Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Witos Cyncynat
Streszczenie w języku polskim
Recepcja kultur klasycznych w tekstach innych niż literatura piękna czy generalnie tzw. sztuka wyższa rzadko poddawana jest analizie. Jednym z najpowszechniejszych sposobów powoływania się na wzorce antyczne było użycie exemplum – nazwisk bohaterów, które nierozerwalnie powiązano z określonymi wartościami. W praktyce wystarczało powołać się na samo nazwisko. Jednym z takich exempla był L. Kwinkcjusz Cyncynat (L. Quinctius Cincinnatus), symbol cnót obywatelskich – oddania sprawie państwa, bezinteresowności, skromności, kompetencji. Cyncynat począwszy od XVIII w., kiedy stał się niemal świeckim świętym, zagościł w dyskursie publicznym Europy i Ameryki. W Polsce standardowo zestawiano z nim Tadeusza Kościuszkę, następnie w pierwszej połowie XIX w. stał się symbolem ziemianina-rycerza. Wraz z odzyskaniem niepodległości wrócił jego pierwotny wymiar jako symbolu męża opatrznościowego. W przewrotny sposób został wykorzystany przez Józefa Rappaporta do ośmieszenia Wincentego Witosa w 1921 r. Satyra Rappaporta jednocześnie jest przykładem zmieniającego się paradygmatu wykorzystywania antycznych wzorów.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
C. Plinii Secundi Naturalis historiae libri XXXVII, t. 3, wyd. K. Mayhoff, Lipsiae 1892.
Cato, De agri cultura, wyd. G. Goetz, Lipsiae 1922.
Koźmian K., Pamiętniki, t. 3, Wrocław 1972.
Kuropieska J., Wspomnienia dowódcy kompanii 1923–1934, Warszawa 1971.
L. Annaeus Seneca, Opera qui supersunt, rec. F. Haase, Lipsiae 1853–1875.
L. Annaeus Seneca maior, Oratorum et rhetorum sententiae, divisiones, colores, wyd. L. Håkanson, Leipzig 1989.
Lagarde de Messence A., Les obsèques de Kosciuszko aux tombeaux des rois de Pologne à Cracovie, Münich 1819.
M. Annaei Lucani Belli civilis libri decem, ed. A. E. Housman, Oxford3 1950.
Mochnacki M., Pisma rozmaite, t. 2, Berlin 1860.
Nieznane rozmowy Józefa Piłsudskiego, Kraków 2018.
Pogrzeb Kościuszki w grobach królów polskich w Krakowie, tłum. Z. Zakrzewski, Poznań 1917.
Quinti Horatii Flacci Opera omnia, ed. O. Jurewicz, Wrocław etc. 1986.
Rappaport W., Cyncynat, „Szczutek” 1921, nr 41.
Titi Livii Ab urbe condita libri, t. 2, wyd. W. Weissenborn, Berlin 1874.
Valerii Maximi factorum et dictorum memorabilium libri novem, wydd. C. Halm, Lipsiae 1865.
Wasylewski S., Niezapisany stan służby, Wrocław 1957.
Witos W., Moje wspomnienia, t. 1, wyd. E. Karczewski, J.R. Szaflik, Warszawa 1988.
Witos W., Moje wspomnienia, t. 2, wyd. E. Karczewski, J.R. Szaflik, Warszawa 1990.
Wybicki J., Listy patriotyczne, oprac. K. Opałek, Wrocław 1955.
Wybicki J., Życie moje oraz wspomnienie o Andrzeju i Konstancji Zamoyskich, wyd. A.M. Skałkowski, Wrocław 2005.
Zbierzchowski H., Powrót posła, „Szczutek” 1921, nr 40.
Athanassoglou-Kallmyer N., Sad Cincinnatus: „Le soldat laboureur” as an image of the Napoleonic veteran after the Empire, „Arts Magazine” 1986, 60.
Atkins J.W., Roman political thought, Cambridge 2018.
Backhaus M., Mord(s)bilder – Aufzählungen von Gewalt bei Seneca und Lucan, Berlin–Boston 2019.
Borkowski J., Działalność społeczno-polityczna i postawa chłopów w l. 1918–1939, w: Historia chłopów polskich, t. 3, red. S. Inglot, Warszawa 1980.
Brown W.B., The Cincinnatus image in presidential politics, „Agricultural History” 1957, 31, 1.
