Wiara w życie pozagrobowe i świadomość religijna w społeczeństwie rzymskim (I p.n.e. – II n.e.)

Oleh Petrechko

Streszczenie w języku polskim


W tym artykule zbadano wiarę w życie pozagrobowe w społeczeństwie rzymskim. Przedstawiono brak jednolitego konsensusu co do natury życia i śmierci, istnienia duszy w życiu pozagrobowym oraz związanych z tym kwestii w społeczeństwie rzymskim. Na przykład, niektórzy wierzyli, że dusza umiera wraz z ciałem, jednak codzienna świadomość religijna społeczeństwa rzymskiego przyjmowała ideę życia pozagrobowego jako fizycznego świata, który zapewniał schronienie duszom zmarłych i do którego, w pewnych okolicznościach, mogli mieć dostęp żywi. Wierzono, że złe uczynki popełnione za życia były okupione karą w życiu pozagrobowym. Uważano, że prawidłowo przeprowadzone obrzędy pogrzebowe pomagały duszy zmarłego w jej podróży ze świata żywych do świata zmarłych, zapewniając jej spokój w życiu pozagrobowym. Powszechne przekonanie o ciągłym istnieniu duszy utorowało drogę społeczeństwu rzymskiemu do przyjęcia idei chrześcijaństwa.

Słowa kluczowe


życie pozagrobowe; dusza; świadomość religijna; obrzędy pogrzebowe; społeczeństwo rzymskie

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Cicero, Tusculan Disputations, ed. J.E. King, Cambridge–London 1966.

Corpus Inscriptionvm Latinarvm, vol. 13, Pars II, Fasc. 2, Berolini 1907.

De Legibus, ed. C.W. Keyes, Cambridge–Massachusetts–London 1970.

Dessau H., Inscriptiones Latinae Selectae (1892–1916), vol. 1–3, Berolini 1892–1916.

Gellii A., Noctivm Atticarvm, ed. C. Hosivs, vol. 2, Stvtgardiae 1903.

Homer, Odyssey, ed. A.T. Murray, revised by G.E. Dimock, books 1–12, Cambridge–Massachusetts 1995.

Horace, Carmina or Odes, in: Horace, Odes and Epodes, ed. N. Rudd, London–Cambridge– Massachusetts 2004.

Juvenal and Persius, ed. G.G. Ramsay, London–New York 1928.

Macrobius, ed. J. Willis, v. 2, Lipsiae 1963.

Origen, Contra Celsum: libri VIII, ed. M. Marcovich, Boston 2001.

Ovid, Metamorphoses, ed. F.J. Miller, vol. II, London–Cambridge–Mass. 1958.

Ovid, Tristia, in: Ovid, Tristia, Ex Ponto, ed. A.L. Wheeler, Cambridge–Mass.–London 1939.

Ovid’s Fasti, ed. J.G. Frazer, London–Cambridge–Mass. 1959.

Petronius, Seneca, Apolocyntosis, ed. M. Heseltine, W.H.D. Rouse, London–New York 1913.

Plato, Euthyphro, Apology, Crito, Phaedo, Phaedrus, ed. H.N. Fowler, Cambridge–Massachusetts 1914.

Plato, The Republic, ed. P. Shorey, vol. I, Cambridge–Massachusetts–London 1937.

Pliny, Letters, ed. W. Melmoth, vol. 1, London–New York 1931.

Pliny, Natural History, ed. H. Rackham, vol. 2, Cambridge–Massachusetts–London 1961.

Plutarch’s, Moralia, ed. E.L. Minar, F.H. Sandbach, W.C. Helmbold, vol. IX, Cambridge– Mass.–London 1961.

Plutarch’s, Moralia, ed. F.C. Babbit, vol. IV, Cambridge–Mass.–London 1972.

Sancti Avrelii Avgvstini episcopi, De Civitate Dei, ed. B. Dombart et A. Kalb, vol. I, Stutgardiae–Lipsiae 1993.

Seneca, Ad Lucilium Epistulae Morales, ed. R.M. Gummere, vol. 1, Cambridge–Mass.–London 1979.

Seneca, Ad Lucilium Epistulae Morales, ed. R.M. Gummere, vol. 2, London–New York 1920.

Statius, Silvae, in: Statius, Silvae, Thebaid I – IV, ed, J.H. Mozley, vol. 1, London–New York 1928.

Suetonius, ed. J.C. Rolfe, vol. I, Cambridge–Massachusetts–London 1979.

Suetonius, ed. J.C. Rolfe, vol. II, London–Cambridge–Massachusetts 1959.

Tacitus, Annales, in: Tacitus, The Histories, The Annals, ed. C.H. Moore, J. Jackson, vol. IV, London–Cambridge–Massachusetts 1962.

Tacitus, Dialogus, Agricola, Germania, ed. M. Hutton, London–New York 1914.

Virgil, Eclogues, Georgics, Aeneid I – VI, ed. H. Rushton Fairclough, vol. I, Cambridge–Massachusetts–London 1938.

Badian E., Foreign Clientelae, 264–70 B.C., Oxford 1958.

Bendann E., Death customs: an analytical study of burial rites, London–New York 1930.

Bernat J.L., Culver C.M., Gert, B., On the definition and criterion of death, “Annals of Internal Medicine” 1981, 94, 3.

Bodel J., Dealing with the dead: undertakers, executioners and potter’s fields in ancient Rome, in: Death and disease in the ancient city, eds. V.M. Hope, E. Marshall, London–New York 2000.

