Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Średniowieczne Performatywne Rekonstrukcje Rycerskiej Przeszłości. Archeologia współczesnego odtwórstwa historycznego
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest bliższe spojrzenie na zjawisko odtwarzania chwalebnej przeszłości rycerstwa w okresie pełnego i późniejszego średniowiecza w odniesieniu do refleksji badaczy nad współczesnym ruchem odtwórstwa historycznego. Autor dyskutuje serię przekazów świadczących o powszechności działań performatywnych, w trakcie których odtwarzano rycerską przeszłość. Najbardziej obfite w informacje spośród tych opowieści i przykładów są te, które odnoszą się do instytucji Okrągłych Stołów – turniejów, które bezpośrednio odwoływały się do arturiańskiej przeszłości rycerstwa, jak postrzegano przygody rycerzy króla Artura wśród rycerstwa i arystokracji.
W trakcie dyskusji tych interesujących przekazów, autor porusza szereg problemów wspólnych dla średniowiecznego odtwarzania przeszłości i współczesnego odtwórstwa historycznego. Należą do nich: doniosłość przedmiotów materialnych używanych, by wejść w kontakt z przeszłością (takich, jak uzbrojenie i odzież), wyznaczniki identyfikacji używane, by przywołać bohaterskie tożsamości, jak również rolę doświadczeń związanych z odtwarzaniem przeszłości (charakterystycznych dla sportów walki) w uzyskiwaniu poczucia połączenia z przeszłością. Rola ta dyskutowana jest w odniesieniu do pojęć „commitment” (zaangażowania) i „flow” ukutych przez badaczy zajmujących się sferą antropologii sportu.
Jak się okazuje, społeczne praktyki z zakresu odtwarzania przeszłości mogły być postrzegane przez ludzi średniowiecza jako bardzo poważne przedsięwzięcia, wyrażające ważne treści ideowe i rodzące konkretne zobowiązania. Porównanie średniowiecznych i współczesnych praktyk tego rodzaju ujawnia zarówno bliskie podobieństwa, jak i istotne różnice pomiędzy oboma zjawiskami. W ostatecznym rozrachunku, odrębności te odnoszą się do aspektów postrzegania przeszłości w średniowieczu jako bliżej, bardziej namacalnej i istotnej, nawet jeśli przeszłość ta mogłaby zostać określona jako wyobrażona.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Adam Murimuth, Continuatio Chronicarum, in: Edward III’s Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
Bennett P.E., Carpenter S., Gardiner L., Chivalric Games at the Court of Edward III: the Jousting Letters of EUL MS 183, “Medium Ævum” 2018, 87, 2.
Chronique de Bertrand du Guesclin par Cuvelier, ed. E. Charriére, vol. 1, Paris 1859.
Chronique de Jean le Bel, eds. J. Viard, E. Déprez, vol. 1–2, Paris 1904–1905.
Continuation of Nicholas Trivet from BL MS Cotton Otho C II f.99, in: Edward III’s Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
Érec et Énide, in: Chrétien de Troyes, Oeuvres completes, eds. D. Poiron et al., Paris 1994.
Geoffrey of Monmouth, The History of the Kings of Britain. An Edition and Translation of De gestis Britonum [Historia Regum Britanniae], ed. M.D. Reeve, transl. N. Wright, Woodbridge 2007.
Heinrichs von Neustadt, Apollonius von Tyrland nach der Gothaer Handschrift, Gottes Zukunft und Visio Philiberti nach der Heidelberger Handschrift, ed. S. Singer, Berlin 1906.
Joannis Dlugossi Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, eds. C. Baczkowski et al., lib. 11, 1413–1430, Varsaviae 2000.
Klejnoty Długoszowe, ed. M. Friedberg, “Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 1930, 10.
La forme quon tenoit des tournoys et assembles au temps du roy Uterpendragon et du roy Artus, in: E. Sandoz, Tourneys in Arthurian Tradition, “Speculum” 1944, 19, 4.
Le Jeu de la Hache, Bibliothèque nationale de France, Ms Français 1996.
Les Grandes Chroniques de France. Chronique des règnes de Jean II et de Charles V, ed. R. Delachenal, vol. 2, 1364–1380, Paris 1916.
Livre des fais du bon messire Jehan le Maingre, dit Bouciquaut, mareschal de France et gouverneur de Jennes, ed. D. Lalande, Paris–Genève 1985.
Lodewijk van Velthem, Voortzetting van den Spiegel Historiael, ed. and transl. D. Johnson, G. Claassens, in: Edward III's Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
Matthaei Parisiensis monachi Sancti Albani, Chronica Majora, vol. 5, ed. H. Richards Luard, London 1880.
Menestrier C.-F., De la Chevalerie ancienne et modern, Paris 1683.