Brzeziński Z., Huntington S., Cincinnatus i aparatczyk, w: Władza i polityka. Wybór tekstów ze współczesnej politologii zachodniej, red. M. Ankwicz, Warszawa 1988.
Bukowiec P., Zapomniany utwór Silvestrasa Valiūnasa, „Literatūra” 2002, 44.
Burczak M., The creation of an enduring legend of the national hero: a comparison of Tadeusz Kościuszko and George Washington, „The Polish Review” 2014, 59. 3.
Cygan M.E., A „new art” for Polonia: Polish American radio comedy during the 1930s, „Polish American Studies” 1988, 45.
Dańko B., Nie zdążyli do Andersa (Berlingowcy), Londyn 1992.
Daszyk K.K., Bo imię jego jest Polska: Tadeusz Kościuszko w patriotycznej legendzie i politycznym micie czasów porozbiorowych, Kraków 2018.
Falkenstein K., Tadeusz Kościuszko, czyli dokładny rys jego życia, Wrocław 1821.
Forsythe G., A critical history of early Rome: from prehistory to the First Punic War, Berkeley 2005.
Gaul J.. Trzymajcie się z Zachodem… Józef Piłsudski w poszukiwaniu polskiej racji stanu, Warszawa 2023.
Gmitruk J., Skoczek T., Polska pastorałka, Warszawa 2014.
Gmitruk J., Wincenty Witos – obrońca ojczyzny. Sylwetka i pamięć, „Niepodległość i Pamięć” 2017, 4.
Grabski A.F., W kręgu kultu Naczelnika: rapperswilskie inicjatywy kościuszkowskie 1894–1897, Warszawa 1981.
Gruszczyk A., J. Rokicki J., Amerykańska Gwardia Narodowa jako służba cywilno-militarna, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2017, 28.
Gumowski M., Portrety Kościuszki, Lwów 1917.
Gundel H., L. Quinctius Cincinnatus, w: Realencyklopädie der classischen Altertumswissenschaft, t. 24, Stuttgart 1963.
Hahn W., [rec.] Pogrzeb Kościuszki w grobach królów polskich w Krakowie, Poznań 1917, „Pamiętnik Literacki” 1918, 16, 1/2.
Hardwick L., Harrison S., Vandiver E., Greek and Roman antiquity in first world war poetry: making connections, Oxford 2024.
Hillyard M.J., Cincinnatus and the citizen-servant ideal: the Roman legend’s life, times, and legacy, Bloomington 2001.
Israel J.I., The expanding blaze: how the American revolution ignited the world 1775–1848, Princeton 2017.
Janecki S., Nie traktujmy serio deklaracji Tuska o kandydacie na prezydenta RP, bo podobnie jak w 2020 r. może być podmiana, https://wpolityce.pl/polityka/710894-nie-traktujmy-serio-deklaracji-tuska-o-kandydacie-w-wyborach [dostęp: 25.01.2025].
Kościelniak K., Szlachecki Cinacinnatus w siedemnastowiecznej Polsce, „Studia Historyczno-Wojskowe” 2009, 3.
Krzywy R., Czy Cyncynat był ideałem osobowym szlachty?, https://wilanow-palac.pl/pasaz-wiedzy/czy-cyncynat-byl-idealem-osobowym-szlachty [dostęp: 23.01.2025].
Little P., Farmer Oliver? The cultivation of Cromwell’s image during the Protectorate, https://www.olivercromwell.org/wordpress/articles/farmer-oliver-the-cultivation-of-cromwells-image-during-the-protectorate/ [dostęp: 25.01.2025].
Lubicz-Pachoński J., Kościuszko po insurekcji, Lublin 1986.
Lyszczyna J., Twórczość poetycka Maurycego Gosławskiego, Katowice 1994.
Madejska K., By żyć w Polsce: chłopi ziemi radomskiej w walce, obronie i budowie Niepodległej, Radom 2018.
Madejski P., Wincenty Flak – życie i twórczość, w: Wincenty Flak (1870–1943): rzeźbiarz z Zielonki Nowej, red. K. Madejska, K. Smyk, Zwoleń–Lublin 2024.
Martindale C., Reception, w: A companion to the classical tradition, red. C.W. Kallendorf, London 2007.
