Kilka uwag na temat bitwy pod Kunaksą (401 r. przed Chr.)

Michał Podrazik

Streszczenie w języku polskim


Niniejszy artykuł dotyczy bitwy pod Kunaksą stoczonej w 401 r. przed Chr., w której starły się wojska achemenidzkiego Wielkiego Króla Artakserksesa II (404-359) i jego młodszego brata Cyrusa. Bitwa ta jest przeważnie ukazywana z perspektywy żołnierzy greckich, walczących po stronie Cyrusa, i to na nich skupia się większość prac poświęconych temu starciu. Spojrzenie na tę konfrontację jest zdeterminowane przez źródła którymi dysponujemy, w szczególności Anabasis Ksenofonta, naszego głównego informatora. Celem niniejszego artykułu jest skupienie się na wojskach królewskich uczestniczących w bitwie pod Kunaksą, i analiza kilku jej aspektów, które w dotychczasowych pracach nie zostały podjęte lub w zadowalający sposób przebadane. Szczególna uwaga zwrócona jest na skład i uzbrojenie królewskiej armii. Przeprowadzona analiza pozwoli spojrzeć na bitwę pod Kunaksą w pełniejszym świetle i na lepsze jej zrozumienie.

Słowa kluczowe


bitwa pod Kunaksą; wojska Artakserksesa; πελτοφόροι; Mithridates

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Almagor E., Deinon of Kolophon (690), Brill’s New Jacoby, Brill Online 2018.

Brownson C.L., Xenophon’s Anabasis, The Loeb Classical Library, Cambridge, Massachusetts–London 2001.

Brownson C.L., Xenophon’s Hellenica, Books I–V, The Loeb Classical Library, Cambridge, Massachusetts–London 1961.

Godley A.D., Herodotus in four volumes, volume I (Books I–II), The Loeb Classical Library, Cambridge, Massachusetts–London 1975.

Godley A.D., Herodotus in four volumes, volume II (Books III–IV), The Loeb Classical Library, London–New York 1928.

Godley A.D., Herodotus in four volumes, volume III (Books V–VII), The Loeb Classical Library, London–Cambridge, Massachusetts 1938.

Godley A.D., Herodotus in four volumes, volume IV (Books VIII–IX), The Loeb Classical Library, Cambridge, Massachusetts–London 1969.

Marchant E.C., Xenophon’s Agesilaus, w: Xenophon’s Scripta Minora, The Loeb Classical Library, London–Cambridge, Massachusetts 1946.

Marchant E.C., Xenophon’s On the Art of Horsemanship, w: Xenophon’s Scripta Minora, The Loeb Classical Library, London–Cambridge, Massachusetts 1946.

Miller W., Xenophon’s Cyropaedia in two volumes, volume I, The Loeb Classical Library, London–Cambridge, Massachusetts 1960.

Miller W., Xenophon’s Cyropaedia in two volumes, volume II, The Loeb Classical Library, London–New York 1914.

Oldfather C.H., Diodorus of Sicily in twelve volumes, volume VI (Books XIV–XV.19), The Loeb Classical Library, London–Cambridge, Massachusetts 1954.

Parker V., Ephoros (70), Brill’s New Jacoby, Brill Online 2015.

Perrin B., Plutarch’s Artaxerxes, w: Plutarch’s Lives in eleven volumes, volume XI, The Loeb Classical Library, London–Cambridge, Massachusetts 1954.

Stronk J.P., Ctesias’ Persian History, Part I: introduction, text, and translation by J.P. Stronk, Düsseldorf 2010.

Anderson J.K., Military Theory and Practice in the Age of Xenophon, Berkeley–Los Angeles 1970.

Anderson J.K., Hoplite Weapons and Offensive Arms, w: Hoplites. The Classical Greek Battle Experience, red. V.D. Hanson, London–New York 1993.

Balcer J.M., The Ancient Persian Satrapies and Satraps in Western Anatolia, „Archaeologische Mitteilungen aus Iran” 1993, 26.

Bassett S.R., The Death of Cyrus the Younger, „The Classical Quarterly” 1999, 49, 2.

Bigwood J.M., The Ancient Accounts of the Battle of Cunaxa, „The American Journal of Philology” 1983, 104, 4.

Binder C., Plutarchs Vita des Artaxerxes. Ein historischer Kommentar, Berlin 2008.

Bittner S., Tracht und Bewaffnung des persischen Heeres zur Zeit der Achaimeniden, München 1987.

