Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Amerykański uniwersalizm a Polska w Europie Środkowo-Wschodniej w XX w.
Streszczenie w języku polskim
Artykuł przedstawia znaczenie liberalnego uniwersalizmu w polityce Stanów Zjednoczonych w odniesieniu do wybranych problemów politycznych i terytorialnych Polski oraz Europy Środkowo-Wschodniej. Od zakończenia I wojny światowej aż do upadku „żelaznej kurtyny” USA wiązały kondycję własnego systemu liberalno-demokratycznego z upowszechnianiem postępowych, demokratycznych i liberalnych wartości na świecie. Ten liberalny ideał „emancypacji ludzkości” obejmował koncepcje trwałego pokoju, demokracji, samostanowienia, postępu społecznego, rozwoju gospodarczego, wolnego handlu i praw człowieka, budując specyficzny związek amerykańskiej polityki zagranicznej z moralnością i ekonomią. Celem jest wykazanie, że uniwersalizm kształtował amerykańskie spojrzenie na Polskę i Europę Środkowo-Wschodnią jako liberalne „laboratorium historii” XX stulecia na styku imperiów, które było zarazem przestrzenią konfliktów, rewolucji i nacjonalizmów kolidujących z amerykańskim uniwersalizmem.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Archiwum Polityczne Ignacego Paderewskiego, t. 2, 1919–1921, oprac. W. Stankiewicz, A. Piber, Wrocław–Warszawa 1974.
Berle A.A. Jr., Navigating the Rapids, 1918–1971. From the Papers of Adolf A. Berle, wyd. B.B. Berle, New York 1973.
Ciechanowski J., Przegrani zwycięzcy. Wspomnienia ambasadora Polski w Stanach Zjednoczonych w czasie II wojny światowej, Kraków 2017.
Diplomatic papers 1944, General, vol. 1, wyd. E. Ralph Perkins, S. Everett Gleason, Washington D.C. 1966, http://digital.library.wisc.edu/1711.dl/FRUS.FRUS1944v01 [dostęp: 02.12.2024].
General, The Soviet Union, 1941, vol. 1, wyd. G.B. Noble, E.R. Perkins, G.A. Nuermberger, Washington D.C. 1959.
Lane A.B., Widziałem Polskę zdradzoną, przedm. M.K. Kamiński, Warszawa 2008.
Lyndon B. Johnson, Remarks in New York City Before the National Conference of Editorial Writers Online by Gerhard Peters and John T. Woolley, The American Presidency Project https://www.presidency.ucsb.edu/node/238334 [dostęp: 05.12.2024].
Papers Relating to the Foreign Relations of the United States (FRUS): The Paris Peace Conference, 1919, wyd. Tyler Denett, Joseph V. Fuller, United States Government Printing Office, Washington D.C., 1942, http://digicoll.library.wisc.edu/FRUS/Browse.html [dostęp: 02.12.2024].
The National Security Archive: Fall of Berlin Wall Caused Anxiety More than Joy at Highest Levels, National Security Archive Electronic Briefing Book No. 293, https://nsarchive2.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB293/index.htm. [ dostęp: 10.12.2024].
The Political Thought of Woodrow Wilson, wyd. D.E. Cronon, Indianapolis, 1965.
Adams D.K., The Concept of Parallel Action: FDR’s Internationalism in a Decade of Isolationism, w: From Theodore Roosevelt to FDR. Internationalism and Isolationsim in American Foreign Policy, red. D. Rossini, Staffordshire 1995.
Ambrosius L., Woodrow Wilson and American Internationalism, Cambridge–New York 2017.
Batowski H., Zachód wobec granic Polski, 1920–1940, Łódź 1995.
Batóg W., Zapała B., Unbalanced Partnership: Poland as a Semiperipheral State in the Foreign Policy of the United States in the Example of Antimissile Defense Project, w: Czas Ameryki. American Era. Księga pamiątkowa ku czci prof. K. Michałka, red. H. Parafianowicz, Białystok 2011.
