Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Miejsca kultu św. Ignacego Antiocheńskiego w Antiochii Syryjskiej
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest ukazanie miejsc kultu św. Ignacego Antiocheńskiego w Antiochii Syryjskiej w świetle starożytnych przekazów historycznych. Najpierw została ukazana postać św. Ignacego Antiocheńskiego, jaka wyłania się ze starożytnych przekazów źródłowych. Szczegółowa analiza i krytyczna ocena tych przekazów pozwoliła stwierdzić, że na temat jego życia w zasadzie niewiele wiadomo, a najważniejsze informacje o nim zaczerpnięte są z jego listów. Następnie nieco uwagi poświęcono pojawieniu się relikwii św. Ignacego w Antiochii. Natomiast w zasadniczej części opracowania szczegółowo przeanalizowano i poddano krytycznej ocenie informacje źródłowe na temat dwóch miejsc kultu św. Ignacego – podantiocheńskiego Koimeterionu i dawnej świątyni antiocheńskiej Tyche. Analiza i krytyka przekazów pozwoliła na wysunięcie ważnych wniosków: 1) relikwie św. Ignacego były trzykrotnie przenoszone (z Rzymu na podmiejski cmentarz przy Bramie Dafnejskiej Antiochii; z podantiocheńskiego Koimeterionu do dawnego Tycheum; z Antiochii do Rzymu); 2) najważniejsza z punktu widzenia polityki państwowej i kościelnej wydaje się druga translacja świadcząca o istotnych przemianach, jakie dokonały się w mentalności, a zwłaszcza w kulturze religijnej Antiocheńczyków, gdyż Teodozjusz II nie tylko wyraził fakt odchodzenia cesarstwa od dawnej religii Rzymian, lecz przede wszystkim ukazał rosnącą siłę chrześcijaństwa, które zaczęło dominować we wszystkich wymiarach życia społecznego; 3) poprzez złożenie relikwii św. Ignacego w obrębie miasta Teodozjusz II chciał zapewnić Antiochii duchową ochronę i opiekę potężnego protektora oraz podnieść rangę Antiochii na gruncie eklezjalnym; 4) po najeździe Arabów w roku 637, kiedy relikwie św. Ignacego zostały wywiezione do Rzymu, jego kult w Antiochii zanikł.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri, red. J.C. Rolfe, w: Ammianus Marcellinus, History, t. 2, Cambridge–London 1950 (Loeb Classical Library 315).
Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, t. 1, księgi XIV–XXV, tłum. I. Lewandowski, Warszawa 2001.
Eusebius Caesariensis, Chronicon [versio latina partis alterae aucta Hieronymi], red. R. Helm, Berlin 1956 (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der Ersten Jahrhunderte 47/1 (Eusebius Werke 7)).
Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica, red. E. Schwartz, Berlin 1903–1908 (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der Ersten Jahrhunderte 9/1–2 (Eusebius Werke 2/1–2)).
Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, red. i tłum. A. Caba, Kraków 2013 (Źródła Myśli Teologicznej 70).
Evagrii Scholastici, Historia Ecclesiastica, w: Patrologiae Graecae, t. 86, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1865.
Evagrius Scholasticus, Historia ecclesiastica, wyd. J. Bidez, L. Parmentier, t. 1, Livres: I–III, Paris 2011 (Sources Chrétiennes 542).
Ewagriusz Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, Warszawa 1990.
Hieronymus, De viris inlustribus, wyd. A. Ceresa-Castaldo, Firenze 1988 (Biblioteca Patristica 12).
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Ephesios, wyd. P.T. Camelot, Paris 1958 (Sources Chrétiennes 10).
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Romanos, wyd. P.T. Camelot, Paris 1958 (Sources Chrétiennes 10).
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Smyrneos, wyd. P.T. Camelot, Paris 1958 (Sources Chrétiennes 10).
Iohannes Chrysostomus, De coemeterio et de cruce, w: Patrologiae Graecae, t. 49, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1862.
Iohannes Chrysostomus, De sancta Droside martyre, w: Patrologiae Graecae, t. 50, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1862.
