Hide
Show all
Email this article 
Status and Prospect for the Research on the German Ethnic Minority in the II Polish Republic and its Attitude Towards Policies of Polish Authorities, in Connection with the Situation before and During the Polish September Campaign of 1939
Abstract
The article presents the status of research on the German ethnic minority in Poland in 1930s of the twentieth century, mainly in the period of 1938‒1939. Main focus is put on items regarding attitude of Germans in Poland towards the Polish State and its institutions, both civilian and military, all in the context of the Polish-German military conflict already on the horizon. The September 1939 conflict, and position and actions of members of the German ethnic minority during the active, military phase of war was also described. Some new research areas were identified, including exploitation of additional archival material and other source materials.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Printed sources (Źródła drukowane)
Akten zur deutschen auswärtigen Politik 1918–1945, Serie D (1937–1945), vol. 7, Die letzten Wochen vor Kriegsausbruch. 9. August bis 3. September 1939, Baden-Baden 1956.
Akten zur deutschen Auswärtigen Politik 1918–1945, Serie D: 1937–1945, vol. 5, Polen, Südosteuropa, Lateinamerika, Klein- und Mittelstaaten. Juni 1937–März 1939, Baden--Baden 1953.
Breitinger H., Als Deutschenseelsorger in Posen und Warthegau. 1934–1945, Mainz 1984 [3rd edition, 1991].
Bydgoszcz 3–4 września 1939. Studia i dokumenty, eds. T. Chinciński, P. Machcewicz, Warszawa 2008.
Deutsche und Polen zwischen den Kriegen. Minderheitenstatus und “Volkstumskampf“ im Grenzgebiet. Amtliche Berichterstattung aus beiden Ländern 1920–1939, vols 1–2, eds. R. Jaworski et al., München–New Providence–London–Paris 1997.
Dywersyjno-sabotażowa działalność wrocławskiej Abwehry na ziemiach polskich w przededniu agresji hitlerowskiej w 1939 r., ed. A. Szefer, “Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1987, 32.
Erinnerungen des Posener Domherren Albert Steuer, ed. M. Krzoska, München 2010.
Heike ., Leben im deutsch-polnischen Spannungsfeld. Erinnerungen und Einsichten eines deutschen Journalisten aus Lodz, Essen 1989 [2nd edition, 2001].
Lück K., Marsch der Deutsche in Polen. Deutsche Volksgenossen im ehemaligen Polen Berichten über Erlebnisse in den Septembertagen 1939, Berlin 1940.
Lück K., Volksdeutsche Soldaten unter Polens Fahnen. Tatsachenberichte von der anderen Front aus dem Feldzug der 18 Tage, Berlin 1940 [1940, 1943].
Na Górnym Śląsku przed wybuchem wojny. Wybór tekstów źródłowych z 1939 roku, eds. E. Długajczyk, T. Falęcki, Katowice 1999.
Studies (Opracowania)
Alabrudzińska E., Kościoły ewangelickie na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej, Toruń 1999.
Andrzejewski M., Biblioteki mniejszości niemieckiej w Wielkopolsce i na Pomorzu, “Przegląd Zachodni” 1989, 3.
Aurich P., Der deutsch-polnische September 1939. Eine Volksgruppe zwischen den Fronten, München–Wien 1969 [3rd edition, 1985].
Balling M.O., Von Reval bis Bukarest – Statistisch-Biographisches Handbuch der Parlamentarier der deutschen Minderheiten in Ostmittel- und Südosteuropa 1919‒1945, vols 1–2, Kopenhagen 1991.
Bamberger-Stemmann S., Deutsche Stiftung, in: Handbuch der völkischen Wissenschaften. Personen, Institutionen, Forschungsprogramme, Stiftungen, eds. I. Haar, M. Fahlbusch, München 2008.
Bębnik G., Sokoły kapitana Ebbinghausa. Sonderformation Ebbinghaus w działaniach wojennych na Górnym Śląsku w 1939 r., Katowice‒Kraków 2014.
Bernaś F., Meissner L., Płonąca granica, Warszawa 1961 [2nd edition, 1970].
Bernasiowie F. i J., V kolumna, Warszawa 1972 [2nd edition, 1977; 3rd edition, 1987].
Bialkowski Blazej, Alfred Lattermann und Kurt Lück. Nationalsozialismus als doppelte Grenzerfahrung, in: Zwischen Region und Nation. 125 Jahre Forschung zur Geschichte der Deutschen in Polen, eds. W. Kessler, M. Krzoska, Osnabrück 2013.
Bierschenk T., Die deutsche Volksgruppe in Polen 1934–1939, Kitzingen–Main 1954.
Biewer L., Das Politische Archiv des Auswärtigen Amts, Berlin 2012.
Blachetta-Madajczyk P., Klassenkampf oder Nation? Deutsche Sozialdemokratie in Polen 1918–1939, Düsseldorf 1997.
Blanke R., Orphans of Versailles. The Germans in Western Poland 1918–1939, Lexington 1993.
Breyer R., Das Deutsche Reich und Polen 1932–1937. Aussenpolitik und Volksgruppenfragen, Würzburg 1955.
Breyer R., Die deutsche Bevölkerung in Polen 1933 bis 1939, in: Deutschland und Polen von der nationalsozialistischen Machtergreifung bis zum Ende des Zweiten Weltkrieges, Braunschweig 1986.
Broszat M., “Jungdeutsche Partei” und “Deutsche Vereinigung” in Posen-Pommerellen, “Gutachten des Instituts für Zeitgeschichte” 1958, 1.
Burczyk D., Organizacja i działalność Selbstschutzu na terenie powiatu nowomiejskiego, “Warmińsko-Mazurskie Studia z Historii Najnowszej” 2021, 4.
Ceran T., Im Namen des Führers… Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia w Łopatkach w 1939 roku, Gdańsk 2014.
Chałupczak H., Problem mniejszościowy w stosunkach polsko-niemieckich w przededniu II wojny światowej, in: Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, vol. 4, Na przełomie pokoju i wojny 1939–1941, ed. S. Sierpowski, Poznań 1992.
Chałupczak H., Problem mniejszościowy w stosunkach polsko-niemieckich w przededniu II wojny światowej, in: Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, vol. 3, W dobie Monachium, ed. S. Sierpowski, Poznań 1992.
Chinciński T., Forpoczta Hitlera. Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 roku, Gdańsk‒Warszawa 2010.
Chinciński T., Sytuacja i postawy mniejszości niemieckiej w Polsce (październik 1938– sierpień 1939 r.), in: Kampania polska 1939 r. Polityka – społeczeństwo – kultura, eds. M.P. Deszczyński, T. Pawłowski, vol. 2, Polityka i społeczeństwo. Imponderabilia, pamięć, kultura, Warszawa 2014.
Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979.
Chojnowski A., Rząd polski wobec problemu mniejszości niemieckiej w latach 1926–1939, “Zapiski Historyczne” 1979, 1.
Chu W., Metropole der Minderheit: Die Deutschen in Lodz und Mittelpolen 1918–1939, in: Die “Volksdeutschen” in Polen, Frankreich, Ungarn und Tschechoslowakei. Mythos und Realität, eds. J. Kochanowski, M. Sach, Osnabrück 2006.
Chu W., “Das ganze Deutschtum soll es sein!” Regionalismus und die Jungdeutsche Partei, “Inter Finitimos” 2001, 19/20.
Chu W., The German Minority in Interwar Poland, Cambridge 2012.
Cichocka-Petrażycka Z., Żywioł niemiecki na Wołyniu, Warszawa 1933.
Ćwiek H., Ambasador Trzeciej Rzeszy w Polsce Hans Adolf von Moltke wobec niektórych problemów mniejszości niemieckiej w Polsce w okresie wygaśnięcia konwencji genewskiej w 1937 roku, in: Rola i miejsce Górnego Śląska w Drugiej Rzeczypospolitej, ed. M.W. Wanatowicz, Bytom‒Katowice 1995.
Ćwiek H., Kilka uwag na temat polityki władz sanacyjnych wobec mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku w l[atach] 1934–1939, “Studia i materiały z dziejów Śląska” 1987, 16.
Ćwiek H., Obrona Śląska przed wpływami wywiadu niemieckiego w latach 1933–1939, Katowice 1999.
Ćwiek H., Przeciw Abwehrze, Warszawa 2001.
Ćwiek H., Zwalczanie niemieckich służb specjalnych na Ziemiach Zachodnich i Północnych II Rzeczypospolitej, Warszawa 1998.
Cygański M., Hitlerowska V kolumna w województwach śląskim i krakowskim w 1939 roku, Opole 1972.
Cygański M., Hitlerowska V kolumna w województwie krakowskim w 1939 roku, Opole 1968.
Cygański M., Hitlerowskie organizacje dywersyjne w województwie śląskim w latach 1931–1939, Katowice 1971.
Cygański M., Mniejszość niemiecka w Polsce centralnej w latach 1919–1939, Łódź 1962.
Cygański M., Niemiecko-hitlerowska V kolumna w województwie łódzkim w 1939 roku, Opole 1979.
Cygański M., Volksbund w służbie III Rzeszy 1933–1938, Opole 1968.
Cygański M., Wpływ rewizjonistycznej polityki rządów republiki weimarskiej na mniejszość niemiecką w Polsce 1919–1932, in: Najnowsze dzieje Polski. Materiały i studia z okresu 1914–1939, vol. 10, Warszawa 1966.
Cygański M., Wyjaśnienia i odpowiedzi w związku z dyskusją nad książką “Zawsze przeciwko Polsce. Kariera polityczna Otto Ulitza”, “Zaranie Śląskie” 1968, 3.
Cygański M., Z dziejów Volksbundu 1921–1932, Opole 1966.
Cygański M., Zawsze przeciwko Polsce. Kariera Otto Ulitza, Warszawa 1966.
Czembor H., Ewangelicki Kościół Unijny na Polskim Górnym Śląsku (1922–1939), Katowice 1993.
Czubiński A., Polityka mniejszościowa Niemiec w latach 1918–1945, in: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945, ed. A. Czubiński, Poznań 1984.
Czubiński A., Wokół sporów i polemik niemiecko-polskich na temat wzajemnych stosunków w przeszłości, in: idem, Studia ostatnie, Poznań 2009.
Dąbrowski R., Mniejszość niemiecka w Polsce i jej działalność społeczno-kulturalna w latach 1918–1939, Szczecin 1982.
Dąbrowski R., Położenie ekonomiczne mniejszości niemieckiej w Polsce w okresie międzywojennego dwudziestolecia (1918–1939), Szczecin 1977.
Dąbrowski R., Pomoc finansowa Niemiec dla mniejszości niemieckiej w Polsce, in: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945, ed. A. Czubiński, Poznań 1984.
Das Lodzer Deutsche Gymnasium. Gedenkschrift zur Gründung des Lodzer Deutschen Gymnasiums am 29. November 1906 und zur Feier des 50. Jubiläums in Weinheim, ed. F. Weigelt, Weinheim 1956.
Deutscher Volksbund für Polnisch-Schlesien, in: P. Greiner, R. Kaczmarek, Leksykon mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w latach 1922–1939. Zarys dziejów. Organizacje. Działacze, Katowice 2002.
Die Erforschung der Deutschen in Polen. Stand und Zukunftsperspektiven, “Nordost-Archiv” 2000, 11, 2.
Długajczyk E., Sieradzka D., Z organizacji i działalności Kattowitzer Buchdruckerei- und Verlags-Aktiongesellschaft, “Studia i materiały z dziejów Śląska” 1987, 16.
Döge U., Ein treuer Diener vieler Herrn. Max Winkler, Pressetreuhänder der Weimarer Republik und der nationalsozialistischen Diktatur, Hamburg 2022.
Doroszewski J., Mniejszość niemiecka na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939, “Przegląd Zachodni” 1983, 5/6.
Enzberg H.-D.F. von, Die Goetheschule in Graudenz und das deutsch-polnische Verhältnis (1920–1945), Lüneburg 1994.
Ergetowski R., review of D. Matelski book: Niemcy w Polsce w XX wieku, “Przegląd Zachodni” 2001, 4.
Eser I., “Volk – Staat – Gott”. Die deutsche Minderheit in Polen und ihr Schulwesen 1918–1939, Wiesbaden 2010.
Falęcki T., Niemieckie szkolnictwo mniejszościowe na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Katowice‒Kraków 1970.
Fałowski J., Parlamentarzyści mniejszości niemieckiej w Drugiej Rzeczypospolitej, Czestochowa 2000.
Fuks R., Na przykład Kohnert, Gdansk 1962.
Gębołyś Z., Biblioteki mniejszości niemieckiej w II Rzeczypospolitej, Katowice 2012.
Gentzen F.-H., “Deutsche Stiftung” – tajna instytucja rządu niemieckiego do organizowania “Piątej Kolumny”, “Przegląd Zachodni” 1961, 4.
Gentzen F.-H., Niemieckie ośrodki organizujące i popierające V Kolumnę imperializmu niemieckiego w Europie, in: Irredenta niemiecka w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej przed II wojną światową, ed. H. Batowski, Katowice–Kraków 1971.
Gierlak M., Deutsche Presse in Polen 1919–1939. Forschungsstand, -postulate und –desiderate, in: Grenzdiskurse. Zeitungen deutschsprachiger Minderheiten und ihr Feuilleton in Mitteleuropa bis 1939, ed. S. Schönborn, Essen 2009.