Oeuvres de Froissart publiées avec les variantes des divers manuscrits, ed. J.M.B.C., ed. Kervyn de Lettenhove, vol. 4, Bruxelles 1868, vol. 14, Bruxelles 1872.
Philippe de Novare, Mémoires, 1218–1243, ed. C. Kohler, Paris 1913.
Sarrasin, Le roman du Hem, ed. M. Jeay, part 1, in: M. Jeay, Les Héritiers du tournoi de Noauz. Les tournois des dames, Hem, Chauvency, Paris 2023.
Sarrasin, The Romance of Le Hem, in: The Tournaments at Le Hem and Chauvency, transl. N. Bryant, Woodbridge 2020.
Sone von Nausay, ed. M. Goldshmit, Tübingen 1899.
The Anonimalle Chronicle, ed. V.H. Galbraith, Manchester 1927.
The Beauchamp Pageant, ed. A. Sinclair, Donington 2003.
The Book of Horsemanship by Duarte I of Portugal, transl. J. L. Forgeng, Woodbridge 2016.
The Brut or The Chronicles of England, ed. F.W.D. Brie, part 1, London 1906.
The Chronicle of Pierre de Langtoft in French Verse from the Earliest Period to the Death of King Edward I, vol. 1, ed. T. Wright, London 1866.
Thomae Walsingham, quondam monachi S. Albani, Historia Anglicana, vol. 1, ed. H.T. Riley, London 1863.
Agnew V., History’s Affective Turn: Historical Reenactment and Its Work in the Present, “Rethinking History” 2007, 11, 3.
Atkinson M., Sport and Risk Culture, in: The Suffering Body in Sport: Shifting Thresholds of Pain, Risk and Injury, ed. K. Young, Bingley 2018.
Banaszkiewicz J., Gall Anonim – tradycja historyczna Piastów jako wykład o początkach rodu-dynastii i Polski, w planie podobnych realizacji dziejopisarskich XII stulecia, in: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, vol. 1, eds. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, Warszawa 2018.
Banaszkiewicz J., Trzy razy uczta, in: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, vol. 5, ed. S.K. Kuczyński, Warszawa 1992.
Baraniecka-Olszewska K., In-between reality and fiction. Participation in historical reenactments, in: Archaeological Open-Air Museums. Reconstruction and Re-Enactment – Reality or Fiction?, ed. J. Gancarski, Krosno 2022.
Baraniecka-Olszewska K., Reko-rekonesans: praktyka autentyczności. Antropologiczne stadium odtwórstwa historycznego drugiej wojny światowej w Polsce, Kęty 2018.
Baraniecka-Olszewska K., Rola ciała w transmisji wiedzy o przeszłości. Źródła pozadyskursywne w badaniach antropologicznych nad rekonstrukcją historyczną, “Etnografia Polska” 2018, 62, 1–2.
Barber R., Barber J., Tournaments. Jousts, Chivalry and Pageants in the Middle Ages, New York 1989.
Barber R., Edward III’s Arthurian Enthusiasms Revisited: Perceforest in the Context of Philippa of Hainault and the Round Table Feast of 1344, “Arthurian Literature” 2013, 30.
Barber R., The Round Table Feast of 1344, in: Edward III's Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
Barker J.R.V., The Tournament in England 1100–1400, Woodbridge 1986.
Barron W.R.J., Le Saux F., Johnson L., Dynastic Chronicles, in: The Arthur of the English. The Arthurian Legend in Medieval English Life and Literature, ed. W.R.J. Barron, Cardiff 2001.
Biddle M., The Making of the Round Table, in: M. Biddle et al., King Arthur’s Round Table. An archeological investigation, Woodbridge 2000.
Bogacki M., Minione i współczesne odtwarzanie militarnej przeszłości człowieka, „Z otchłani wieków. Czasopismo popularnonaukowe Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich” 2008, 63, 1–4.
Bouchet F., Rhétorique de l'héraldique dans le roman arthurien tardif. Le Meliador de Froissait et le Livre du Cuer d'Amours espris de René d'Anjou, “Romania” 1998, 116, 461–462.
Bradford S., Chretien de Troyes and Arthurian Romance in the Development of the Tournament, University of Tennessee: Knoxville College Scholars Program. Senior Thesis Projects, 1993–2002, pp. [8-9], https://trace.tennessee.edu/utk_interstp2/3 [access: 1.02.2024].
Brown R., The Archeology of the Upper Ward Quadrangle and the Evidence for the Round Table Building, in: Edward III’s Round Table, Edward III's Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
Bumke J., Courtly Culture. Literature and Society in the High Middle Ages, transl. Th. Dunlap, Berkeley–Oxford 1991.