Iohannes Chrysostomus, De sancto Babyla contra Iulianum et gentiles, wyd. M.A. Schatkin, C. Blanc, B. Grillet, Paris 1990 (Sources Chrétiennes 362).
Iohannes Chrysostomus, In Matthaeum hom., w: Patrologiae Graecae, t. 57–58, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1862.
Iohannes Chrysostomus, In sanctum Ignatium martyrem, w: Patrologiae Graecae, t. 50, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1862.
Iohannes Malalas, Chronographia, wyd. I. Thurn: Ioannis Malalae Chronographia, Berolini 2000 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 35).
Iohannes Moschus, Pratum spirituale, w: Patrologiae Graecae, t. 87, cz. 3, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1865.
Irenaeus Lugdunensis, Adversus haereses, wyd. A. Rousseau, L. Doutreleau, C. Mercier, Paris 1969 (Sources Chrétiennes 153).
Iulianus Imperator, Misopogon, wyd. i tłum. A. Pająkowska: Julian Apostata, Misopogon, czyli Nieprzyjaciel brody, Poznań 2009 (Fontes Historiae Antiquae 13).
Libanios, Wybór mów, tłum. L. Małunowiczówna, Wrocław 2006.
Libanius, Oratio 30, wyd. A.F. Norman, w: Libanius, Selected Orations, t. 2, Cambridge MA 1977 (Loeb Classical Library 452).
Martyrium S. Ignatii Episcopi Antiochiae (Martyrium Romanum), wyd. F.X. Funk, F. Diekamp, w: Patres apostolici, t. 2, Tubingae 1913.
Martyrium S. Ignatii Episcopi Antiochiae Syriae (Martyrium Antiochenum), wyd. F.X. Funk, F. Diekamp, w: Patres apostolici, t. 2, Tubingae 1913.
Nicephorus Callistus Xanthopulus, Ecclesiastica historia, w: Patrologiae Graecae, t. 146, wyd. J.-P. Migne, Parisiorum 1865.
Origenes, Homiliae in Lucam, wyd. H. Crouzel, F. Fournier, P. Périchon, Paris 1962 (Sources Chrétiennes 87).
Orygenes, Homilie o Ewangelii św. Łukasza, tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1986 (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 36).
Passio Sancti Ignatii Martyris (Martyrium Latinum), wyd. F.X. Funk, F. Diekamp, w: Patres apostolici, t. 2, Tubingae 1913.
Patres apostolici, t. 2, wyd. F.X. Funk, F. Diekamp, Tubingae 1913.
Philostorgius, Historia ecclesiastica, wdd. J. Bidez, Berlin 1972 (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der Ersten Jahrhunderte 21).
Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, tłum. A. Świderkówna, Kraków 2010 (Biblioteka Ojców Kościoła 10).
Polycarpus Smyrnensis, Epistula ad Philippenses, wyd. P.T. Camelot, Paris 1958 (Sources Chrétiennes 10).
S. Ignatii Martyrium per Symeonem Metaphrastem conscriptum, wyd. F.X. Funk, F. Diekamp, w: Patres apostolici, t. 2, Tubingae 1913.
Severus Antiochenus, Homilia 37, wyd. M. Brière, F. Graffin, C. Lash, w: Les „Homiliae Cathedrales” de Sévère d’Antioche (Homélies XXXII a XXXIX), red. M. Brière, F. Graffin, C. Lash, Turnhout 1972 (Patrologia Orientalis 36/3).
Severus Antiochenus, Homilia 65, wyd. M. Brière, w: Les „Homiliae Cathedrales” de Sévère d’Antioche (Homélies LVIII a LXIX), red. M. Brière, Turnhout 1982 (Patrologia Orientalis 8/2).
Severus Antiochenus, Homilia 84, wyd. M. Brière, w: Les „Homiliae Cathedrales” de Sévère d’Antioche (Homélies LXXXIV a XC), red. M. Brière, Turnhout 1988 (Patrologia Orientalis 23/1).
Socrates, Historia ecclesiastica, wyd. G.C. Hansen, Neue Folge 1, Berlin 1995, Die Griechischen Christlichen Schriftsteller.
Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S.J. Kazikowski, Warszawa 1986.