Beard C.A., President Roosevelt and the Coming of the War 1941. A Study in Appearances and Realities, New Haven 1948.
Benoist A., Carl Schmitt Today. Terrorism, ‘Just War’, and the State of Emergency, London 2013.
Bógdał-Brzezińska A., Globalizacja polityki Stanów Zjednoczonych w latach 1945–1949, Warszawa 2001.
Brzeziński Z., Europa bez podziału. Właściwe zadanie polityki amerykańskiej w Europie, Londyn 1966.
Brzeziński Z., “The Challenge of Change in the Soviet Bloc”, „Foreign Affairs” 1961, 39, 3, https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/1961-07-01/peaceful-engagement-eastern-europe [dostęp: 08.12.2024].
Brzeziński Z., Griffith W.E., Peaceful Engagement in Eastern Europe, „Foreign Affairs” 1961, 39, 4, https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/1961-07-01/peaceful-engagement-eastern-europe [dostęp: 08.12.2024].
Buhite R.D., Decisions at Yalta. An Appraisal of Summit Diplomacy, Wilmington 1986.
Burnham J., The Managerial Revolution. What is Happening in the World, London 1988.
Chace J., The Consequences of the Peace. The New Internationalism and American Foreign Policy, New York 1992.
Cole W.S., American Appeasement, w: Appeasement in Europe. A Reassesment of U.S. Policies, red. D.F. Schmitz, R.D. Challener, New York 1990.
Costigliola F., Lyndon B. Johnson, Germany and “the End of the Cold War”, w: Lyndon Johnson Confronts the World. American Foreign Policy, 1963–1968, red. W.I. Cohen, N. Bernkopf Tucker, New York 1994.
Cullinane M.P., Goodall A., The Open Door Era: United States Foreign Policy in the Twentieth Century, Edinburgh 2017.
Dallek R., Franklin D. Roosevelt and American Foreign Policy, 1932–1945, New York 1979.
Delsol C., Nienawiść do świata. Totalitaryzmy i ponowoczesność, tłum. M. Chojnacki, Warszawa 2017.
Domber G.F., Empowering Revolution: America, Poland, and the End of the Cold War, Chapel Hill 2016.
Eagleton T., Zło, tłum. B. Baran, Warszawa 2012.
Fang C., China’s Economic Development. Implications for the World, New York 2023.
Finley E.B., The Ideology of Democratism, New York 2022.
Floto I., Colonel House in Paris. A Study of American Policy at the Paris Peace Conference, Kobenhavn 1973.
Francis S.T., Leviathan and its Enemies. Mass Organization and Managerial Power in Twentieth-Century America, Arlington 2016.
Fukuyama F., A Country of Their Own. Liberalism Needs the Nation, „Foreign Affairs” 2022, 101, 3, https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-04-01/francis-fukuyama-liberalism-country [dostęp: 10.12.2024].
Fukuyama F., Ostatni człowiek, tłum. T. Bieroń, Poznań 1997.
Gaddis J.L., Strategie powstrzymywania. Analiza polityki bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych w okresie zimnej wojny, tłum. P. Ostaszewski, Warszawa 2007.
Gardner L.C., Safe for Democracy. The Anglo-American Response to Revolution, 1913–1923, Oxford 1984.
Grudziński P., Przyszłość Europy w koncepcjach Franklina D. Roosevelta (1933–1945), Wrocław 1980.
Hanhimäki J.M., The Rise and Fall of Détente: American Foreign Policy and the Transformation of the Cold War, Washington D.C. 2013.
Harbutt F.J., Jałta 1945. Krymska konferencja i podział powojennego świata, Warszawa 2012.
Harper J.L., American Visions of Europe. Franklin D. Roosevelt, George F. Kennan, and Dean G. Acheson, New York 1996.
Hartz L., The liberal tradition in America: and interpretation of American political thought since the revolution, San Diego 1983.
Hoff J., A Faustian Foreign Policy from Woodrow Wilson to George W. Bush. Dreams of Perfectibility, Cambridge 2008.
