Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Wespazjan twórcą senatorskiej elity
Streszczenie w języku polskim
Najważniejszym novum w dziejach stanu senatorskiego za panowania Flawiuszy była bezprecedensowa akcja promowania homines novi wywodzących się z grona stanu ekwickiego i członków elit municypalnych. Proceder ten był wymuszony z jednej strony stratami, które stan senatorski poniósł za panowania Nerona i w czasie walki o władzę w latach 68–70, ale także przez konieczność spłaty politycznych długów wobec tych, którzy poparli cesarskie aspiracje Flawiuszy w czasie wojny domowej. Jednocześnie cesarze z nowej rodziny kupowali w ten sposób poparcie, kreując znaczną część politycznej elity. W procesie tym, którego szczegółów nie jesteśmy w stanie prześledzić, docenieni zostali mieszkańcy prowincji, zwłaszcza Hiszpanii i Galii, a w dalszym rzędzie także prowincji wschodnich. Nadal jednak w senacie swą dominującą pozycję utrzymali mieszkańcy Italii. Wespazjan nie tylko uzupełnił skład elit senatorskich, ale w znacznej mierze zastąpił je nowo promowanymi ludźmi, którzy związali swoją fortunę z nowym domem panującym. Nie zapewniał jednak możliwości zrobienia szybkiej kariery świeżo powołanym senatorom, zachowując w ten sposób balans pomiędzy dawną arystokracją a nową elitą.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Edycje źródłowe
Aur. Vict., Caes. = Sexti Aurelii Victoris, Liber de Caesaribus praecedunt Origo gentis Romae et Liber de viris illustribus Urbis Romae subsequitur Epitome de Caesaribus, ed. Fr. Pichlmayr, R. Gruendel, Leipzig 1970, s. 75–129; przekł. polski: Sekstus Aureliusz Wiktor, Zarys historii cesarzy od Augusta Oktawiana, czyli od końca dzieła Tytusa Liwiusza aż do dziesiątego konsulatu augusta Konstancjusza i trzeciego konsulatu cezara Juliana, przekł., wstęp, komentarz I. Lewandowski, Poznań 2010.
Cass. Dio = Dio’s, Roman history, by E. Carry, on the basis of version H.B. Foster, t. 1–9, Cambridge–London 1954–1960; przekł. polski ksiąg flawijskich: Kasjusz Dion, Księgi flawijskie (Historia rzymska LXV–LXVII), przekł. M. Kaźmierska, D. Latanowicz-Domecka, red. S. Dworacki, wstęp i komentarz L. Mrozewicz, Poznań 2011.
CIL = Corpus Inscriptionum Latinarum, Berolini, Paris & Novi Eboraci, 1863–2006.
Epit. de Caes. = Sexti Aurelii Victoris, Liber de Caesaribus praecedunt Origo gentis Romae et Liber de viris illustribus Urbis Romae subsequitur Epitome de Caesaribus, ed. Fr. Pichlmayr, R. Gruendel, Leipzig 1970, s. 131–176; przekł. polski: Epitome de Caesaribus. O życiu i obyczajach imperatorów od Cezara Augusta do Teodozjusza, przekł. A. Hryniewiecka, oprac. P. Janiszewski, Warszawa 2015.
FIRA = Fontes Iuris Romani Antejustiniani in usum scholarum, ed. S. Riccobono et al., t. 1–3, wyd. 2, Florentiae 1940–1943.
Ioseph., AI = Flavius Iosephus, Opera, ed. B. Niese, t. 1–5: Antiquitates Iudaicae, Berolini 1887–1889; przekł. polski: Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, przekł. Z. Kubiak, J. Radożycki, wstęp E. Dąbrowski, W. Malej, komentarz J. Radożycki, t. 1–2, Warszawa 1997.
Ioseph., BI = Flavius Iosephus, Opera, ed. B. Niese, t. 6: Bellum Iudaicum, Berolini 1887–1889; przekł. polski: Józef Flawiusz, Wojna żydowska, przekł., wstęp i komentarz J. Radożycki, Warszawa 1992.
ILS = Inscriptiones Latinae Selectae, ed. H. Dessau, t. 1–3, wyd. 2, Berlin 1954–1955.
