Odstępstwa od wzorca duchownego w okresie potrydenckim. Wybrane przykłady z ksiąg wizytacyjnych archidiakonatu gnieźnieńskiego

Streszczenie w języku polskim

Artykuł ma na celu ukazanie przykładów duchownych, których zachowanie stanowiło odstępstwa od wzorca wypracowanego przez sobór trydencki. Sobór ten określił zasady przestrzegania w praktyce określonych ideałów teologicznych, formalnych, moralnych, materialnych, jak również obowiązujący aparat kontroli.

Artykuł opisuje sytuację na wybranym terenie (archidiakonat gnieźnieński) w okresie, gdy wprowadzano w Polsce zalecenia reformy. W pracy zostało omówione świeckie duchowieństwo parafialne oraz związane z miejskimi szpitalami. Dane na temat postawy duchownych pochodzą ze staropolskich wizytacji archidiakonatu gnieźnieńskiego.

Pozwalają one na zestawienie obowiązującego, posoborowego wzorca duchownego z rzeczywistością konkretnego miejsca i czasu. Do największych problemów należały: pijaństwo i związane z nim inne elementy, jak np. awanturnictwo i niedbałość w obowiązkach oraz niewłaściwe relacje z kobietami (w tym konkubinat i posiadanie nieślubnych dzieci). Zdarzały się również inne występki, jak np. niewłaściwy sakrament małżeństwa. Do radykalnych przewinień zaliczyć można natomiast kradzież. Towarzyszyć im mogły różne inne negatywne zachowania. W artykule ukazano jedynie pewne odstępstwa, natomiast została pominięta część dotycząca wywiązywania się ze sprawowania kultu i opieki duszpasterskiej ze względu na objętość pracy.

Praca pokazuje także reakcję władz duchownych na odkryte problemy, jak również istnienie i funkcjonowanie aparatu kontroli, kary i poprawy.