Stan i perspektywy badań nad funkcjonowaniem urzędu prezydenta II Rzeczypospolitej Polskiej od połowy października 1938 do grudnia 1939 r.

Marek Piotr Deszczyński

Streszczenie w języku polskim


Artykuł jest przeglądem piśmiennictwa poświęconego działalności osób pełniących w 1939 r. urząd prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – Ignacemu Mościckiemu oraz Władysławowi Raczkiewiczowi. Uwzględnia też rolę postaci, które miały szansę objęcia funkcji szefa państwa, w tym marsz. Edwarda Śmigłego-Rydza i Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego. Opracowanie podkreśla, niedostatecznie uwzględniane w dotychczasowych badaniach nad genezą, przebiegiem i skutkami kampanii polskiej, znaczenie aspektu konstytucyjnego, czyniącego z urzędującego prezydenta osobistość kluczową dla funkcjonowania państwa i możliwości prowadzenia wojny.

Słowa kluczowe


1939; historia; II Rzeczpospolita; Ignacy Mościcki; Edward Śmigły-Rydz; Bolesław Wieniawa-Długoszowski; Władysław Raczkiewicz; Władysław Sikorski; ustrój państwa; konstytucja; urząd prezydenta; polityka zagraniczna; II wojna światowa; kampania pol

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Printed sources (Źródła drukowane)

Beck J, Wspomnienia o polskiej polityce zagranicznej 1926-1939, oprac. A. M. Cienciała, M. Kornat, Międzyzdroje-Kraków-Warszawa 2015.

Mościcki I., Autobiografia, oprac. M. M. Drozdowski, Warszawa 1993.

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne. 1939. Wrzesień-grudzień, red. W. Rojek, P. Długołęcki, M. Konopka-Wichrowska, M. Przyłuska, Warszawa 2007.

Prawo polityczne Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939. Wybór źródeł, oprac. W. Sudnik, Warszawa 2002.

[Raczkiewicz W.], Dzienniki czynności Prezydenta RP … 1939-1947, oprac. J. Piotrowski, t. 1, 1939-1942, Wrocław 2004.

Składkowski F. S., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, oprac. A. Adamczyk, Warszawa 2003.

Studies (Opracowania)

Adamczyk A., Bogusław Miedziński (1891-1972). Biografia polityczna, Toruń [2000].

Adamczyk A., Generał dywizji Sławoj Felicjan Składkowski (1885-1962). Zarys biografii politycznej, Toruń 2001.

Adamski P., Płk dypl. Walery Sławek: biografia polityczna (1928-1939). Od BBWR do śmierci, Łódź 2010.

Ajnenkiel A., Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939, Warszawa 1980.

Baliszewski D., Agenci, zdrajcy, bohaterowie, Warszawa [2017].

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 1985, wyd. IV.

Bieńkowska A., Juliusz Poniatowski. Biografia polityczna, Warszawa 2012.

Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920-1938, Warszawa 1984, wyd. II.

Chojnowski A., Felicjan Sławoj Składkowski, premier Rzeczypospolitej 15 V 1936 - 30 IX 1939, w: Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Chojnowski, P. Wróbel, Wrocław 1992.

Chojnowski A., Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939, w: Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Chojnowski, P. Wróbel, Wrocław 1992.

Deszczyński M. P., Evolution of the Strategic Situation of Poland from 1921 to 1938. Political and Military Strategy of Poland, October 1938 – August 1939, w: Kampania polska 1939 r. Polityka – społeczeństwo – kultura. Polish Campaign 1939. Politics – Society – Culture, red./ed. M. P. Deszczyński, T. Pawłowski, t. 1, Strategia. Strategy, Warszawa 2013.

Deszczyński M. P., Kurtuazja – uniki – odmowa. Władze Polski wobec podejmowanych przez Niemcy prób nawiązania współpracy wojskowej (luty 1934 – kwiecień 1939 r.), „Rocznik Lubelski” t. XLVI (2020).

Deszczyński M. P., Ostatni egzamin. Wojsko Polskie wobec kryzysu czechosłowackiego 1938-1939, Warszawa 2003.