Chattopadhyay S., Flow and Notes on Climbing, “Boulderbox”, 27th March 2020, https://www.boulderbox.in/blog/flow-and-notes-on-climbing [access: 1.01.2024].
Cline R.H., The Influence of Romances on Tournaments of the Middle Ages, “Speculum” 1945, 20, 2.
Crane S., Gender and Romance in Chaucer’s Canterbury Tales, Princeton 1994.
Crane S., Knights in Disguise: Identity and Incognito in Fourteenth-Century Chivalry, in: The Stranger in Medieval Society, eds. F.R.P. Akehurst, S. Cain Van D’Elden, Minneapolis–London 2014.
Crouch D., Tournament, London–New York 2005.
Cruse M., Costuming the Past: Heraldry in Illustrations of the "Roman d'Alexandre" (Oxford, Bodleian Library, MS Bodley 264), “Gesta” 2006, 45, 1.
Csikszentmihalyi M., Flowing: A General Model of Intrinsically Rewarding Experiences, “Journal of Humanistic Psychology” 1975, 15, 3.
Dalewski Z., Przeszłość zrytualizowana: tradycja królewskich koronacji, in: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, vol. 2, ed. H. Manikowska, Warszawa 2018.
Daniel C., Tournois et tables rondes d’Édouard Ier à Édouard III. Du jeu militaire à l’Ordre de Chevalerie, in: Armes et jeux militaires dans l’imaginaire. XIIe–XVe siècles, ed. C. Gîrbea, Paris 2016.
Daugbjerg M., Battle, in: The Routledge Handbook of Reenactment Studies. Key Terms in the Field, eds. V. Agnew, J. Lamb, J. Tomann, Abingdon–New York 2020.
Duggan J. J., Social Functions of Medieval Epic in the Romance Literatures, “Oral Tradition” 1986, 1.
Dunbabin J., Discovering a Past for the French Aristocracy, in: The Perception of the Past in Twelfth-Century Europe, ed. P. Magdalino, London–Rio Grande 1992.
Ferlampin-Acher C., À la mode de Bretagne: la culture arthurienne dans le Roman du Hem de Sarrasin (1278) et le Roman de Guillaume d’Orange, in: Ch. Ferlampin-Acher, Arthur après Arthur: la matière arthurienne tardive en dehors du roman arthurien, de l’intertextualité au phénomène de mode, Rennes 2017.
Findlay H., Tap the Flow State to Climb Your Best. Sounds Absurd? Believe It, “Climbing”, 15th February 2022, https://www.climbing.com/skills/climbing-flow-state/ [access: 1.01.2024].
Fleischman S., On the Representation of History and Fiction in the Middle Ages, “History and Theory: Studies in the Philosophy of History” 1983, 22.
Fleming J.V., The Round Table in Literature and Legend, in: King Arthur’s Round Table. An Archeological Investigation, eds. M. Biddle et al., Woodbridge 2013.
Gravett C., English Medieval Knight 1300–1400, illust. G. Turner, Oxford 2002.
Guenée B., L’enquête historique ordonnée par Édouard Ier, roi d’Angleterre, en 1291, “Comptes rendus des séances de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres” 1975, 119, 4.
Historische woordenboeken Nederlands en Fries, https://gtb.ivdnt.org [access: 1.02.2024].
Jackson W.T.H., The Hero and the King. An Epic Theme, New York 1982.
Johnson K., Performing Pasts for Present Purposes: Reenactment as Embodied, Performative History, in: History, Memory, Performance, eds. D. Dean, Y. Meerzon, K. Prince, New York 2015.
Keen M., Chivalry, New Haven–London 2005.
Kelly D., Alexander’s Clergie, in: The Medieval French Alexander, ed. D. Maddox, S. Sturm-Maddox, New York 2002.
Kiddler J., Risk in Lifestyle Sports: The Case of Parkour, in: Shifting Thresholds of Pain, Risk and Injury, ed. K. Young, Bingley 2018.
Köhler E., L’aventure chevalersque. Idéal et réalité dans le roman courtois. Études sur la forme des plus anciens poèmes d’Arthur et du Graal, transl. E. Kaufholz, introd. J. Le Goff, Paris 1974.
La Curne de Sainte-Palaye J.B., Dictionnaire historique de l’ancien langage François, vol. 1, Niort [1875].
Loomis R.S., Arthurian Influence on Sport and Spectacle, in: Arthurian Literature in the Middle Ages. A Collaborative History, ed. R.S. Loomis, Oxford 1959.
Loomis R.S., Chivalric and Dramatic Imitations of Arthurian Romance, in: Medieval Studies in Memory of A. Kingsley Porter, vol. 1, ed. W. Koehler, Cambridge 1939.