Gierlak M., Die polnische Kultur in der deutschen Minderheitenpresse in Polen 1919–1939. Fallbeispiele Deutsche Blätter in Polen und Deutsche Monatshefte, in: Aufbruch und Krise. Das östliche Europa und die Deutschen nach dem Ersten Weltkrieg, eds. B. Störtkuhl, J. Stüben, T. Weger, München 2010.
Gogol-Drożniakiewicz Barbara, Mniejszość niemiecka i jej wpływ na życie muzyczne Bydgoszczy w latach 1920–1939, “Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego” 1998, 11.
Gołąbek D., Mniejszość niemiecka w powiecie lublinieckim i jej prohitlerowska działalność w latach trzydziestych XX w., “Szkice Lublinieckie” 1988, 2.
Gondek L., Działalność Abwehry na terenie Polski 1933–1939, Warszawa 1974 [1st edition Warszawa 1971].
Gostyński K., Zarys historji politycznej Niemców w województwach zachodnich po wojnie, Poznań 1933.
Greiner P., Kaczmarek R., Leksykon mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w latach 1922–1939. Zarys dziejów. Organizacje. Działacze, Katowice 2002.
Greiner P., Kaczmarek R., Leksykon organizacji niemieckich w województwie śląskim w latach 1922–1939, Katowice 1993.
Greiner P., Kaczmarek R. Vereinsaktivitäteten der Deutschen in Polnisch-Oberschlesien 1922–1939, “Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung” 1996, 45, 2.
Gröschel B., Studien und Materialien zur oberschlesischen Tendenzpublizistik des 19. und 20. Jahrhunderts, Berlin 1993.
Gröschel B., Themen und Tendenzen in Schlagzeilen der “Kattowitzer Zeitung” und des “Oberschlesischen Kuriers“ 1925–1939. Analyse der Berichterstattung zur Lage der deutschen Minderheit in Ostoberschlesien, Berlin 1993.
Grünberg K., Nazi-Front Schlesien. Niemieckie organizacje polityczne w województwie śląskim w latach 1933–1939, Katowice 1963.
Grünberg K., Niemcy i ich organizacje polityczne w Polsce międzywojennej, Warszawa 1970.
Hauser P., Die deutsche Minderheit in Polen 1918–1939 und der Stand der Historiographie, in: Anerkannt als Minderheit. Vergangenheit und Zukunft der Deutschen in Polen, ed. H. van der Meulen, Baden-Baden 1994.
Hauser P., Mniejszość niemiecka na Pomorzu w okresie międzywojennym, Poznań 1998.
Hauser P., Mniejszość niemiecka w województwie pomorskim 1920–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
Hauser P., Przedstawiciele mniejszości niemieckiej w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2014.
Hauser P., Psychologiczne uwarunkowania niemieckiej polityki mniejszościowej w Europie w okresie międzywojennym, in: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945, ed. A. Czubiński, Poznań 1984.
Hauser P., Recepcja ideologii narodowosocjalistycznej w szkołach niemieckich na Pomorzu i w Wielkopolsce w latach 1932–1939, in: Między historią a edukacją historyczną. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Kujawskiej, ed. V. Julkowska, Poznań 2003.
Heda K., Die Diözese Kattowitz und die deutschen Katholiken in den Jahren 1925–1939, “Archiv für schlesische Kirchengeschichte” 1984, 42.
Heike O., Das Deutschtum in Polen 1918–1939, Bonn 1955.
Heike O., Die deutsche Arbeiterbewegung in Polen 1835–1945, Dortmund 1969.
Hürten H., “Der Deutsche in Polen”. Skizze einer katholischen Zeitung 1934–1939, in: Politik und Konfession. Festschrift für Konrad Repgen zum 60. Geburtstag, ed. D. Albrecht, Berlin 1983.
Irredenta i prowokacje. Z dziejów mniejszości niemieckiej w Polsce, ed. A. Leśniewski, Poznań‒Warszawa 1959.
Iwanicki M., Polityka oświatowa w szkolnictwie niemieckim w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1978.
Jacobmeyer W., Die deutschen Minderheiten in Polen und in der Tschechoslowakei in den dreissiger Jahren, “Aus Politik und Zeitgeschichte” 1986, 31.
Jansen C., Weckbecker A., Der “Volksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/1940, München 1992.
Jastrzębski W., Ludność niemiecka i rzekomo niemiecka na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy Niemieckiej (1939–1945), in: Ludność niemiecka na ziemiach polskich w latach 1939–1945 i jej powojenne losy. Materiały z konferencji, ed. W. Jastrzębski, Bydgoszcz 1995.
Jastrzebski W., Mniejszość niemiecka w Polsce we wrześniu 1939 roku, Toruń 2010.
Jastrzębski W., Realizacja polskiego planu unieruchomienia tak zwanych elementów antypaństwowych, “Res Historica” 2004, 16.
Jeske R., Zainteresowania niemieckiego imperializmu Śląskiem i wpływ III Rzeszy na mniejszość niemiecką w województwie śląskim, “Zaranie Śląskie” 1967, 3.
Jong L. de, The German Fifth Column in the Second War, London 1956.
Jóźwiak M., Sytuacja mniejszości niemieckiej w II Rzeczypospolitej na podstawie literatury niemieckojęzycznej, “Przegląd Zachodni” 2009, 4.
Jurek To., Działalność Beskidenverein do 1939 roku na tle polsko-niemieckiego konfliktu w Beskidach, “Zeszyty Naukowe – Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie” 2002, 85, Polska kultura fizyczna w czasach zaborów i Drugiej Rzeczypospolitej, ed. R. Wasztyl.
Jurek T., Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918–1939, Gorzów Wlkp.‒Poznań 2002.
Jurek T., Patriotyzm czy narodowy szowinizm? Z dziejów niemieckiej kultury fizycznej w Polsce, “Z Najnowszej Historii Kultury Fizycznej w Polsce” 2006, 7, Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej, Gorzów Wlkp.
Jurek T., Poparcie Niemiec w zakresie kultury fizycznej dla ludności niemieckiej w Polsce w okresie międzywojennym w XX wieku, “Z najnowszej Historii Kultury Fizycznej w Polsce” 2008, 8, Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej Gorzów Wlkp.,
Kaczmarek R., Niemiecki Konsulat Generalny w Katowicach, in: Konsulaty na pograniczu polsko-niemieckim i polsko-czechosłowackim w latach 1918–1939, eds. R. Kaczmarek, M. Masnyk, Katowice 2004.
Kaczmarek R., Pod rządami gauleiterów. Elity i instancje władzy w rejencji katowickiej w latach 1939–1945, Katowice 1998.