Iuv. = D. Iunii Iuvenalis, Saturae sedecim, ed. I. Willis, Stutgardiae–Lipsiae 1997; przekł. polski: Trzej satyrycy rzymscy, przekł. J. Czubek, J. Sękowski, wstęp i komentarz L. Winniczuk, Warszawa 1958, s. 117–219.
Macrob., Sat. = Ambrosii Theodosii Macrobii, Saturnalia, ed. I. Willis, Lipsiae 1963.
Plin., Ep. = C. Plini Caecili Secundi, Epistularum libri novem. Epistularum ad Traianum liber. Panegyricus, ed. C.F.W. Mueller, Lipsiae 1903, s. 1–300.
Sen., Benef. = L. Annaei Senecae, Opera quae supersunt, t. 1: De Beneficiis libri VII, De Clementia libri II, ed. C. Hosius, Lipsiae 1900; przekł. polski: Lucjusz Anneusz Seneka, Pisma filozoficzne, t. 2: O łagodności, O dobrodziejstwach, Satyra na śmierć Klaudiusza Cezara, przekł. i oprac. L. Joachimowicz, Warszawa 1965, s. 69–449.
Suet. = C. Suetoni Tranquilli, Opera, t. 1: De vita Caesarum, ed. M. Ihm, editio stereotypa editionis prioris (MCMVIII), Stutgardiae 1978; przekł. polski: Gajusz Swetoniusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, przekł. J. Niemirska-Pliszczyńska, przedm. J. Wolski, Wrocław i in. 1987.
Tac., Ann. = P. Cornelii Taciti, Libri qui supersunt, ed. E. Koestermann, t. 1: Ab excessu Divi Augusti, Lipsiae 1965; przekł. polski: Tacyt, Dzieła, t. 1, przekł. S. Hammer, Warszawa 1957.
Tac., Hist. = P. Cornelii Taciti, Libri qui supersunt, ed. E. Koestermann, t. 2.1: Historiarum libri, Leipzig 1969; przekł. polski: Tacyt, Dzieła, t. 2, przekł. S. Hammer, Warszawa 1957, s. 7–262.
Vell. Pat. = Vellei Paterculi, Ad M. Vinicium libri duo, ed. R. Ellis, Oxonii 1898; przekł. polski: Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, przekł., wstęp i komentarz J. Wolski, Wrocław 2006.
Cytowane opracowania
Bruun C., Adlectus amicus consiliarius and a Freedman proc. metallorum et praediorum: News on Imperial Administration, „Phoenix” 2001, 55.
Byra M., Wojna o tron Cezarów (68–70 r. n.e.), Oświęcim 2014.
Chastagnol A., Le Sénat romain à l’époque impériale. Recherches sur la composition de l’Assemblée et le statut de ses membres, Paris 1992.
Chastagnol A., Les homines novi entrés au Sénat sous le régne de Domitien, w: Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift Friedrich Vittinghoff, Hrsg. von W. Eck, H. Galsterer und H. Wolff, Köln–Wien 1980.
Cosme P., L’Année des quatre empereurs, Paris 2012.
Demougin S., L’ordre équestre sous Domitien, w: Les années Domitien. Colloque organisé à l’université de Toulouse-Le Mirail par J.-M. Pailler et R. Sablayrolles, Aix-Limoges–Montpellier 1994 [Pallas, t. 40], s. 289–299.
Demougin S., L’Ordre équestre sous les Julio-Claudiens, Rome 1988.
Devreker J., De samenstelling van de Romeinse senaat onder de Flaviers (69–96), Diss. Gent 1974 (non vidi).
Devreker J., La composition du sénat romain sous les Flaviens, w: Actes du VIIe congrès international d’épigraphie grecque et latine. Constanza, 9–15 septembre 1977, réunis et présentés par D.M. Pippidi, Bucuresti–Paris 1979 (Kölner Historische Abhandlungen, 28).
Devreker J., La composition du sénat romain sous les Flaviens, w: Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift Friedrich Vittinghoff, Hrsg. von W. Eck, H. Galsterer und H. Wolff, Köln–Wien 1980 (Kölner Historische Abhandlungen, 28).
Devreker J., L’adlectio in senatum de Vespasien, „Latomus” 1980, 39.