Deszczyński M. P., Zagrożenia bezpieczeństwa narodowego w dziedzinie gospodarczej oraz próby przeciwdzia-łania im w II Rzeczypospolitej (1921-1939) - zarys problematyki/Threats to Polish National Economic Security and Attempts to Counter them During the Second Polish Republic (1921-1939) – an Outline of Problems [w/in] Współczesne i przyszłe zagrożenia bezpieczeństwa/Present and Future Threats to Security, cz. 1/vol. 1, red. R. Bielawski, J. Solarz, D. Miszewski, Warszawa 2019.

Drozdowski M. M., Eugeniusz Kwiatkowski, Wrocław 2001.

Drozdowski M. M., Juliusz Poniatowski (1886-1975). Zarys biografii, Warszawa 2012.

Drozdowski M. M., Władysław Raczkiewicz, Warszawa [2002], t. 1, [:] mecenas, wojewoda, minister spraw wewnętrznych, marszałek Senatu RP; t. 2, Prezydent RP.

Drozdowski M. M., Wstęp, w: I. Mościcki, Autobiografia, oprac. M. M. Drozdowski, Warszawa 1993.

Duraczyński E., Rząd polski na uchodźstwie 1939-1945. Organizacja, personalia, polityka, Warszawa 1993.

Dworzyński W., Wieniawa. Poeta – żołnierz – dyplomata, Warszawa 1993.

Eckert M., Historia Polski 1914-1939, Warszawa 1990.

Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999.

Faryś J., Gabinet Felicjana Sławoja Składkowskiego 16 maja 1936 - 30 września 1939, w: Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Garliński J., Polska w Drugiej Wojnie Światowej, Warszawa 1988, t. 1.

Gdulewicz E., Gwiżdż A., Witkowski Z., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1935 r., w: Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, Warszawa 1990, t. II.

Gmurczyk-Wrońska M., Polska – niepotrzebny aliant Francji? (Francja wobec Polski w latach 1938-1944), Warszawa 2003.

Gnat-Wieteska Z., Gabinet Wojskowy Prezydenta Rzeczypospolitej w latach 1926-1939, „Niepodległość i Pamięć. Czasopismo muzealno-historyczne” 2006, nr 1.

Grzelak C., Stańczyk H., Kampania polska 1939 roku. Początek II wojny światowej, Warszawa [2005].

Hass L., Masoneria polska w XX wieku. Losy, loże, ludzie, Warszawa 1996, wyd. II.

Historia dyplomacji polskiej (połowa X-XX w.), red. G. Labuda, t. IV, 1918-1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995; t. V, 1939-1945, red. W. Michowicz, Warszawa 1999.

Historia Polski, red. C. Madajczyk, t. IV, 1918-1939, red. T. Jędruszczak, cz. 4, Rozdz. XXXVIII - LVI (1935-1939), Warszawa 1978.

Historia Sejmu polskiego, red. A. Ajnenkiel, t. II, cz. II, A. Ajnenkiel, II Rzeczpospolita, Warszawa 1989.

Hułas M., Goście czy intruzi? Rząd polski na uchodźstwie[:] wrzesień 1939 – lipiec 1943, Warszawa 1996.

Jabłonowski M., Cztery lata przed wojną. Z dziejów gospodarki polskiej 1936-1939, Olsztyn 1996.

Jabłonowski M., Wobec zagrożenia wojną. Wojsko a gospodarka Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1935-1939, Warszawa 2001.

Jabłonowski M., Jarski J., Kalendarium II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990.

Jabłonowski M., Stawecki P., Następca Komendanta. Edward Śmigły-Rydz. Materiały do biografii, Pułtusk 1998.

Jaruzelski J., Stanisław Cat-Mackiewicz 1896-1966. Wilno - Londyn - Warszawa, Warszawa 1994, wyd. II.

Jędruszczak H. i T., Ostatnie lata Drugiej Rzeczypospolitej (1935-1939), Warszawa 1970.

Jurga T., 1939. Obrona Polski i Europy, Warszawa [2014].

Kaczmarek Z., Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej, Warszawa 1992

Kaczmarek Z., Trzej prezydenci II Rzeczypospolitej, Warszawa 1988.