Kaczmarek R., Wilhelm Schneider – przywódca ruchu narodowo-socjalistycznego w Królewskiej Hucie, “Zeszyty Chorzowskie” 1998, 3.
Kaschnitz K., Prasa niemiecka w Polsce, Warszawa 1933.
Keitsch F., Das Schicksal der deutschen Volksgruppe in Ostoberschlesien in den Jahren 1922–1939, Dülmen 1982.
Kessler W., reviews “Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung” 2001, H. 3.
Kessler W., Von der Kontinuität “völkischen Denkens“. Viktor Kauder (1899–1985), in: Neuer Staat, neue Identität? Deutsch-polnisch-jüdische Biografien in Polen nach 1918, ed. M. Barelkowski, C. Schutte, Osnabrück 2021.
Kiec O., Kościoły ewangelickie w Wielkopolsce wobec kwestii narodowościowej w latach 1919–1939, Warszawa 1995.
Kierski K., Prawa mniejszości niemieckiej w Polsce, Poznań 1923.
Konfrontation oder gute Nachbarschaft? Deutschlands Ostpolitik zwischen beiden Weltkriegen, ed. J. Kalisch, Rostock 1988.
Korowicz S.M., Górnośląska ochrona mniejszości 1922–1937 na tle stosunków narodowościowych, Katowice 1938.
Kosmala B., Lodzer Juden und Deutsche im Jahr 1933. Die Rezeption der nationalsozialistischen Machtübernahme in Deutschland und ihre Wirkung auf das Verhältnis von jüdischer und deutscher Minderheit, in: Polen, Deutsche und Juden in Lodz 1820–1939. Eine Schwierige Nachbarschaft, ed. J. Hensel, Osnabrück 1999.
Kotowski A.S., Das kulturelle Leben der deutschen Minderheit in Polen zwischen den beiden Weltkriegen, in: Polacy – Niemcy. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, ed. Z. Zieliński, Katowice 1995.
Kotowski A.S., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1919–1945. Stan badań i postulaty badawcze, “Klio” 2005, 6.
Kotowski A, Die deutsche “Fünfte Kolonne” in Polen im September 1939. Zur deutschen und polnischen Geschichtsschreibung, in: Der Zweite Weltkrieg in Europa und Asien. Grenzen, Grenzräume, Grenzüberschreitungen, eds. S. Kuß, H. Schwendemann, Freiburg im Breisgau 2006.
Kotowski A., Polityka narodowościowa władz polskich wobec mniejszości niemieckiej w przededniu II wojny światowej, in: Ludzie, idee, wojny. Studia z dziejów Europy Środkowowschodniej. Księga pamiątkowa z okazji 70.
urodzin prof. Włodzimierza Jastrzębskiego, eds. T. Kawski, J. Maciejewski, Bydgoszcz 2009.
Kotowski A., Polnischer Staat, katholische Kirche und die deutschen Katholiken in Polen 1918–1939, “Kirchliche Zeitgeschichte” 2002, 2.
Kotowski A. Polska polityka narodowościowa wobec mniejszości niemieckiej w latach 1919–1939, Toruń 2003.
Kotowski W.S., Niemieccy katolicy w Polsce a ujednolicanie organizacji mniejszościowych w latach 1933–1939, in: Antyhitlerowska opozycja 1933–1939. Wolne Miasto Gdańsk, Prusy Wschodnie, Śląsk, Łódź, ed. M. Andrzejewski, Warszawa 1996.
Kotowski W., Antifaschistische Opposition unter den deutschen Katholiken in Polen in den Jahren 1933 bis 1939, “Studien zur Geschichte der deutsch-polnischen Beziehungen” 1988, 13.
Kotowski W., Die Lage der deutschen Katholiken in Polen in den Jahren 1919–1939, “Zeitschrift für Osteuropaforschung” 1990, 1.
Kotowski W., Lojalizm czy irredenta? Mniejszość niemiecka wobec państwa polskiego w latach 1919–1939, in: Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, ed. H. Zieliński, vol. 8, Polska – Polacy – mniejszości narodowe, ed. W. Wrzesiński, Wrocław 1992.
Kotowski W., Opozycja antyhitlerowska wśród katolików niemieckich w Polsce w latach 1933–1939, in: Studia nad antyhitlerowską opozycją w Trzeciej Rzeszy 1933–1945, ed. K. Jońca, Warszawa 1990.
Kotowski W., Teatry “Deutsche Bühne” w Wielkopolsce i na Pomorzu 1919–1939, Warszawa-Poznań 1985.
Kotowski W., Wybrane problemy życia kulturalnego mniejszości niemieckiej w Polsce, in: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945, ed. A. Czubiński, Poznań 1984.
Kowalak T. Prasa niemiecka w Polsce 1918–1939. Powiązania i wpływy, Warszawa 1971.
Kowalak T., Spółdzielczość niemiecka na Pomorzu 1920–1938, Warszawa 1965.
Kowalak T., Zagraniczne kredyty dla Niemców w Polsce 1919–1939, Warszawa 1972.
Kowalski T.A., Mniejszości narodowe w Siłach Zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), Toruń 1998.
Koźlik R., Spółdzielczość polska i niemiecka w województwach zachodnich, Poznań 1933.
Krasuski J., Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Wrocław 2009.
Krekeler N., Revisionsanspruch und geheime Ostpolitik der Weimarer Republik. Die Subventionierung der deutschen Minderheit in Polen 1919–1933, Stuttgart 1973.
Krypczyk A., Heimatkunst na Górnym Śląsku. Twórczość artystów związanych z Kattowitzer Künstlergruppe, in: J. Lipońska-Sajdak, B. Szczypka-Gwiazda, A. Krypczyk, Sztuka pogranicza na Górnym Śląsku w dobie II Rzeczypospolitej, Katowice 2002.
Kucner M., Deutsche Konsulen in Lodz der Zwischenkriegszeit und ihre diplomatische Laufbahn, “Niemcy, Austria, Szwajcaria” 2006, 1.
Kucner M., Deutsche Presselandschaft der Zwischenkriegszeit in Lodz, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica” 2009, 5.
Kucner M., Z dziejów politycznej prasy mniejszości niemieckiej w Łodzi, “Rozprawy humanistyczne. Zeszyty naukowe PWSZ we Włocławku” 2005, 5.
Kuczyński K.A., Między irredentą a nauką. O życiu i twórczości Kurta Lücka, in: Niemcy, Austria, Polska w XIX wieku, eds. T. Dubicki, K.A. Kuczyński, Łódź 2003.
Kuhn W., Das Deutschtum in Polen und sein Schicksal in Kriegs- und Nachkriegszeit, in: Osteuropa Handbuch. Polen, Köln–Graz 1959.
