Nowe dokumenty niemieckie o pierwszych dniach hitlerowskiej okupacji Bydgoszczy (5–9 września 1939 r.), „Rocznik Lubuski” 1983, 12.

Ściskała D., Pamiętnik kapelana wojskowego i inne zapiski z lat 1914–1945, oprac. S. Kowalik, Warszawa–Lublin 2020.

Biernacki P., Dzieje Seminarium Duchownego w Sandomierzu w latach 1939–1945, Sandomierz–Lublin 2022 (mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. Piotra Tylca, Archiwum KUL).

Budziarek M., Katedra przy Adolf Hitlerstrasse. Z dziejów Kościoła katolickiego w Łodzi 1939–1945, Warszawa 1984.

Dębowska M., Kościół katolicki na Wołyniu w warunkach okupacji 1939–1945, Rzeszów 2008.

Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.

Jop F., Księża diecezji sandomierskiej zamęczeni podczas drugiej wojny światowej, „Kronika Diecezji Sandomierskiej” 1948, 41, 4.

Kowalik S., Diecezja sandomierska w latach II wojny światowej 1939–1945, w: Straty w obiektach sakralnych diecezji sandomierskiej w czasie II wojny światowej, red. P. Tylec, Kielce 2024.

Leszczyński M., Księża diecezjalni ekspatrianci archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego. Słownik biograficzny, Warszawa 2020.

Mandziuk J., Buba Jan Innocenty, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 8, 1981–1993, red. J. Mandziuk, Warszawa 1995.

Noszczak B., Represje wobec Kościoła katolickiego w okupowanej Polsce, w: W matni. Kościół na ziemiach polskich w latach II wojny światowej, red. B. Noszczak, Warszawa 2011.

Piątkowski S., Dystrykt radomski jako obszar realizacji niemieckiej polityki wysiedleń i przesiedleń w Generalnym Gubernatorstwie, w: Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.

Smołka L., Kosyrczyk Ludwik Stanisław, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.

Soczewka R., Klimuszko Czesław, w: Encyklopedia Katolicka, t. 9, red. B. Migut, Lublin 2002.

Stanaszek B., Diecezja sandomierska 1818–2018. Tradycje historyczne, Sandomierz 2018.

Stanaszek B., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918–1939, Lublin 1999.

Sziling J., Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1945), Toruń 1988.

Śmigiel K., Niszczenie polskiej administracji kościelnej. Konfiskata majątku kościelnego, w: Historia Kościoła w Polsce, t. 2, 1764–1945, cz. 2, 1918–1945, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań–Warszawa 1979.

Wardzyńska M., Wysiedlenia ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939–1945, Warszawa 2017.

Wójcik W., Księża wysiedleni w latach 1939–1945 przebywający na terenie diecezji sandomierskiej, „Studia Sandomierskie” 1990/1996, 6.

Zarzycki P., Iłża 1939, Warszawa 2013.

Zieliński Z., Religia w narodowosocjalistycznej koncepcji społeczeństwa, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982.

Zych S., Diecezja przemyska obrządku łacińskiego w warunkach okupacji niemieckiej i sowieckiej 1939–1944/1945, Przemyśl 2011.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1663-1690
Data publikacji: 2025-10-31 08:38:45
Data złożenia artykułu: 2024-11-24 22:32:45


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Szczepan Kowalik

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.