Kała G., Sen o potędze. Plany i działalność polityczna Edwarda Śmigłego-Rydza w latach 1935-1939, Olsztyn 2021.

Kazimierz Sosnkowski, żołnierz, humanista, mąż stanu w 120. rocznicę urodzin. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej na Uniwersytecie Wrocławskim 17-18 listopada 2005 roku przez Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego i Instytut Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu, pod patronatem honorowym Prezydenta R[zeczypospolitej] P[olskiej] Pana Ryszarda Kaczorowskiego, J[ego] M[agnificencję] Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego Prof. dr. hab. Leszka Pacholskiego, Instytutów Józefa Piłsudskiego w Londynie i Nowym Jorku, red. T. Głowiński, J. Kirszak, Wrocław 2005.

Kornat M., Niedoszłe dymisje ministra Józefa Becka – pogłoski, dokumenty, interpretacje, w: Polityka równo-wagi 1934-1939. Polska między Wschodem i Zachodem, Kraków 2007.

Kornat M., Polityka zagraniczna Polski 1938-1939. Cztery decyzje Józefa Becka, Gdańsk 2012.

Kornat M., Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop-Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.

Korpalska W., Władysław Eugeniusz Sikorski. Biografia polityczna, Wrocław 1988, wyd. II.

Kośmider T., Miejsce i rola prezydenta w systemie politycznym państwa polskiego, w: Organy doradcze głowy państwa właściwe w sprawach bezpieczeństwa narodowego. Geneza, doświadczenie i wnioski dla tworzenia zintegrowanego systemu bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2015.

Kozłowski E., Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Warszawa 1974, wyd. II.

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. M. Majchrowski, G. Mazur, K. Stepan, Warszawa 1994.

Kukiel M., Generał Sikorski. Żołnierz i mąż stanu Polski Walczącej, b. m. w. 1981.

Kunert A. K., Rzeczpospolita Walcząca. Wrzesień-grudzień 1939. Kalendarium, Warszawa 1993.

Kwiatkowski M. J., Wrzesień 1939 w warszawskiej rozgłośni Polskiego Radia, Warszawa 1984.

Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej 1918-1939, t. IV, Lata interwencjonizmu państwowego 1936-1939, Warszawa 1989.

Lichocka H., Ignacy Mościcki (1867-1946). Inżynier i wynalazca, Warszawa 2006.

Lichocka H., Ignacy Mościcki – wynalazca i polityk, w: 100 lat ochrony własności przemysłowej w Polsce, red. Alicja Adamczak, Warszawa 2018.

Londyńska reduta, 1, Władysław Raczkiewicz (1885-1947), red. J. Kłaczkow, M. Golon, K. Kania, Zbigniew Girzyński, Toruń 2017.

Łojek J., Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych, w: J.

Łojek, Pisma wybrane. Wiek XX, oprac. M. Kornat, Kraków 2014.

Łossowski P., Stosunki polsko-litewskie 1921-1939, Warszawa 1997.

Łuczak C., Dzieje Polski 1939-1945. Kalendarium wydarzeń, red. L. Wrońska-Idziak, Poznań 2007, wyd. II.

Mackiewicz S. (Cat), Historja Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989, wyd. VIII.

Mackiewicz S. (Cat), Lata nadziei. 17 września 1939 r. - 5 lipca 1945 r., Warszawa 1990, wyd. I [krajowe].

Majchrowski J. M., Ulubieniec Cezara. Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Zarys biografii, Wrocław 1990.

Malczewska-Pawelec D., Bogusław Miedziński (1891-1972). Polityk i publicysta, Łódź 2002.

Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943, Warszawa 2005.

Matusiak M. R., Juliusz Poniatowski. „Czerwony jakobin” czy pragmatyk i realista? Działalność społeczno-polityczna w latach 1915-1939, Łódź [2015].

Ministrowie Polski Niepodległej 1918-1945, red. M. Baumgart, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2001.

Mirowicz M., Edward Rydz-Śmigły, Warszawa 1991, wyd. II.

Moczulski [R.] L., Wojna polska 1939, Warszawa [2017].