Lakeberg B.D., Die deutsche Minderheitenpresse in Polen 1918–1939 und ihr Polen- und Judenbild, Frankfurt am Main 2010.
Lakeberg B., Der Feind in den eigenen Reihen. Die Antagonismen unter den Deutschen in der Zweiten Polnischen Republik, in: Aufbruch und Krise. Das östliche Europa und die Deutschen nach dem Ersten Weltkrieg, eds. B. Störtkuhl, J. Stüben, T. Weger, München 2010.
Lakeberg B., Polak niemieckiego pochodzenia czy Niemiec zagraniczny? –problematyka tożsamości ludności niemieckiej w II RP, “Przegląd Zachodni” 2013, 3.
Lasik A., Ewolucja kadrowa formacji SS “Totenkopf” a udział Volksdeutschów polskich w załodze obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, “Przegląd Zachodni” 1989, 4.
Lasik A., Selbstschutz na Pomorzu Gdańskim i w Wielkopolsce w latach 1939–1940. Przyczynek do badań nad początkami okupacji niemieckiej w Polsce w okresie II wojny światowej, “Studia z Dziejów Pogranicza Kujawsko-Wielkopolskiego” 2011, 1.
Lasik A., Sztafety ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych. Rozwój organizacyjny, ewolucja zadań i struktur oraz socjologiczny obraz obozowych załóg, Oświęcim 2007.
Leniger M., Nationalsozialistische “Volkstumsarbeit” und Umsiedlungspolitik 1933–1945. Von der Minderheitenbetreuung zur Siedlerauslese, Berlin 2006.
Lerg W.B., Max Winkler, der Finanztechniker der Gleichschaltung, “Zeitungs-Verlag und Zeitschriften-Verlag” 1963, 13.
Linek B., Die Marginalisierung der deutschen Minderheit im polnischen Oberschlesien während der Zwischenkriegszeit: Das Beispiel Königshütte/Królewska Huta (Chorzów), in: Deutschsein als Grenzerfahrung. Minderheitenpolitik in Europa zwischen 1914 und 1950, eds. M. Beer, D. Beyrau, C. Rauh, Essen 2009.
Lumans V.O., Himmler’s auxiliaries. The Volksdeutsche Mittelstelle and the German national minorities of Europe 1933–1945, Chapel Hill‒London 1993.
Luther T., Volkstumspolitik des Deutschen Reiches 1933-1938. Die Auslanddeutschen im Spannungsfeld zwischen Traditionalisten und Nationalsozialisten, Stuttgart 2004.
Macała J., Duszpasterstwo a narodowość wiernych. Kościół katolicki w diecezji katowickiej wobec mniejszości niemieckiej 1922–1939, Wrocław‒Katowice 1999.
Macała J., Zawieszenie nabożeństw niemieckich w diecezji śląskiej w czerwcu 1939 r., “Śląski Kwartalnik Historyczny »Sobótka«” 1993, 4.
Makowski E., Wpływ zwycięstwa hitleryzmu na mniejszość niemiecką w Wielkopolsce, in: Rola Wielkopolski w dziejach narodu polskiego, eds. S. Kubiak, L. Trzeciakowski, Poznań 1979.
Malinowski K., Niemieckie badania historyczne w Polsce. Działalność Historische Gesellschaft in Polen w latach 1919–1939, “Przegląd Zachodni” 1990, 5/6.
Marcoń W., Leksykon posłów Sejmu Śląskiego, Tarnowskie Góry 2019.
Marcoń W., Zygmunt Glücksmann, poseł Sejmu Śląskiego, “Kwartalnik Historii Żydów” 2008, 2.
Marzec B., Mniejszość niemiecka w powiecie sępoleńskim w latach 1920–1939, Sępolno Krajeńskie 2005.
Matelski D., Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939, Poznań 1997.
Matelski D., Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce wobec narodowego socjalizmu w latach 1933–1939, in: Antyhitlerowska opozycja 1933–1939.
Wolne Miasto Gdańsk, Prusy Wschodnie, Śląsk, Łódź, ed. M. Andrzejewski, Warszawa 1996.
Matelski D., Niemcy w II Rzeczypospolitej (1918–1939), vols 1–2, Toruń 2018.
Matelski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa–Poznań 1999.
Matelski D., Niemiecki ruch socjalistyczny w Wielkopolsce w latach II Rzeczypospolitej, “Studia Historica Slavo-Germanica” 1995, 19.
Matelski D., Ruch narodowosocjalistyczny w Wielkopolsce (1931–1939), “Przegląd Zachodni” 1992, 4.
Mauersberg S., Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
Mazanowska I., Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen, Toruń 2022.
Mazanowska I., Radzim 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen, Gdańsk 2018.
Mazur G., Niemiecka “piąta kolumna” we Lwowie 1938–1939, “Zeszyty Historyczne” 2004, 526.
Meissner L., Deutscher Kultur- und Wirtschaftsbund. Vereinigung der Deutschen in Polen 1933–1939. Antinationalsozialistische Organisationen mit liberal-bürgerlicher Prägung, “Studia Niemcoznawcze” 1995, 11.
Meissner L., Die Deutschen Sozialisten Mittelpolens im Kampf gegen den Nationalsozialismus 1933–1939. Ein Beitrag zur Geschichte des antifaschistischen Polendeutschtums, “Studia Niemcoznawcze” 1992, 6.
Meissner L., Forpoczty narodowego socjalizmu w Polsce w latach 1933–1939, “Zbliżenia Polska-Niemcy” 2001, 1.
Meissner L., Niemiecka antynarodowosocjalistyczna opozycja w Polsce Centralnej do 1939 roku – jej cechy i struktura, in: Antyhitlerowska opozycja 1933–1939. Wolne Miasto Gdańsk, Prusy Wschodnie, Śląsk, Łódź, ed. M. Andrzejewski, Warszawa 1996.
Meissner L., Niemieckie organizacje antyfaszystowskie w Polsce 1933–1939, Warszawa 1973.
Michalczyk A., Heimat, Kirche und Nation. Deutsche und polnische Nationalisierungsprozesse im geteilten Oberschlesien (1922–1939), Köln–Weimar–Wien 2010.
Müller L., Das Deutsche Theater in Lodz 1867–1939. Ein Zeugnis schicksalhafter deutscher Kulturpflege, Mönchengladbach 1968.
Nadobnik M., Niemcy w województwach zachodnich w świetle spisu ludności z r. 1931, Poznań 1933.
Nasarski P.E., Deutsche Jugendbewegung und Jugendarbeit in Polen 1919–1939, Würzburg 1957.
Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku. Zagadnienia wybrane, ed. K. A. Kuczyński, Łódź 2001.
