Władze wojewódzkie w Lublinie wobec kwestii ukraińskiej na Chełmszczyźnie i Podlasiu Południowym w latach 1935-1939

Jan Kęsik

Streszczenie w języku polskim


Począwszy od 1935 r. władze wojewódzkie w Lublinie optowały za programem
asymilacji narodowej mieszkającej na tym terenie mniejszości ukraińskiej. W skali całego pogranicza polsko-ukraińskiego tego rodzaju zmiany kursu polityki narodowościowej nabrały praktycznego kształtu dopiero od 1936 r. Wraz z wojskiem kreowały program rewindykacyjno-polonizacyjny Chełmszczyzny i Podlasia Południowego oraz czynnie uczestniczyły w jego realizacji. Na pierwszy plan wysuwała się sprawa Kościoła prawosławnego. Władze w Lublinie opowiadały się jednoznacznie za możliwie daleką polonizacją Cerkwi oraz likwidacją nieetatowych parafii. Mieściła się w tym również kwestia rozbiórek nieczynnych prawosławnych obiektów sakralnych. W ocenie władz lubelskich Cerkiew stawała się groźnym dla państwa polskiego czynnikiem konsolidacji mniejszości ukraińskiej, czemu towarzyszyło narastanie tendencji irredentystycznych. Stanowisko władz wobec mniejszości ukraińskiej ulegało wyraźnie radykalizacji na przełomie lat 1938/1939. Wyrazem tego był sformułowany w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie program „odukrainizowania” służby publicznej. Należy podkreślić, że pozostał on tylko w sferze planów. Jego realizację rozłożoną na lata 1939-1941 uniemożliwił wybuch drugiej wojny światowej.

Słowa kluczowe


I Rzeczpospolita, mniejszości narodowe, Ukraińcy, Chełmszczyzna, Podlasie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Źródła

Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, sygn. 428, Projekt trzyletniego planu od ukrainizowania służby publicznej na terenie woj. lubelskiego; Polityka osobowa w odniesieniu do mniejszości ukraińskiej i niemieckiej, bd.

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. sygn. 1004. Uzasadnienie projektu rozmieszczenia parafii prawosławnych, 1924 r.

Centralne Archiwum Wojskowe, Oddział II Sztabu Głównego, Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu II, sygn. I,371,2,173, Pismo Urzędu Wojewódzkiego Lubelskiego do Dowództwa Okręgu Korpusu nr II, 18 VII 1938 r.; 3 Dywizja Piechoty Legionów, sygn. I,313,3,2, Pismo Wojewody Lubelskiego do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie przeznaczenia świątyń pounickich z dnia 24 XI 1937 r.; Oddział II Sztabu Głównego, Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu II, sygn. 1772/89/1369. Protokół zjazdu poświęconego mniejszości ukraińskiej w Woj. Lubelskim odbytego dnia 31 I 1935 r. w sali konferencyjnej Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie przy Placu Litewskim nr 5.

Opracowania

Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921-1939, Wrocław 1979.

Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 7 grudnia 1931 r., z. 85: woj. lubelskie, Warszawa 1938.

Grzesiak K., Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939, Lublin 2010.

Kaproń A., Ostatni wojewoda lubelski II Rzeczypospolitej, Lublin 2004.

Kęsik J., Dokumenty w sprawie polityki narodowościowej władz polskich na kresach wschodnich w latach 1937-1939, „Dzieje Najnowsze”, 1-2, 1992, s. 180-194.

Kęsik J., Udział wojska w akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej we wschodnich i południowych powiatach województwa lubelskiego w latach 1937-1939, „Kwartalnik Historyczny”, 121, 2014, 4, s. 799-831.

Kęsik J., Zaufany Komendanta. Biografia polityczna Jana Henryka Józewskiego, Wrocław 1995.

Kuprianowicz G., Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu 1938, Chełm 2008.

Mróz M., W kręgu dyplomacji watykańskiej. Rosja, Polska, Ukraina w dyplomacji watykańskiej w latach 1917-1926, Toruń 2004.

Papierzyńska-Turek M., Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa 1989.

Pelica G. J., Kościół prawosławny w województwie lubelskim 1918-1939, Lublin 2007.

Stawecki P., Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Wrocław 1997.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2014.38.155
Data publikacji: 2015-07-21 11:22:36
Data złożenia artykułu: 2015-07-17 12:50:50


Statystyki


Widoczność abstraktów - 838
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 787

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Jan Kęsik

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.