Briant P., From Cyrus to Alexander. A History of the Persian Empire, tłum. P.T. Daniels, Winona Lake, Indiana 2002.

Cook J.M., The Persian Empire, London 1983.

Cousin G., Kyros le Jeune en Asie Mineure (Printemps 408–Juillet 401 avant Jésus-Christ), Paris–Nancy 1905.

Dandamayev M.A., Arbaces, „Encyclopædia Iranica” 1986, online edition: iranicaonline.

org/articles/arbaces-greek-form-of-an-old-iranian-proper-name [dostęp: 8 IV 2022].

Dandamaev M.A., A Political History of the Achaemenid Empire, tłum. W.J. Vogelsang, Leiden 1989.

Debord P., L’Asie Mineure au IVe siècle (412–323 a.C.). Pouvoirs et jeux politiques, Bordeaux 1999.

Ehrhardt C.T.H.R. 1994: Two notes on Xenophon, Anabasis, „The Ancient History Bulletin” 1994, 8, 1.

Everson T., Warfare in Ancient Greece: Arms and Armour from the Heroes of Homer to Alexander the Great, Stroud 2004.

Franks H.M., Hunting the Eschata: An Imagined Persian Empire on the Lekythos of Xenophantos, „Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens” 2009, 78, 4.

Głombiowski K., Wyprawa Cyrusa Młodszego w ocenie Ktezjasza i Ksenofonta, „Eos” 1973, 61.

Głombiowski K., Chronologia wyprawy Cyrusa Młodszego i odwrotu „Dziesięciu tysięcy”, „Meander” 1993, 48, 11–12.

Gugel H., Die Aufstellung von Kyros’ Herr in der Schlacht von Kunaxa (zu Xen. An. 1, 8, 5), „Gymnasium” 1971, 78.

Head D., The Achaemenid Persian Army, Stockport 1992.

Hewitt J.W., The Disobedience of Clearchus at Cunaxa, „The Classical Journal” 1919, 14, 4.

Hewitt J.W., The Second Phase of the Battle of Cunaxa, „The Classical Journal” 1919, 15, 2.

Hyland J., Pharnabazos, Cyrus’ Rebellion, and the Spartan War of 399, „Arta” 2008, 003.

Kuhrt A., The Persian Empire. A Corpus of Sources from the Achaemenid Period, vols. 1–2, London–New York 2007.

Lee J.W.I., A Greek Army on the March. Soldiers and Survival in Xenophon’s Anabasis, Cambridge 2007.

Lee J.W.I., Cyrus the Younger and Artaxerxes II, 401 BC. An Achaemenid Civil War Reconsidered, w: Revolt and Resistance in the Ancient Classical World and the Near East. In the Crucible of Empire, red. J.J. Collins, J.G. Manning, Leiden–Boston 2016.

Lendle O., Der Bericht Xenophon über die Schlacht von Kunaxa, „Gymnasium” 1966, 74.

Lendle O., Kommentar zur Xenophons Anabasis (Bücher 1–7), Darmstadt 1995.

Liddell H.G., Scott R., A Greek-English Lexicon, compiled by H.G. Liddell and R. Scott revised and augmented throughout by Sir H.S. Jones with the assistance of R. McKenzie and with the cooperation of many scholars, with a revised supplement, Oxford 1996.

Litvinsky B.A., Battle-Axes in Eastern Iran, „Encyclopædia Iranica” 2000, online edition: iranicaonline.org/articles/battle-axes [dostęp: 8 IV 2022].

Llewellyn-Jones L., Robson J., Ctesias’ History of Persia: Tales of the Orient, London–New York 2010.

Manning S., Armed Force in the Teispid-Achaemenid Empire, Ph.D. Diss., Leopold-Franzens-Universität, Innsbruck 2018.

Messerschmidt W., Historische und ikonographische Untersuchungen zum Alexandersarkophag, „Boreas” 1989, 12.

Nefedkin A.K., The Tactical Development of Achaemenid Cavalry, „Gladius” 2006, 26.

Olbrycht M.J., Aleksander Wielki i świat irański, Rzeszów 2004.

Olbrycht M.J., Iran starożytny, w: Historia Iranu, red. A. Krasnowolska, Wrocław 2010.

Olmstead A.T., History of the Persian Empire, Chicago 1948.

Osborne M.J., Orontes, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte” 1973, 22, 4.

Podrazik M., Rebellions against the Great King in the Achaemenid Empire: Some Remarks, „Anabasis. Studia Classica et Orientalia” 2017, 8.