Devreker J., Les Orientaux au Sénat romain d’Auguste à Trajan, „Latomus” 1982, 41.
Die Zeit der Soldatenkaiser. Krise und Transformation des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert n. Chr. (235–284), t. 1–2, Hrsg. von K.-P. Johne, unter Mitwirkung von U. Hartmann und Th. Gerhardt, Berlin 2008.
Duncan-Jones R., The Economy of the Roman Empire. Quantitative Studies, Cambridge 1974.
Eck W., Senatoren von Vespasian bis Hadrian. Prosopographische Untersuchungen mit Einschluss der Jahres- und Provinzialfasten der Statthalter, München 1970.
Flaig E., Den Kaiser herausfordern. Die Usurpation im Römischen Reich, Frankfurt–New York 1992 (Historische Studien, 7).
Halfmann H., Die Senatoren aus dem östlichen Teil des Imperium Romanum bis zum Ende des 2. Jahrhunderts n. Chr., Göttingen 1979.
Hammond M., Composition of the Senate, A.D. 68–235, „The Journal of Roman Studies” 1957, 47.
Houston G.W., Roman Imperial Administrative Personel during the Principates of Vespasian and Titus (A.D. 69–81), Chapel Hill: Diss. Univ. of North Carolina at Chapel Hill, 1971.
Houston G.W., The Duration of the Censorship of Vespasian and Titus, „Emerita” 1976, 44.
Houston G.W., Vespasian’s Adlection of Men in Senatum, „American Journal of Philology” 1977, 98.
Jones B.W., Domitian and the Senatorial Order. A Prosopographical Study of Domitian’s Relationship with the Senate A.D. 81–96, Philadelphia 1979.
Jones B.W., The Emperor Domitian, London–New York 1993.
Jones B.W., The Emperor Titus, London–New York 1984.
Kienast D., Augustus. Prinzeps und Monarch, Darmstadt 2009.
Kienast D., Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 1990.
Kloft H., Liberalitas principis. Herkunft und Bedeutung. Studien zur Prinzipatsideologie, Köln–Wien 1970 (Kölner Historische Abhandlungen, 18.3).
Lambrechts P., La Composition du Sénat romain de l’accession au trône d’Hadrien à la mort de Commode (117–192), Antwerpen 1936.
Levick B., Claudius, London 1990.
Levick B., Vespasian, London–New York 1999.
Millar F., The Emperor in the Roman World (31 B.C.–A.D. 337), London 1977.
Pflaum H.-G., Les Carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire romain, t. 1–3, Paris 1960–1961.
Pflaum H.-G., Les Procurateurs équestres sous le Haut-Empire romain, Paris 1950.
PIR2 = Prosopographia Imperii Romani, saeculi I. II. III., iteratis cvris edidit E. Groag et al., wyd. 2, Berolini–Lipsiae–Novi Eboraci 1933–2009.
Ruciński S., Ekwici w okresie flawijskim: ewolucja czy rewolucja?, w: Florilegium. Studia ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Krawczukowi z okazji dziewięćdziesiątej piątej rocznicy urodzin, red. E. Dąbrowa, T. Grabowski, M. Piegdoń, Kraków 2017.
Ruciński S., Praefecti praetorio. Dowódcy gwardii pretoriańskiej od 2 roku przed Chr. do 282 roku po Chr., Bydgoszcz 2013.
Ruciński S., Prefektura pretorianów w okresie flawijskim, w: Stvdia Flaviana, red. L. Mrozewicz, Poznań 2011.
Saller R., Personal Patronage under the Early Empire, Cambridge 2002.
Stein A., Der römische Ritterstand. Ein Beintrang zur Sozial- und Personengeschichte des römischen Reiches, München 1963 (Münchener Beiträge zur Papyrusforschung und antiken Rechtsgeschichte, Heft 10).
Talbert R.J.A., The Senate of Imperial Rome, Princeton 1984.
Vervaet F.J., Domitius Corbulo and the Senatorial Opposition to the Reign of Nero, „Ancient Society” 2002, 32.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2018.46.55-70
Data publikacji: 2019-04-25 10:00:25
Data złożenia artykułu: 2017-09-25 16:03:13
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Sebastian Ruciński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.