Niemcy w Łodzi do 1939 roku, ed. M. Wilk, Łódź 1996.
Niemcy w Polsce w 1939 r. w świetle raportów Wydziału Narodowościowego MSW, ed. D. Matelski, parts 1–4, Poznań 2002.
Niendorf M., Minderheiten an der Grenze. Deutsche und Polen in den Kreisen Flatow (Złotów) und Zempelburg (Sępólno Krajeńskie) 1900–1939, Wiesbaden 1997.
Nordblom P., Dr Eduard Pant i tygodnik “Der Deutsche in Polen” (1934–1939), in: Antyhitlerowska opozycja 1933–1939. Wolne Miasto Gdańsk, Prusy Wschodnie, Śląsk, Łódź, ed. M. Andrzejewski, Warszawa 1996.
Nordblom P., Für Glaube und Volkstum. Die katholische Wochenzeitung “Der Deutsche in Polen” (1934–1939) in der Auseinandersetzung mit dem Nationalsozialismus, Paderborn–München–Wien–Zurich 2000.
Noszczyński E., Szkolnictwo mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku w świetle polskiego prawa traktatowego, Katowice 1939.
Nowikiewicz E., Teatr Deutsche Bühne w Bydgoszczy (DBB) w latach 1920–1939, in: Teatr niemiecki w Polsce XVIII–XX wiek, ed. K. Prykowska-Michalak, Łódź 2008.
Orzechowski M., O mniejszości niemieckiej i Volksbundzie uwagi polityczne (na marginesie pracy M. Cygańskiego o Ulitzu), “Zaranie Śląskie” 1967, 4.
Osiński S., V kolumna na Pomorzu Gdańskim, Warszawa 1965.
Osmanczyk E.J., Dowody prowokacji (nieznane archiwum Himmlera), Warszawa 1951.
Penne, Pauker, Pennäler. Eine Gedenkschrift für die Lodzer deutschen Gymnasien 1886–1945, ed. F. Weigelt, Wuppertal 1972.
Podlasiak M., Deutsches Theater in Thorn. Vom Wander- zum ständigen Berufstheater (17.–20. Jahrhundert), Berlin 2008.
Polen und sein preussischer Streifen, 1919–1939. Die deutsche Volksgruppe in Posen und Pommerellen, eds. W. Threde, P. Nasarski, Berlin‒Bonn 1983.
Pospieszalski K.M., O znaczeniu zamachu bombowego w Tarnowie i innych prowokacjach nazistowskich z sierpnia i września 1939 r. dla polityki okupacyjnej Trzeciej Rzeszy wobec Polski, Poznań 1985.
Pospieszalski K.M., Sprawa 58000 “Volksdeutschów”. Sprostowanie hitlerowskich oszczerstw w sprawie strat niemieckiej mniejszości w Polsce w ostatnich miesiącach przed wybuchem wojny i w toku kampanii wrześniowej, [“Documenta Occupationis” vol. 7], Poznań 1959 [2nd edition, 1981].
Pospieszalski K.M., Zamachy nazistowskie na mienie niemieckie. Plany Reichsführera SS z lata 1939 roku, “Przegląd Zachodni” 2004, 1.
Potocki S., Deutsche Stiftung – tajna agenda rządu niemieckiego do spraw mniejszości niemieckich w okresie międzywojennym, in: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945, ed. A. Czubiński, Poznań 1984.
Potocki S., Zur Rolle der “Deutschen Stiftung” in der Polenpolitik des deutschen Imperialismus zwischen den beiden Weltkriegen, “Studien zur Geschichte der deutsch-polnischen Beziehungen” 1978, 2.
Potocki S., Położenie mniejszości niemieckiej w Polsce 1918–1938, [Seria Pomorzoznawcza vol. 4], Gdańsk 1969.
Problem narodowościowy na Pomorzu, Toruń 1931.
Prykowska-Michalak K., Teatr niemiecki w Łodzi. Sceny, wykonawcy, repertuar (1867–1939), Łódź 2005.
Przegiętka M., Selbstschutz Südostpreußen – niemiecka Samoobrona w rejencji ciechanowskiej w latach 1939–1940, in: Polska pod okupacją 1939–1945, vol. 3, Warszawa 2019.
Puzio A., Puzio K., Biblioteki mniejszości niemieckiej w województwie śląskim 1922–1939, “Roczniki Biblioteczne” 1984, 1–2.
Quellen zur Geschichte der deutschen Minderheit in Polen von 1919 bis 1939 in deutschen und polnischen Archiven sowie in polnischen Bibliotheken, eds. A.S. Kotowski, D. Matelski, Marburg an der Lahn 1993.
Rabant T., Antypolska działalność niemieckiej służby dyplomatycznej i konsularnej w Polsce w przededniu II wojny światowej oraz jej ewakuacja i likwidacja, “Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, 5/1 (9).
Rabant T., August Karl Schillinger (1876–1939). Niemiecki konsul w Krakowie i domniemany udział Straży Granicznej w jego śmierci we wrześniu 1939 r., “Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku” 2015, 2.
Rabant T., Dokumenty niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 1939 r., in: Bydgoszcz 3‒4 września 1939. Studia i dokumenty, eds. T. Chinciński, P. Machcewicz, Warszawa 2008.
Rabant T., Konsulaty niemieckie w II Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), Ph.D. thesis, prepared under the supervision of Assoc. Prof. Zbigniew Karpus, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
Rabant T., Niemiecki konsulat w Toruniu w latach 1922–1939, Toruń 2003.
Rabant T., Wilhelm Nöldeke – niemiecki dyplomata ery Republiki Weimarskiej, III Rzeszy i Republiki Bońskiej, “Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych” 2013, 3.
Rasmus H., Pommerellen‒Westpreußen 1919–1939, München 1989.
Rezmer W., Mniejszości narodowe w Wojsku Polskim w okresie międzywojennym ze szczególnym uwzględnieniem Dowództwa Okręgu Korpusu nr VIII w Toruniu, in: Mniejszości narodowe i wyznaniowe w województwie pomorskim w okresie międzywojennym (1920–1939). Zbiór studiów, ed. M. Wojciechowski, Toruń 1991.
Rezmer W., Polski plan unieruchomienia w razie wojny tzw. elementów antypaństwowych (1931–1939), in: Polska i jej sąsiedzi w czasach najnowszych. Studia i materiały ofiarowane Profesorowi Karolowi Grünbergowi w 70-lecie urodzin, ed. M. Wojciechowski, Toruń 1995.
Rezmer W., Problematyka narodowościowa i wyznaniowa w wojsku na terenie Okręgu Korpusu nr VIII w Toruniu (1920–1939), in: Mniejszości narodowe i wyznaniowe na Pomorzu w XIX i XX wieku, ed. M. Wojciechowski, Toruń 1998.