Podrazik M., Cyrus Młodszy i Hellenowie. Irańsko-greckie relacje polityczno-militarne w latach 408–404 przed Chr., Oświęcim 2018.

Podrazik M., Cyrus Młodszy, Tissafernes i miasta jońskie, 403–402 r. przed Chr., „Studia Antiquitatis et Medii Aevi Incohantis” 2019, 4.

Proc B., Komentarz, w: Plutarch z Cheronei, Żywot Artakserksesa, wstęp, tekst grecki, przekład, komentarz B. Proc, Lublin 2019.

Rahe P.A., The Military Situation in Western Asia on the Eve of Cunaxa, „American Journal of Philology” 1980, 101, 1.

Schmidt E.F., Persepolis I, Chicago 1953.

Schmitt R., Cyrus vi. Cyrus the Younger, „Encyclopædia Iranica” 1993, online edition: iranicaonline. org/articles/cyrus-vi-younger [dostęp: 8 IV 2022].

Schmitt R., Die iranischen und Iranier-Namen in den Schriften Xenophons, Wien 2002.

Schmitt R., Orontes, „Encyclopædia Iranica” 2002, online edition: iranicaonline.org/articles/orontes [dostęp: 8 IV 2022].

Schmitt R., Greece xii. Persian Loanwords and Names in Greek, „Encyclopædia Iranica” 2002, online edition: iranicaonline.org/articles/greece-xii [dostęp: 8 IV 2022].

Sekunda N., Achaemenid Military Terminology, „Archaeologisches Mitteilungen aus Iran” 1988, 21.

Sekunda N., The Persian Army 560–330 BC, London 1992.

Sekunda N., Greek Hoplite 480–323 BC, Oxford 2000.

Shahbazi A.Sh., Army i. Pre-Islamic Iran, „Encyclopædia Iranica” 1986, online edition: iranicaonline.org/articles/army-i [dostęp: 8 IV 2022].

Shahbazi A.Sh., Cunaxa, „Encyclopædia Iranica” 1993, online edition: iranicaonline.org/articles/cunaxa [dostęp: 8 IV 2022].

Shannahan J., Two Notes on the Battle of Cunaxa, „The Ancient History Bulletin” 2014, 28, 1–2.

Tripodi B., Paphlagonian Horsemen in Cunaxa (Xenophon Anabasis 1. 8. 5), w: The Black Sea, Paphlagonia, Pontus and Phrygia in Antiquity. Aspects of archaeology and ancient history, red. G.R. Tsetskhladze with the assistance of E. Laflı, J. Hargrave, W. Anderson, BAR International Series 2432, Oxford 2012.

Troxell H.A., Orontes, Satrap of Mysia, „Schweizerische numismatische Rundschau” 1981, 60.

Tuplin Ch., The Administration of the Achaemenid Empire, w: Coinage and Administration in the Athenian and Persian Empires. The Ninth Oxford Symposium on Coinage and Monetary History, red. I. Carradice, Oxford 1987.

Tuplin Ch., All the King’s Horse: in Search of Achaemenid Persian Cavalry, w: New Perspectives on Ancient Warfare, red. G.G. Fagan, M. Trundle, Leiden–Boston 2010.

Tuplin Ch., Ctesias as Military Historian, w: Ktesias’ Welt/Ctesias’ World, red. J. Wiesehöfer, R. Rollinger, G. Lanfranchi, Wiesbaden 2011.

Weiskopf M., The so-called „Great Satraps’ Revolt”, 366–360 B.C. Concerning Local Instability in the Achaemenid Far West, Stuttgart 1989.

Westlake H.D., Diodorus and the Expedition of Cyrus, „Phoenix” 1987, 41, 3.

Wójcikowski R.S., Konnica irańska w okresie późnoachemenidzkim, w: Hortus Historiae. Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa Wolskiego w setną rocznicę urodzin, red. E. Dąbrowa et al., Kraków 2010.

Wójcikowski R.S., Kawaleria perska w okresie wczesnosasanidzkim. Aspekty społeczne i militarne, t. 1, Konnica w Iranie przed Sasanidami, Kampanie sasanidzkie, Oświęcim 2014.

Wylie G., Cunaxa and Xenophon, „L’Antiquité Classique” 1992, 61.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2022.53.25-44
Data publikacji: 2022-06-30 13:43:35
Data złożenia artykułu: 2021-04-17 16:50:04


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1122
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 668

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Michał Podrazik

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.