Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Wojskowe zaciągi sejmików ziemskich województwa mazowieckiego w latach 1671–1673
Streszczenie w języku polskim
W latach 1671–1673 województwo mazowieckie, w odpowiedzi na uchwały sejmowe i rozkazy królewskie, wystawiało na potrzeby militarne Rzeczypospolitej oddziały wojska sejmikowego. W 1671 r. Księstwo Mazowieckie początkowo miało wesprzeć wojsko koronne na Ukrainie pospolitym ruszeniem. Ostatecznie sejmiki dziesięciu ziem pod zwierzchnictwem sejmiku generalnego wystawiły 600 piechoty, którą w większej części włączono do regimentów komputowych. W 1672 r. Mazowszanie wsparli króla podczas konfederacji gołąbskiej pospolitym ruszeniem, oprócz ziem warszawskiej i liwskiej, które powołały wyprawy wojskowe – pierwsza łanową, druga zaciężną. Podczas zjazdu gołąbsko-lubelskiego szlachta mazowiecka z ziem czerskiej, warszawskiej, wiskiej, ciechanowskiej i różańskiej deklarowała wystawić wspólną chorągiew pancerną 126 koni na potrzeby konfederacji gołąbskiej. Ostatecznie chorągiew ta nie została sformowana. W 1673 r. województwo mazowieckie po raz kolejny formowało swoje wojska sejmikowe, tym razem według liczby dymów (gospodarstw). W ten sposób zaciągnięto regiment pieszy pod Janem Linkhauzem oraz przynajmniej trzy stukonne chorągwie pancerne, z których dwie na pewno brały udział w bitwie pod Chocimiem z Turkami 10 listopada 1673 r. Biorąc pod uwagę możliwości ekonomicznie Mazowszan, ich postawa w latach 1671–1673 i realizowanie zaciągów sejmikowych zasługują na pozytywną ocenę oraz na wyróżnienie.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Archiwalia i rękopisy
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 47, t. 1.
Akta Skarbowo-Wojskowe, dz. 85, sygn. 99; dz. 86, sygn. 61.
Archiwum Zamoyskich, sygn. 3112.
Księgi Grodzkie Różańskie – Relacje, Oblaty, ks. 9, 11.
Metryka Koronna, Libri Legationum, sygn. 25; Sigillata, sygn. 12.
Zbiór Branickich z Suchej, sygn. 42/56.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum Rodziny Pinoccich, sygn. 16.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Braci Czeskich, sygn. 2597d.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps 6659.
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, rkps 8318, 8319, 8322, 8331, 8334, 8335, 8337, 8348, 8350, 8352, 8353.
Biblioteka XX. Czartoryskich w Krakowie, rkps 170.
Tsentral’nyj Derzhavnyj Istorychnyj Arkhiv Ukraїny, m. L’viv, f. 17 (grodzkie trembowelskie), op. 1, ks. 142.
Edycje źródłowe
Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 r. wraz z aktem konfederacji, oprac. A. Przyboś, K. Przyboś, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.
Diariusz sejmu zwyczajnego 1670 roku, oprac. K. Przyboś, M. Ferenc, Kraków 2005.
Komput wojsk koronnych z podziałem chorągwi jazdy zaciągu polskiego na pułki 1673, oprac. Z. Hundert, „Studia z Dziejów Wojskowości” 2013, 2.
Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, t. 1, cz. 2, oprac. F. Kluczycki, Kraków 1881.
Przyczynki do wojny 1676 r., oprac. J. Woliński, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, 2, 1.
Volumina Legum, t. 5, oprac. J. Ohryzko, Petersburg 1860.
Werdum U., Dziennik podróży 1670–1672. Dziennik wyprawy polowej 1671, tłum. z niemieckiego D. Urbonaite, oprac. D. Milewski, Warszawa 2012.
Opracowania
Borowiak A., Wojsko powiatowe przed kampanią piławiecką 1648 roku, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 2, red. Z. Hundert, Oświęcim 2013.
Choińska-Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, Warszawa 1998.
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 3: 1661–1700, oprac. L.A. Wierzbicki, Warszawa 2017.
Doroshenko D., Pol’s’ko-ukraїns’ka vijna 1671 roku (Do istoriї get’manuvannya Petra Doroshenka), w: Naykovyj zbirnyk Ukraїns’kogo uniwersytetu v Prazi, t. 3, Praga 1942.
Gierowski J.A., Sejmik generalny Księstwa Mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza, Wrocław 1948.
Gmiterek H., Wojewoda mazowiecki Jan Podoski i jego testament, w: Szlachta polska i jej dziedzictwo, red. D. Kuźmina et al., Warszawa 2013.
Hundert Z., Między buławą a tronem. Wojsko koronne w walce stronnictwa malkontentów z ugrupowaniem dworskim w latach 1669–1673, Oświęcim 2014.
Hundert Z., Powiatowe chorągwie kozackie (pancerne) województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1671–1673, w: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii, t. 6, red. A. Smoliński, Toruń 2015.
Hundert Z., Szlachta ziemi liwskiej wobec wojska koronnego w latach 1667–1673 w świetle akt sejmikowych, „Studia Mazowieckie” 2017, 12 (26), 2.