Nowakowski J. M., Walery Sławek (1879-1939). Zarys biografii politycznej, Warszawa 1988.

Nowinowski S. M., Prezydent Ignacy Mościcki, Warszawa 1994.

Nurek M., Polska w polityce Wielkiej Brytanii w latach 1936-1941, Warszawa 1983.

Osica J., Sowa A., Wieczorkiewicz P. [P.], Truszczak D., 1939. Ostatni rok pokoju, pierwszy rok wojny, Poznań [2009].

Pan Prezydent. Rzecz o Ignacym Mościckim, red. M. Piotrowski, Ciechanów[-Pruszków] 1996.

Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926-1939, Lublin 2005.

Pasztor M., Polska w oczach francuskich kół rządowych w latach 1924-1939, Warszawa 1999.

Pawłowski T., Armia Marszałka Śmigłego. Idea rozbudowy Wojska Polskiego 1935-1939, Warszawa 2009.

Pestkowska M., Uchodźcze pasje. Władysław Sikorski a polska społeczność emigracyjna na Zachodzie 1939-1943, Paris 1991.

Pestkowska M., Kazimierz Sosnkowski, Wrocław 1997.

Pestkowska M., Za kulisami rządu polskiego na emigracji, Warszawa 2000.

Piotrowski J., Dzieje Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej na uchodźstwie w latach 1939-1945 (zarys problematyki), „Res Historica” nr 35 (2013).

Piotrowski J., Gabinet Wojskowy Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza 1939-1947, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2006, nr 1.

Piotrowski J., Piłsudczycy bez lidera (po 1 września 1939 roku), Toruń 2003.

Piotrowski J., Prezydent Władysław Raczkiewicz wobec Rady Narodowej na uchodźstwie w latach 1939-1945, w: Depozyt niepodległości. Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1939-1991), red. Z. Girzyński, P. Ziętara, Toruń 2018.

Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, t. 2, 1914-1939; t. 3, 1939-1945, Opole 1990.

Polska. Dzieje narodu, państwa i kultury, red. J. Topolski, t. V, C. Łuczak, Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej, Poznań 1993.

Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, cz. I, Wojna obronna Polski 1939, red. E. Kozłowski, Warszawa 1979; cz. II, Walki formacji polskich na Zachodzie 1939-1945, red. W. Biegański, Warszawa 1981.

Polskie Siły Zbrojne w Drugiej Wojnie Światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 1, Polityczne i wojskowe położenie Polski przed wojną, Londyn 1951; cz. 2, Przebieg działań od 1 do 8 września, Londyn 1986, wyd. II; cz. 3, Przebieg działań od 9 do 14 września, Londyn 1959; cz. 4, Przebieg działań od 15 do 18 września, Londyn 1986; t. II, Kampanie na obczyźnie, cz. 1, Wrzesień 1939 – czerwiec 1941, Londyn 1959.

Prezydenci Polski, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 1991.

Prezydentowi prof. Ignacemu Mościckiemu – w 150. rocznicę urodzin, red. B. Umińska, Ciechanów 2018.

Przybylski H., Front Morges w okresie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1972.

Rostocki W., Stosowanie Konstytucji kwietniowej w okresie drugiej wojny światowej 1939-1945, Lublin 1988.

Rutkowski T. P., Zamach stanu? Okoliczności przejęcia władzy przez ekipę gen. Władysława Sikorskiego (wrzesień-październik 1939 r.), w: Kampania polska 1939 r. Polityka – społeczeństwo – kultura. Polish Campaign 1939. Politics – Society – Culture, red./ed. M. P. Deszczyński, T. Pawłowski, t./vol. 2, Polityka i społeczeństwo. Imponderabilia – pamięć – kultura. Politics and Society. Principles, Remembrance, Culture, Warszawa 2014.

Rzepniewski A., Wojsko Polskie wobec perspektywy zagrożenia wojennego (13 maja 1935 - 31 sierpnia 1939 r.), Warszawa 1992, cz. 1 i 3, powiel.

Sioma M. [W.] Sioma, Sławoj Felicjan Składkowski (1885-1962). Żołnierz i polityk, Lublin 2005.