Janowski Z., Homo Americanus. The Rise of Totalitarian Democracy in America, South Bend 2021.
Kamiński M.K., Polska i Czechosłowacja w polityce Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, 1945–1948, Warszawa 1991.
Kennan G.F., Sources of Soviet Conduct, „Foreign Affairs. An American Quarterly Review” 1947, 4, 25, https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/george-kennan-sources-soviet-conduct [dostęp: 10.12.2024].
Kieninger S., Between Power Politics and Morality. The United States, the Long Détente and the Transformation of Europe, 1969–1985, w: The Long Détente: Changing Concepts of Security and Cooperation in Europe, 1950s–1980s, red. O. Bange, P. Villaume, Budapest 2017.
Krastev I., Holmes S., The Light That Failed: Why the West is Losing the Fight for Democracy, New York 2020.
Kuźniarz B., Król liczb. Szkice z metafizyki kapitalizmu, Warszawa 2020.
LaFeber W., America, Russia and the Cold War, 1945–1975, New York 1976.
Lasch C., Revolt of the Elites and the Betrayal of Democracy, New York 1996.
Lasch C., The World of Nations, New York 1973.
Lerner M., “Trying to Find the Guy Who Invited Them”: Lyndon Johnson, Bridge Building and the End of the Prague Spring, „Diplomatic History” 2008, 32, 1.
Lippmann W., U.S. War Aims, Boston 1944.
Lundestad G., The American Non-Policy Towards Eastern Europe, 1943–1947, Tromso 1978.
Lundgreen-Nielsen K., Woodrow Wilson and the Rebirth of Poland, w: Woodrow Wilson and a Revolutionary World, 1913–1921, red. A.S. Link, Chapel Hill 1982.
Manent P., A World Beyond Politics? A Defense of the Nation-State, Princeton 2006.
Mania A., Bridge building: polityka USA wobec Europy Wschodniej w latach 1961–1968, Kraków 1996.
Mania A., Department of State i Foreign Service w polityce zagranicznej USA lat gorącej i zimnej wojny, 1939–1989, Kraków 2019.
Mania A., Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Związku Radzieckiego w latach 1933–1941, Warszawa 1987.
Marczewska-Zagdańska H., Misja Williama Bullitta do Rosji (luty–marzec 1919). Błąd czy nieudana próba pragmatycznego działania?, „Kwartalnik Historyczny” 2022, 129, 4.
Mazurkiewicz A., Dyplomacja Stanów Zjednoczonych wobec wyborów w Polsce w latach 1947 i 1989, Warszawa 2007.
Mearsheimer J.J., Wielkie złudzenie. Liberalne marzenia a rzeczywistość międzynarodowa, Kraków 2021.
The BRICS Order: Assertive or Complementing the West?, red. D. Monyane, London 2022.
Niebuhr R., Christianity and Crisis, Vol. 5, No. 11, June 25, 1945.
Niebuhr R., “Russia and the West”, „Nation” 1943.
Niebuhr R., The Children of Light and the Children of Darkness, New York 1944.
Niebuhr R., The Irony of American History, Chicago 2008.
Ninkovich F., The Global Republic. America’s Inadvertent Rise to World Power, Chicago 2014.
Ninkovich F., The United States and Imperialism, Malden 2001.
Ninkovich F., The Wilsonian Century. U.S. Foreign Policy since 1900, Chicago 1999.
Nolan M., The Transatlantic Century. Europe and America, 1890–2010, Cambridge 2012.
Nowak A., Izolacjonizm i appeasement: Waszyngton i Londyn wobec imperium sowieckiego oraz polskiego kryzysu latem 1920 r., „Kwartalnik Historyczny” 2014, 121, 4.
Osborn P.R., Brytyjskie plany ataku na ZSRR, 1939–1941, Warszawa 2007.