Hundert Z., Władysławów Denhoffów dwóch, „Przegląd Historyczny” 2016, 107, 2.
Hundert Z., Wojska zaciągnięte przez samorząd lokalny ziemi warszawskiej w latach 1671–1673/Armed Forces Raised by the Local Government of the Warsaw Land in the Years 1671–73, „Almanach Warszawy” 2015, 9.
Hundert Z., Wykaz repartycji jednostek wojska koronnego, zgodnie z podziałem komisji lwowskiej w 1679 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2016, 17 (58), 2–3 (256–257).
Hundert Z., Zaciężne wojsko powiatowe sejmiku wiszeńskiego województwa ruskiego w latach 1671–1673 oraz jego rola w działaniach wojskowych i politycznych Jana Sobieskiego, „Przegląd Historyczny” 2017, 108, 4.
Jaworski M., Kampania ukrainna Jana Sobieskiego 1671, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1965, 9, 1.
Kaniewski J., Sejmiki koronne wobec problemów wewnętrznych za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673), Katowice 2014.
Keckowa A., Oborski Marcin, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 23, 1978.
Kroll P., Stosunki polsko-kozackie w przeddzień najazdu tureckiego (1670–1672), w: Marszałek i hetman koronny Jan Sobieski i jego czasy (1665–1674), red. D. Milewski, Warszawa 2014.
Kupisz D., Chorągwie powiatowe ziemi chełmskiej w XVI–XVII wieku, „Rocznik Chełmski” 2006, 10.
Kupisz D., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin 2008.
Kupisz D., Wojsko powiatowe województwa wołyńskiego w XVII wieku, „Naukovyj visnyk Volyns’kogo natsional’nogo uniwersytetu imeni Lesi Ukraїnki” 2009, 22.
Matyasik J., Obóz polityczny króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Warszawa 2011.
Nagielski M., Opinia szlachecka o gwardii królewskiej w latach 1632–1668, „Kwartalnik Historyczny” 1985, 92, 3.
Pieńkowski M.A., Sejmiki mazowieckie wobec urzędów oraz działalności polityczno-wojskowej hetmana i marszałka koronnego Jana Sobieskiego w latach 1665–1674, w: Marszałek i hetman koronny Jan Sobieski i jego czasy (1665–1674), red. D. Milewski, Warszawa 2014.
Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936.
Przyboś K., Wstęp, w: Diariusz sejmu zwyczajnego 1670 roku, oprac. K. Przyboś, M. Ferenc, Kraków 2005.
Smolij V., Stepankov V., Petro Doroshenko: polytychnyj portret, Kyїv 2011.
Sokalski M., Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kraków 2002.
Staręgowski B., Oficer wojsk formacji zbrojnych samorządu ziemskiego – na przykładzie Samuela z Pękosławia Regowskiego, podczaszego chełmskiego, „Rocznik Chełmski” 2017, 21.
Staręgowski B., W służbie województwom wielkopolskim i Rzeczypospolitej. Okoliczności sformowania i działalności pułku Bogusława Leszczyńskiego w latach 1648–1649, „Res Historica” 2017, 44.
Urwanowicz J., Polityczna aktywność szlachty mazowieckiej w latach 1669–1793, w: Dzieje Mazowsza, t. 2: Lata 1527–1794, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2015.
Wagner M., Podoski Mikołaj Kazimierz, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 27, 1982.
Wagner M., Sejmik ziemi liwskiej w dobie Jana III Sobieskiego (1674–1696). Zarys problematyki, w: Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013.
Wagner M., Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. 1–3, Oświęcim 2013–2017.
Wagner M., Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, t. 1, Zabrze 2009.
Wagner M., Zapomniany bohater bitwy wiedeńskiej. Zygmunt Zbierzchowski (około 1635–1691) – porucznik husarski, w: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii, t. 4, red. A. Smoliński, Toruń 2013.
Wierzbicki L.A., Marszałkowie i parlamentarzyści. Studia z dziejów sejmu polskiego w XVII wieku, Warszawa 2014.
Wierzbicki L.A., O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfikacyjny 1673 roku, Lublin 2005.
Wierzbicki L.A., Pospolite ruszenie w Polsce w drugiej połowie XVII wieku. Ostatnie wyprawy z lat 1670–1672, Lublin 2011.
Wierzbicki L.A., Sejmiki relacyjne w Koronie z roku 1673, w: Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013.
Wierzbicki L.A., Zjazd gołąbsko-lubelski (1 październik–10 listopad 1672), „Res Historica” 2005, 20.
Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1673–1679, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1961, 7, 2.
Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
Wiśniewski K., Mazowszanie wobec detronizacji Augusta II oraz elekcji Stanisława Leszczyńskiego w 1704 roku, w: Szlachta polska i jej dziedzictwo, red. D. Kuźmina et al., Warszawa 2013.
Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, Poznań 2010.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2018.46.141-180
Data publikacji: 2019-04-25 10:00:30
Data złożenia artykułu: 2018-04-24 17:21:03
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Zbigniew Hundert
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.