Skoczylas M., Prezydent Bolesław Wieniawa-Długoszowski: okoliczności zmiany na urzędzie prezydenta RP we wrześniu 1939 roku, w: Prace Uczestników Studium Doktoranckiego, Uniwersytet Opolski, [Wydział Historyczno-Pedagogiczny], 5 (2003).

Sowa A., Kronika 1939 roku, Warszawa 2000.

Strzałka K., Między przyjaźnią a wrogością. Z dziejów stosunków polsko-włoskich (1939-1945), Kraków 2001.

Szawłowski R. ("Karol Liszewski"), Wojna polsko-sowiecka 1939 r. Tło polityczne, prawnomiędzynarodowe i psychologiczne. Agresja sowiecka i polska obrona. Sowieckie zbrodnie wojenne i przeciw ludzkości oraz zbrodnie ukraińskie, Warszawa 1996, wyd. II, t. 1, Monografia.

Sroka S. T., Świętosławski Alojzy Wojciech (1881-1968), w: Polski Słownik Biograficzny, t. LI, Śliwniak Józef – Świrski Krik, Wrocław-Warszawa-Kraków 2016-2017.

Szumiec-Zielińska E., Kompania zamkowa, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2002, nr 2.

Terlecki O., Generał Sikorski, Kraków-Wrocław 1986, wyd. II, t. I.

Turlejska M., Rok przed klęską. 1 września 1938 – 1 września 1939, Warszawa 1965, wyd. III.

Urbanek M., Wieniawa – szwoleżer na pegazie, Warszawa [2015], [wyd. II], Wydawnictwo Iskry.

Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926-1932 i 1939-1941, Warszawa 1999.

Wapiński R., Władysław Sikorski, Warszawa 1982, wyd. III.

[Wesołowski A., Libera P.], Od Wydawców, w: Przygotowania obronne państwa 1935-1939, t. 6/1, Prawo i administracja, red. A. Wesołowski, P. Libera, Warszawa 2014.

Wieczorkiewicz P. [P.], Ostatnie lata Polski niepodległej, Warszawa 1991.

Wieczorkiewicz P. [P.], Kampania 1939 roku, Warszawa 2001.

Wieczorkiewicz P. [P.], Historia polityczna Polski 1935-1945, Warszawa 2005.

Winid B. W., W cieniu Kapitolu. Dyplomacja polska wobec Stanów Zjednoczonych Ameryki 1919-1939, Warszawa 1991.

Wojewódzki I., Kazimierz Sosnkowski podczas II wojny światowej. Książę niezłomny czy Hamlet w mundurze?, Warszawa 2009.

Wyrwa T., Odbudowa władz Rzeczypospolitej w Paryżu i w Angers wrzesień 1939 – czerwiec 1940, w: Materiały do Dziejów Polskiego Uchodźstwa Niepodległościowego 1939-1991, t. I, Władze RP na Obczyźnie podczas II wojny światowej, red. Z. Błażyński, Londyn 1994.

Wysocki W. J., Cień Zawiszy. Ostatnie lata Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, [Komorów] 1991, wyd. II.

Wyszczelski L., Generał Kazimierz Sosnkowski, Warszawa [2010].

Wyszczelski L., Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz (1886-1941), Toruń 2013.

Wyszczelski L., W obliczu wojny. Wojsko Polskie 1935-1939, Warszawa 2008.

Zabiełło S., O rząd i granice. Walka dyplomatyczna o sprawę polską w II wojnie światowej, Warszawa 1986, wyd. IV.

Zaremba P., Historia Dwudziestolecia 1918-1939, oprac. M. Łatyński, Wrocław 1991.

Zarys dziejów wojskowości polskiej 1864-1939, red. P. Stawecki, Warszawa 1990.

Żerko S., Stosunki polsko-niemieckie 1938-1939, Poznań 1998.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.58.51-69
Data publikacji: 2024-12-18 10:04:19
Data złożenia artykułu: 2023-04-01 21:08:44


Statystyki


Widoczność abstraktów - 14
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 1

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Marek Piotr Deszczyński

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.