Św. Hieronim, O znakomitych mężach, tłum. W. Szołdrski, Warszawa 1970 (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 6).
Św. Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, tłum. J. Brylowski, Pelplin 2018.
Św. Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza, t. 1–2, tłum. A. Baron, J. Krystyniacki, Kraków 2000–2001 (Źródła Myśli Teologicznej 18 i 23).
Św. Jan Chryzostom, O małżeństwie, wychowaniu dzieci i ascezie, tłum. K. Bielawski, Kraków 2002 (Biblioteka Ojców Kościoła 19).
Św. Jan Złotousty, Dwadzieścia homilij i mów, tłum. T. Sinko, Kraków 1947.
Allen P., Gregorio di Antiochia, w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 2, red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2007.
Bibliotheca hagiographica graeca, red. Socii Bollandiani, Bruxelles 1957.
Bibliotheca hagiographica latina, red. Socii Bollandiani, Bruxelles 1898.
Bosio G., Ignazio (vescovo di Antiochia), w: Bibliotheca Sanctorum, t. 7, red. F. Caraffa, Roma 1966.
Bosio G., Policarpo (vescovo di Smirne), w: Bibliotheca Sanctorum, t. 10, red. F. Caraffa, Roma 1968.
Les „Homiliae Cathedrales” de Sévère d’Antioche (Homélies LVIII a LXIX), red. M. Brière, Turnhout 1982 (Patrologia Orientalis 8/2).
Les „Homiliae Cathedrales” de Sévère d’Antioche (Homélies LXXXIV a XC), red. M. Brière, Turnhout 1988 (Patrologia Orientalis 23/1).
Charkiewicz J., Święci w Martyrologionie Syryjskim, „Latopisy Akademii Supraskiej” 2013, 4.
Christof E., Das Glück der Stadt: die Tyche von Antiochia und andere Stadttychen, Frankfurt am Main–New York 2001 (Europäische Hochschulschriften. Reihe 38, Archäologie 74).
Clavis Patrum Graecorum, t. 2, Ab Athanasio ad Chrysostomum, red. M. Geerard, Turnhout 1974.
Delehaye H., L’amphithéâtre Flavien et ses environs dans les textes hagiographiques, „Analecta Bollandiana” 1897, 16.
Delehaye H., Les origines du culte des martyrs, Bruxelles 1933 (Subsidia Hagiographica 20).
Devreesse R., Le patriarcat d’Antioche depuis la paix de l’Église jusqu’à la conquête arabe, Paris 1945, Collection d’Études Palestiniennes et Orientales.
Dohrn T., Die Tyche von Antiochia, Berlin 1960.
Downey G., A History of Antioch in Syria: From Seleucus to the Arab Conquest, Princeton 1961.
Drączkowski F., Ignacy Antiocheński, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz et al., Lublin 1993.
Eltester W., Die Kirchen Antiochias im IV. Jahrhundert, „Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der Älteren Kirche” 1937, 36.
Franchi P. de’ Cavalieri, Il κοιμητήριον di Antiochia, w: tenże, Note agiografiche, Roma 1928 (Studi e Testi 49, Fascicolo nr 7).
Garstad B., Bouttios and Late Antique Antioch: Reconstructing a Lost Historian, Washington DC 2022 (Dumbarton Oaks Studies 48).
Garstad B., The Tyche Sacrifices in John Malalas: Virgin Sacrifice and Fourth-Century Polemical History, „Illinois Classical Studies” 2005, 30.
Giorgi De A.U., Eger A.A., Antioch. A History, Abingdon–New York 2021 (Cities of the Ancient World).
Goubert P., Patriarches d’Antioche et d’Alexandrie contemporains de saint Grégoire le Grand (Notes de prosopographie byzantine), „Revue des études byzantines” 1967, 25.
Grabar A., Martyrium. Recherches sur le culte des reliques et l’art chrétien antique, Paris 1946.
Graffin F., Avertissement, w: Les „Homiliae Cathedrales” de Sévère d’Antioche (Homélies XXXII a XXXIX), red. M. Brière, F. Graffin, C. Lash, Turnhout 1972 (Patrologia Orirntslid 36/3).