Parafianowicz H., Ameryka wobec aspiracji niepodległościowych narodów Europy Środkowej w czasie I wojny światowej, w: Lata Wielkiej Wojny: dojrzewanie do niepodległości, 1914–1918, red. D. Grinberg, J. Snopko, G. Zackiewicz, Białystok 2007.
Parafianowicz H., Herbert Clark Hoover: próba nowej interpretacji jego prezydentury, „Studia Podlaskie” 1995, 5.
Parafianowicz H., „Sister Republic” in the Heart of Europe: Czechoslovakia and the United States, 1918–1939, w: Czas Ameryki. American Era. Księga pamiątkowa ku czci prof. K. Michałka, red. H. Parafianowicz, Białystok 2011.
Pease N., Poland, the United States, and the Stabilization of Europe, 1919–1933, New York 1986.
Petito F., Against world unity. Carl Schmitt and the Western-centric and liberal world order, w: The International Political Thought of Carl Schmitt. Terror, liberal war and the crisis of global order, red. L. Odysseos, F. Petito, London 2007.
Prott V., The Politics of Self-Determination. Remaking Territories and National Identities in Europe, 1917–1923, Oxford 2016.
Ryn C.G., The New Jacobinism. America as Revolutionary State, Bowie 2011.
Schlesinger A.M., A Thousand Days, Boston 1965.
Schlesinger A.M., The Crisis of Confidence. Ideas, Power and Violence in America Today, Boston 1969.
Schlesinger A.M., The Vital Center. The Politics of Freedom, Cambridge 1962.
Schwarz J.A., Liberal. Adolf A. Berle and the Vision of an American Era, New York 1987.
Smith T., Why Wilson matters: the origin of American liberal internationalism and its crisis today, Princeton 2019.
Stettinius E.R. Jr., Roosevelt and the Russians. The Yalta Conference, New York 1949.
Terry S.M., Poland’s Place in Europe. General Sikorski and the Origin of the Oder-Neisse Line, 1939–1943, Princeton 1983.
The Anti-American Century, red. I. Krastev, A. McPherson, Budapest 2007.
Thomasen G., Lyndon B. Johnson and the Building of East-West Bridges. Catching Up with Détente in Europe, 1963–1966, w: The Long Détente: Changing Concepts of Security and Cooperation in Europe, 1950s–1980s, red. O. Bange, P. Villaume, Budapest 2017.
Throntveit T., Power without Victory. Woodrow Wilson and the American Internationalist Experiment, Chicago 2017.
Tyszkiewicz J., Otwarte okno w „żelaznej kurtynie”. Polityka administracji prezydenta Eisenhowera wobec Polski (październik 1956 – styczeń 1961), Wrocław 2003.
Tyszkiewicz J., Rozbijanie Monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski, 1945–1988, Warszawa 2015.
Wallace H.A., The Secretary of Commerce Urges Peaceful Coexistence With Russia, SHEC: Resources for Teachers, accessed September 20, 2024, https://shec.ashp.cuny.edu/items/show/1253 [dostęp: 20.09.2024].
Wandycz P., The United States and Poland, Cambridge 1980.
Węglorz A., American Relief Administration w świetle prasy polskiej (1919–1923), w: Czas Ameryki. American Era. Księga pamiątkowa ku czci prof. K. Michałka, red. H. Parafianowicz, Białystok 2011.
Wędrowski J., Stany Zjednoczone wobec konfliktów na wschodzie Europy, 1917–1922. Wybrane problemy, Warszawa 2017.
Williams W.A., The Tragedy of American Diplomacy, New York 2009.
Winid B.W., W cieniu Kapitolu. Dyplomacja polska wobec Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1919–1939, Warszawa 1991.
Wolff L., Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment, Stanford 1994.
Wolff L., Woodrow Wilson and the Reimagining of Eastern Europe, Stanford 2020.
Zyblikiewicz L., Polityka Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii wobec Polski, 1944–1949, Warszawa 1984.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1389-1434
Data publikacji: 2025-10-31 08:38:18
Data złożenia artykułu: 2024-12-16 16:53:50
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Krzysztof Siwek
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.