Rhode A., Geschichte der evangelischen Kirche im Posener Lande, Würzburg 1956.
Rogall J., Die Deutschen im Posener Land und in Mittelpolen, München 2005.
Romaniuk M., Mniejszość niemiecka w Bydgoszczy 1920–1939, in: Historia Bydgoszczy, vol. 2, ed. M. Biskup, Bydgoszcz 1999.
Rosenbaum S., “Róg Rolanda ery maszyn” – chorzowski dziennik “Der oberschlesische Kurier” w latach 1907–1941, “Zeszyty Chorzowskie” 2016, 17.
Rosenbaum S., Między katolicyzmem a nacjonalizmem. Związek Niemieckich Katolików w Polsce w województwie śląskim 1923–1939, Katowice–Warszawa 2020.
Rosenbaum S., Prasa mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w okresie międzywojennym (1922–1939), in: Wielojęzyczność w przestrzeni publicznej. Śląsk i Łużyce na tle krajowym i europejskim, [vol. 2], Prasa mniejszości narodowych i etnicznych w perspektywie historycznej, ed. P. Pałys, Opole 2022.
Rosenkötter B., Treuhandpolitik – Die “Haupttreuhandstelle Ost” und der Raub polnischer Vermögen 1939–1945, Essen 2003.
Röskau-Rydel I., Die deutschsprachige Presse in Kleinpolen 1918 bis 1939 zwischen Ablehnung und Akzeptanz der nationalsozialistischen Ideologie am Beispiel des “Ostdeutschen Volksblattes”, des “Evangelischen Gemeindeblattes für Galizien und die Bukowina“, sowie der “Dornfelder Blätter“, in: Nationalsozialismus und Regionalbewusststein im östlichen Europa, eds. B. Olschowsky, I. Loose, Oldenburg 2016.
Sahm U., Rudolf von Scheliha 1897–1942. Ein deutscher Diplomat gegen Hitler, München 1990.
Sauerzapf R., Subventionsgewährung im Dienste der deutschen Revisions- und Revanchepolitik gegen Polen 1925/26–1933. Die Industrie-“Osthilfe” der Weimarer Republik, Halle/Saale 1966.
Schindler H., Mosty und Dirschau 1939. Zwei Handstreiche der Wehrmacht vor Beginn des Polenfeldzuges, Freiburg im Breisgau 1971 [2nd edition, 1972; Polish Edition, 2018].
Schmerbauch M., Die Seelsorge für die deutschen Katholiken in der polnischen Diözese Kattowitz und das Diözesanblatt “Der Sonntagsbote” in den Jahren 1925–1939/41, Münster 2012.
Schreyer H., Das staatliche Archivwesen der DDR. Ein Überblick, Düsseldorf 2008.
Schubert G., “Bydgoska krwawa niedziela”. Śmierć legendy, Bydgoszcz 2003 [German Edition, 1989].
Schule im Kampf. Schiller-Gymnasium in Posen 1935–1939, Poznań 1940.
Schwartz M., Funktionäre mit Vergangenheit. Das Gründungspräsidium des Bundesverbandes der Vertriebenen und das “Dritte Reich”, Berlin 2016.
Sieradzka D., Materiały do dziejów niemieckich socjalistów w II Rzeczypospolitej w zbiorach archiwum Friedrich Ebert Stiftung w Bonn, “Przegląd Zachodni” 1992, 2.
Sieradzka D., Niemieckie organizacje kulturalne na terenie województwa śląskiego w okresie międzywojennym, “Kwartalnik Historyczny” 1981, 88, 3.
Sieradzka D., Współpraca niemieckich socjalistów województwa śląskiego z SPD w latach trzydziestych, “Przegląd Zachodni” 1988, 4.
Sieradzka D., Z badań nad strukturą organizacyjną i składem społeczno-zawodowym członków Volksbundu, “Studia i materiały z dziejów Śląska” 1983, 13.
Skop M., “Kattowitzer Zeitung”. Próba ogólnej charakterystyki, in: Z dziejów i dorobku polskiego i niemieckiego czasopiśmiennictwa na Śląsku, eds. W. Hendzel, J. Pośpiech, Opole‒Gliwice 2006.
Spieß A., Liechtenstein H., Akcja “Tannenberg”. Pretekst do rozpętania II wojny światowej, Warszawa 1990.
Spieß A., Liechtenstein H., Das Unternehmen Tannenberg, Wiesbaden–München 1979 [Editions 1982, 1989].
Sroka I., Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie pod okupacyjnym zarządem wojskowym, Katowice 1975.
Stach S., The Institute of Nationality Research (1921–1939) – A Think Tank for Minority Politics in Poland?, in: Religion in the Mirror of Law. Eastern European Perspectives from the Early Modern Period to 1939, eds. Y. Kleinmann, S. Stach, T.L. Wilson, Frankfurt am Main 2016.
Staniewicz R., Jeszcze raz o książce Louisa de Jonga, “Przegląd Zachodni” 1958, 4.
Staniewicz R., Legenda i rzeczywistość V kolumny niemieckiej, “Przegląd Zachodni” 1957, 6.
Staniewicz R., Mniejszość niemiecka w Polsce – V kolumna Hitlera? “Przegląd Zachodni” 1959, 2.
Staniewicz R., Mniejszość niemiecka w województwie śląskim w latach 1922–1933, Katowice 1965.
Staniewicz R., Mniejszość niemiecka w województwie śląskim w okresie przygotowań do hitlerowskiej agresji na Polskę (15 III–10 VIII 1939), “Przegląd Zachodni” 1964, 4.
Staniewicz R., Piąta kolumna hitlerowska w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem Pomorza), in: W XX Rocznicę Września, Poznań 1960.
Staniewicz R.W., Niemiecki ruch młodzieżowy w Polsce w świetle dokumentów, “Przegląd Zachodni” 1958, 3.
Staniewicz R.W., Niemiecki ruch młodzieżowy w Polsce w świetle dokumentów, “Przegląd Zachodni” 1958, 3.
Steege H., Erinnerungen aus dem Spannungsfeld zweier Nationen. Erlebnisse im deutsch--polnischen Grenzgebiet 1920–1940, Lüneburg 1990.
Stoliński Z., Die deutsche Minderheit in Polen, Warszawa 1928.
Stoliński Z., Liczba i rozmieszczenie Niemców w Polsce, Warszawa 1928.
Swart F., Diesseits und jenseits der Grenze. Das deutsche Genossenschaftswesen im Posener Land und das deutsch-polnische Verhältnis bis zum Ende des 2. Weltkrieges, Leer 1954.
Sworakowski W., Niemieckie towarzystwa naukowe i biblioteki w Polsce, Poznań 1933.