Booth P., Some recent work on Romano-British cemeteries, in: Death as a process: the archaeology of the Roman funeral, eds. J. Pearce, J. Weekes, Oxford 2017.

Braund S.M., Virgil and the cosmos: religious and philosophical ideas, in: The Cambridge Companion to Virgil, ed. C. Martindale, Cambridge 1997.

Bremmer J.N., Initiation into the mysteries of the ancient world, Berlin 2014.

Bremmer J., The Golden Bough: Orphic, Eleusinian, and Hellenistic-Jewish Sources of Virgil’s Underworld in Aeneid VI, “Kernos” 2009, 22.

Buecheler F., DE IDIOTISMIS QVIBVSDAM LATINIS, “Rheinisches Museum für Philologie” 1904, 59.

Cholodniak I., Carmina sepulcralia Latina, Petropoli 1897.

Clark G., Paradise for Pagans? Augustine on Virgil, Cicero, and Plato, in: Paradise in Antiquity: Jewish and Christian Views, eds. M. Bockmuehl, G.G. Stroumsa, Cambridge 2010.

Cumont F., After life in Roman paganism: Lectures delivered at Yale University on the Silliman Foundation, New Haven 1922.

De Jáuregui M.H., Aeneas’ Steps, in: Walking Through Elysium: Vergil’s Underworld and the Poetics of Tradition, eds. B. Gladhill, M.Y. Myers, “Phoenix” 2020, Supplementary volume 59.

Dolansky F., Honouring the family dead on the Parentalia: ceremony, spectacle, and memory, “Phoenix” 2011, 65, 1–2.

Dolansky F., Parentalia, in: The Encyclopedia of Ancient History, eds. R.S. Bagnall et al., Malden 2013.

Dumézil G., La religion romaine archaïque, avec un appendice sur la religion des Étrusques, Paris 1974.

Emmerson A.L., Re-examining Roman Death Pollution, “The Journal of Roman Studies” 2020, 110.

Faraone C.A., Molten wax, spilt wine and mutilated animals: sympathetic magic in Near Eastern and early Greek oath ceremonies, “The Journal of Hellenic Studies” 1993, 113.

Gaio S., “Quid sint suggrundaria”: La sepoltura infantile a enchytrismos di Loppio – Sant’Andrea, in: B. Maurina, Ricerche archeologiche a Sant’Andrea di Loppio (Trento, Italia): il castrum Tardoantico-Altomedievale, Oxford 2016.

Graham E.J., Becoming persons, becoming ancestors. Personhood, memory and the corpse in Roman rituals of social remembrance, “Archaeological dialogues” 2009, 16, 1.

Granger F., Fowler W.W., Roman Burial, “The Classical Review” 1987, 11, 1.

Habinek T., At the Threshold of Representation: Cremation and Cremated Remains in Classical Latin Literature, “Classical Antiquity” 2016, 35, 1.

Heller J.L., Burial Customs of the Romans, “The Classical Weekly” 1932, 25 (24).

Heyman G., The power of sacrifice: Roman and Christian discourses in conflict, Washington 2007.

Hillard T.W., Death by lightning, Pompeius Strabo and the people, “Rheinisches Museum für Philologie” 1996, 139, 2.

Hopkins K., Death and renewal, Cambridge–New York 1985.

Kenrick J., Roman sepulcral inscriptions: their relation to archaeology, language, and religion, London–York 1858.

King C.W., The ancient Roman afterlife: di manes, belief, and the cult of the dead, Austin 2020.

King M., Commemoration of Infants on Roman Funerary, in: The epigraphy of death: studies in the history and society of Greece and Rome, ed. G.J. Oliver, Liverpool 2000.

Kyle D.G., Spectacles of death in ancient Rome, London–New York 1998.

Lennon J.J., Pollution and religion in ancient Rome, New York 2014.

Meyer E.A., Explaining the Epigraphic Habit in the Roman Empire: The Evidence of Epitaphs, “The Journal of Roman Studies” 1990, 80.

Morris I., Death-ritual and social structure in classical antiquity, Cambridge–New York 1992.

Nielson K.P., Aeneas and the Demands of the Dead, “The Classical Journal” 1984, 79, 3.

Nock A.D., Cremation and Burial in the Roman Empire, “The Harvard Theological Review” 1932, 25, 4.

Ogilvie R.M., The Romans and their gods in the age of Augustus, New York 1970.

Rowell G., The liturgy of the Christian burial, London 1977.

Rushforth G.McN., Funeral Lights in Roman Sepulchral Monuments, “The Journal of Roman Studies” 1915, 5.

Rüpke J., Religion in republican Rome: rationalization and ritual change, Philadelphia 2012.

Scullard H.H., Festivals and ceremonies of the Roman Republic, London 1981.

Strong E., Jolliffe N., The Stuccoes of the Underground Basilica near the Porta Maggiore, “The Journal of Hellenic Studies” 1924, 44, 1.

Tolsa C., Horace’s Archytas Ode (1.28) and the Tomb of Archimedes in Cicero (Tusculanae Disputationes 5.64), “Arethusa” 2019, 52, 1.

Toynbee J.M.C., Death and burial in the Roman world, New York–London 1971.

Tran N., The economics of solidarity: mutual aid and reciprocal services between workers in Roman cities, in: The Extramercantile Economies of Greek and Roman Cities, ed. by D.B. Hollander, T.R. Blanton IV, J.T. Fitzgerald, Abingdon–New York 2019.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.301-322
Data publikacji: 2025-10-31 08:36:11
Data złożenia artykułu: 2025-01-07 16:19:46


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Oleh Petrechko

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.