Loomis R.S., Richard Coeur de Lion and the Pas Saladin in Medieval Art, “Publications of Modern Language Association” 1915, 30, 3.
Marvin J., Anglo-Norman Narrative as History or Fable: Judging by Appearances, „The Medieval Chronicle”, vol. 3, „Proceedings of the 3rd International Conference on the Medieval Chronicle, Doorn/Utrecht 12–17 July 2002 (2004)”.
Mason E., Legends of the Beauchamps' Ancestors: the Use of Baronial Propaganda in Medieval England, “Journal of Medieval History” 1984, 10.
Meyer M., The Arthur-Figure, in: Handbook of Arthurian Romance. King Arthur’s Court in Medieval European Literature, eds. L. Tether et al., Berlin–Boston 2017.
Middle English Dictionary, https://quod.lib.umich.edu/m/middle-english-dictionary [access: 1.02.2024].
Moran P., Text-Types and Formal Features, in: Handbook of Arthurian Romance. King Arthur’s Court in Medieval European Literature, eds. L. Tether et al., Berlin–Boston 2017.
Morse R., Truth and Convention in the Middle Ages. Rhetoric, Representation, and Reality, Cambridge–Sydney 1991.
Mortimer I., The Greatest Traitor, New York 2006.
Munby J., The Round Table Building. The Windsor Building Accounts, in: Edward III’s Round Table, Edward III's Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
Ormrod W.M., Edward III, New Haven–London 2011.
Ormrod W.M., The Foundation and Early Development of the Order of the Garter in England, 1348–1399, “Frühmittelalterliche Studien” 2017, 50, 1.
Pastoureau M., Figures et couleurs. Études sur la symbolique et la sensibilité médiévales, Paris 1986.
Pastoureau M., Les armoiries de Perceval, in: Marqueurs d'identité dans la littérature médiévale. Actes du colloque tenu à Poitiers les 17 et 18 novembre 2011, eds. C. Girbea, L. Hablot, R. Radulescu, Turnhout 2014.
Pastoureau M., Traité d’Héraldique, Paris 1979.
Paszkiewicz P., Społeczna i kulturowa geneza Dworu Artusa, “Porta Aurea. Rocznik Zakładu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego” 1992, 1.
Rajsic J., The Brut: Legendary British History, in: Medieval Historical Writing. Britain and Ireland, 500–1500, eds. J. Jahner, E. Steiner, E.M. Tyler, Cambridge 2019.
Regalado N.F., A Contract for an Early Festival Book: Sarrasin’s Le Roman du Hem (1278), in: Performance and Ritual in the Middle Ages and the Renaissance, ed. L. Postlewate, Amsterdam–New York 2007.
Regalado N.F., Performing romance: Arthurian interludes in Sarrasin’s Le roman du Hem (1278), in: Performing Medieval Narrative, eds. E. Birge Vitz, N.F. Regalado, M. Lawrence, Cambridge 2005.
Rouse R., Historical Context: The Middle Ages and the Code of Chivalry, in: Handbook of Arthurian Romance, Handbook of Arthurian Romance. King Arthur’s Court in Medieval European Literature, eds. L. Tether et al., Berlin–Boston 2017.
Sandoz E., Tourneys in Arthurian Tradition, “Speculum” 1944, 19, 4.
Spiegel G.M., Romancing the Past. The Rise of Vernacular Prose Historiography in Thirteenth-Century France, Berkely–London 1993.
Stanesco M., Jeux d’errance du chevalier médiéval. Aspects ludiques de la fonction guerrière dans la littérature du Moyen Age flamboyant, Leiden–Copenhagen 1988.
Tatton-Brown T., The Building Stone Used for the Round Table Building, in: Edward III’s Round Table, Edward III's Round Table at Windsor: the House of the Round Table and the Windsor Festival of 1344, eds. J. Munby, R. Barber, R. Brown, Woodbridge 2007.
The Oxford English Dictionary. Being a Corrected Re-Issue with an Introduction, Supplement, and Bibliography of a New English Dictionary, vol. 7, eds. J.A.H. Murray et al., Oxford 1978.
Toniutti G., Imiter le roman – fictionnaliser l’Histoire: le Roman du Hem entre roman et relation de tournoi, “Tirant” 2019, 22.
Turner V., Liminal to Liminoid, in: Play, Flow, and Ritual: an Essay in Comparative Symbology, “Rice University Studies” 1974, 60, 3.
Wagner A.R., The Swan Badge and the Swan Knight, “Archaeologia” 1959, 97.
Wyss R.L., Die neun Helden, “Zeitschrift für schweizerische Archäologie und Kunstgesichte” 1957, 17.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.757-792
Data publikacji: 2025-10-31 08:37:13
Data złożenia artykułu: 2024-01-31 20:23:24
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Wojciech Michalski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.