Szczerbiński H., Niemieckie organizacje socjalistyczne w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1986.
Szefer A., Akcja “Tannenberg”. Prowokacje hitlerowskie w Gliwicach, Stodołach i Byczynie 31 sierpnia 1939 roku, Katowice 1983.
Szefer A., Mniejszość niemiecka w Polsce i Czechosłowacji w latach 1933–1938, Warszawa 1967.
Szefer A., Mniejszość niemiecka w Polsce w koncepcjach politycznych Trzeciej Rzeszy lat trzydziestych, in: Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, vol. 8, ed. W. Wrzesiński, Polska – Polacy – mniejszości narodowe, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
Szefer A., Nieznane dokumenty o działalności tzw. Freikorpsu w rejonie bielskim w przededniu wybuchu drugiej wojny światowej (maj–wrzesień 1939 roku), “Zaranie Śląskie” 1965, 2.
Szefer A., O hitleryzacji mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w latach 1933–‒1939, in: Mity i dywersja (z problematyki badań niemcoznawczych), Opole 1966.
Szefer A., O próbie zespolenia mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w latach 1933–1939, “Sobótka” 1965, 2.
Szefer A., Prywatna wojna leutnanta Alberta Herznera, czyli niemiecki napad na Przełęcz Jabłonkowską w nocy w 25 na 26 sierpnia 1939 roku, Katowice 1987.
Szefer A., Secesja z Partii Młodoniemieckiej w 1937 roku, “Zaranie Śląskie” 1964, 3.
Szefer A., Z życia politycznego niemieckich partii i organizacji w województwie śląskim w latach 1933–1938 (przyczynek do dziejów mniejszości niemieckiej w Polsce, “Studia i materiały z dziejów Śląska” 1967, 8.
Szefer A., Życie kulturalno-oświatowe mniejszości niemieckiej w Polsce w okresie międzywojennym, “Zaranie Śląskie” 1966, 2.
Sztobryn D., Działalność kulturalno-oświatowa diaspory niemieckiej w Łodzi do 1939 roku, Łódź‒Mysłaków 1999.
Szturc J., Tymczasowa Rada Kościelna Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Górnym Śląsku (1937–1939), Katowice 2003.
Truchim S., Działalność kulturalno-oświatowa mniejszości niemieckiej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem województw poznańskiego i pomorskiego, Warszawa 1933.
Trzeciakowski W., Selbstschutz w Bydgoszczy i powiecie bydgoskim 1939–1940, Bydgoszcz 2017.
Vogt D., Das Schiller-Gymnasium in Posen. Schicksal einer deutschen Minderheitenschule 1920–1939, Lüneburg 1964.
W cieniu Einsatzgruppen. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940, eds. I. Mazanowska, T. Ceran, M. Przegiętka, Warszawa 2021.
Walczak J., Polska i niemiecka socjaldemokracja na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem po przewrocie majowym, Katowice 1980.
Waszkiewicz E., Doktryna hitlerowska wśród mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w latach 1918–1939, Wrocław 2001.
Waszkiewicz E., Uwagi o recepcji doktryny narodowosocjalistycznej wśród mniejszości niemieckiej w województwie śląskim, “Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1977, 3.
Webersinn G., Otto Ulitz. Ein Leben für Oberschlesien, Augsburg 1974.
Węcki M., Ewangelicki Kościół Unijny w diecezji katowickiej w latach II wojny światowej. Duchowieństwo i struktura organizacyjna, in: Dziedzictwo górnośląskiej reformacji. Wpływ protestantyzmu na politykę, społeczeństwo i kulturę w XVI–XX wieku, eds. J. Bahlcke, W. Gojniczek, R. Kaczmarek, Katowice 2018.
Węcki M., Fritz Bracht (1899–1945). Nazistowski zarządca Górnego Śląska w latach II wojny światowej, Katowice 2014.
Weinberg M., Schutz der deutschen Minderheit in Polen nach den Weltkriegen. Ein Vergleich unter Berücksichtigung der aktuellen Rechtslage, Frankfurt am Main 1997.
Wiaderny B., Hans Adolf von Moltke. Biografia polityczna, Gdańsk 2022.
Wiaderny B., Hans Adolf von Moltke. Eine politische Biografie, Paderborn 2017.
Winiewicz J., Mobilizacja sił niemieckich w Polsce, Warszawa 1939.
Wojciechowski M., Mniejszość niemiecka w województwie pomorskim a III Rzesza w latach 1936–1939, “Zapiski Historyczne” 1961, 2.
Wojciechowski M., Stosunki polsko-niemieckie 1933–1938, Poznań 1980.
Wójcik K., Mniejszość niemiecka na Lubelszczyźnie w latach 1915–1939, Chełm 2008.
Wolff G., Die deutschen Minderheiten in Polen als Instrument der expansiven Außenpolitik Berlins, in: Die “Volksdeutschen” in Polen, Frankreich, Ungarn und Tschechoslowakei. Mythos und Realität, eds. J. Kochanowski, M. Sach, Osnabrück 2006.
Woźniak K., Świeckie i kościelne chóry niemieckie w Łodzi (do 1939 roku). Organizacja, działalność, repertuar, “Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2014, 13.
Woźny A., Problem mniejszości niemieckiej w Polsce 1938–1939 w świetle dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i najwyższych władz wojskowych, “Przegląd Zachodni” 1990, 4.
Wrzesiński W., O potrzebie nowego spojrzenia na polski program badań niemcoznawczych, “Przegląd Zachodni” 1990, 4 (256).
Wrzosek M., Administracja niemiecka na okupowanych terenach Górnego Śląska w okresie od 3 września do 25 października 1939 r. Struktura organizacyjna i kompetencje, “Studia Śląskie” 1972, 22.
Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940. Wybrane zagadnienia, eds. I. Mazanowska, T. Ceran, Bydgoszcz‒Gdańsk 2016.
Żerko S., Niemiecka polityka zagraniczna 1933–1939, Poznań 2005.
Zieliński W., Stan i potrzeby badań nad dziejami górnośląskiej części województwa śląskiego w okresie międzywojennym i w latach okupacji hitlerowskiej, “Sobótka” 1979, 2.
Zieliński Z., Katolicka mniejszość niemiecka w Wielkopolsce i na Pomorzu 1918–1939, Poznań 2001.
Zieliński Z., Polityczny wymiar duszpasterstwa katolików niemieckich
w II Rzeczypospolitej, “Kwartalnik Historyczny” 1993, 100, 4.
Websites (Strony internetowe)
http://www.deutsche-polen.org.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.58.351-393
Date of publication: 2024-12-18 10:04:44
Date of submission: 2023-03-30 10:40:50
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2024 Sebastian Rosenbaum
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.