Micińska M., Gołąb i orzeł: obchody rocznic kościuszkowskich w latach 1894 i 1917, Warszawa 1997.
Mycielski M., Miasto ma mieszkańców, wieś obywateli: Kajetana Koźmiana koncepcje wspólnoty politycznej (do 1830 roku), Wrocław 2004.
Nałęcz T., Sejm jest lustrzanym odbiciem społeczeństwa, http://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/121244,nalecz-sejm-jest-lustrzanym-odbiciem-spoleczenstwa.html [dostęp: 10.02.2025].
Niemcewicz J. U., Dzieła poetyckie wierszem i prozą, t. 12, Lipsk 1840.
Oleksowicz B., Legenda Kościuszki, Gdańsk 2000.
Piton O., Die typische Beispiele aus der römischen Geschichte bei den bedeutenden römischen Schriftstellern von Augustus bis auf die Kirchenväter, Schweinfurt 1906.
Przybylski R., Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983.
Przybyszewski W., Tajemnicze zniknięcie Orderu Cyncynata, „Spotkania z Zabytkami” 2009, 10.
Puda-Blokesz M., Dziedzictwo mitologii starożytnych w polskiej chrematonimii funeralnej, Kraków 2021.
Roller M.B., Models from the past in Roman culture: a world of exempla, Cambridge 2018.
Siemieński L., Żywot Tadeusza Kościuszki, Kraków 1866.
Storozynski A., Kościuszko, książę chłopów, Warszawa 2001.
Szczotka S., O Wincentym Witosie, Warszawa 1988.
Tillby M., Poetry, image, and post-Napoleonic politics: Baudelaire’s „Le Squelette laboureur”, „Studi Francesi” 2012, 56, 168.
Tyszkiewicz A., Tadeusz Kościuszko – legenda polskiego Cyncynata, w: Tadeusz Kościuszko: historia, współczesność, przyszłość, relacje i zależności, red. M.J. Żychowska, Kraków 2017.
Valette E., Enumeratio: la notion de catalogue à l’épreuve des pratiques oratoires romaines, „Textuel” 2008, 56.
van der Bloom H., Cicero’s role models: the political strategy of a newcomer, Oxford 2010.
Vasaly A., Livy’s political philosophy: power and personality in early Rome, Cambridge 2018.
Vasaly A., The Quinctii in Livy’s first pentad: the rhetoric of anti-rhetoric, „The Classical World” 1999, 92.
Waquet F., Latin or the empire of a sign, London 2023.
Waszczuk W., Pisarz wobec koniunktury: twórczość literacka Henryka Zbierzchowskiego, Lublin 2000.
Wills G., Cincinnatus. George Washington and the Enlightenment: images of power in early America, New York 1984.
Wiseman T.P., Roman drama and Roman history, Exeter 1998.
Wiseman T.P., The myths of Rome, Exeter 2004.
Wójtowicz D., Wincenty Witos – polski Cincinnatus, https://histmag.org/Wincenty-Witos-cz.1-polski-Cincinnatus-9274/2 [dostęp: 13.02.2025].
Zabielski Ł., Cyncynat polski: o Ziemiaństwie polskim Kajetana Koźmiana i Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza, w: Noc: symbol – temat – metafora, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajka, Białystok 2011, s. 603–633.
Zakrzewski A., Wincenty Witos: chłopski polityk i mąż stanu, Warszawa 1978.
Żbikowski P., Kostium antyczny Mowy Katona Cenzora Kajetana Koźmiana, Rzeszów 1988.
Czajkowski P., Elegia obeymuiąca życie i zgon Tadeusza Kościuszki, Kraków 1818.
Dołęga-Mostowicz T., Karjera Nikodema Dyzmy: powieść współczesna, Warszawa 1932.
Dyktator Chłopicki, „Skarbiec dla Dzieci” 1830, nr 3.
Kochanowski J., Elegiarum libri quattuor, wyd. F. Cabras, Firenze 2019.
Pol W., Mohort. Rapsod rycerski z podania, Lwów 1883.
Potocki W., Wojna chocimska, wyd. A. Brückner, Kraków 1924.
Żeromski S., Popioły: powieść z końca XVIII i początku XIX wieku, t. 1, Warszawa 1912.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1485-1508
Data publikacji: 2025-10-31 08:38:28
Data złożenia artykułu: 2025-02-25 13:32:12
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Paweł Madejski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.