Halkin F., Un nouveau ménologe grec dans un manuscrit de Glasgow, „Analecta Bollandiana” 1957, 75.
Kalleres D.S., City of Demons: Violence, Ritual, and Christian Power in Late Antiquity, Oakland 2015.
Lackner W., Zu einem bislang unbekannten Bericht über die Translation der Ignatios-Reliquien nach Antiochien, „Vigiliae Christianae” 1968, 22, 4.
MacMullen R., The Second Church: Popular Christianity A.D. 200–400, Atlanta 2009 (Society of Biblical Literature Writings From the Greco-Roman World Supplement Series 1).
Mayer W., Allen P., The Churches of Syrian Antioch (300–638 CE), Leuven 2012 (Late Antique History and Religion).
Mayer W., Neil B., On the Holy Martyr Ignatius (Introduction), w: St. John Chrysostom, The Cult of the Saints. Select Homilies and Letters, red. W. Mayer, B. Neil, Crestwood 2006 (St. Vladimir’s Seminary Press Popular Patristics Series).
Mayer W., The Homilies of St John Chrysostom: Provenance. Reshaping the Foundations, Rome 2005 (Orientalia Christiana Analecta 273).
McKenzie J.S., Reyes A.T., The Alexandrian Tychaion, a Pantheon?, „Journal of Roman Archaeology” 2013, 26.
Meyer M., Bronzestatuetten im Typus der Tyche von Antiocheia, „Kölner Jahrbuch” 2000, 33.
Meyer M., Die Personifikation der Stadt Antiocheia. Ein neues Bild für eine neue Gottheit, „Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts. Ergänzungsheft” 2006, dodatek 33.
Mongelli G., Evodio (vescovo di Antiochia), w: Bibliotheca Sanctorum, t. 5, red. F. Caraffa, Roma 1964.
Nautin P., Ignazio di Antiochia, w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 2, red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2007.
Nautin P., Policarpo (vescovo di Smirne), w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 3, red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2008.
Prinzivalli E., Evodio di Antiochia, w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 1, red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2006.
Prostmeyer F.R., Ignatius von Antiochien, w: Lexikon der antiken christlichen Literatur, red. S. Döpp, W. Geerlings, Freiburg im Breisgau–Basel–Wien 1998.
Quasten J., Patrologia, t. 1, fino al Concilio di Nicea, Genova 1995.
Rebillard É., Religion et sépulture: l’Église, les vivants et les morts dans l’Antiquité tardive, Paris 2003.
Rebillard É., Κοιμητήιον et coemeterium: tombe, tombe sainte, nécropole, „Mélanges de l’École française de Rome. Antiquité” 1993, 105, 2.
Rentinck P., La cura pastorale in Antiochia nel IV secolo, Roma 1970 (Analecta Gregoriana 178).
Saliou C.. À propos de quelques églises d’Antioche sur l’Oronte, „Topoi” 2014, 19, 2.
Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. 2, Warszawa 1960.
Soler E., Le sacré et le salut à Antioche au IVe siècle apr. J.-C. Pratiques festives et comportements religieux dans le processus de christianisation de la cité, Beyrouth 2006 (Bibliothèque Archéologique et Historique 176).
Szczur P., Miejsca kultu męczenników i ich rola w propagowaniu wiary nicejskiej w Antiochii w czasach Jana Chryzostoma, w: Fructus Spiritus est Caritas, Księga jubileuszowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Franciszkowi Drączkowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, czterdziestopięciolecia święceń kapłańskich i trzydziestopięciolecia pracy naukowej, red. M. Wysocki, Lublin 2011.
Tixeront J., A Handbook of Patrology, St Louis–London 1923.
Widok N., Ku jedności kościelnej. Studia nad Ignacym Antiocheńskim w 1900. rocznicę śmierci, Opole 2021 (Opolska Biblioteka Teologiczna 178).
Wipszycka E., Wstęp, w: Ewagriusz Scholastyk, Historia Kościoła, Warszawa 1990.
Zaleski W., Święci na każdy dzień, Warszawa 2002.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.587-608
Data publikacji: 2025-10-31 08:36:53
Data złożenia artykułu: 2025-02-11 13:16:51
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Piotr Szczur
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.