Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Pokasacyjne losy i obecny stan zachowania archiwaliów klasztoru Benedyktynów z Sieciechowa
Streszczenie w języku polskim
Dzieje opactwa sieciechowskiego stanowią interesujący problem badawczy, który nie doczekał się zbyt wielu opracowań naukowych, m.in. z powodu słabo rozpoznanego stanu zachowania spuścizny archiwalnej klasztoru. Do czasu supresji opactwa w 1819 r. Sieciechów posiadał zasobne archiwum, którego zbiory przez stulecia dokumentowały bogatą historię klasztoru, w tym rozwój kultury materialno-duchowej zgromadzenia sieciechowskiego. W wyniku kasaty akta klasztorne zostały zdekompletowane i rozproszone, a następnie w znacznej mierze uległy zniszczeniu w okresie II wojny światowej. W artykule omówiono główne wydarzenia i okoliczności związane z pokasacyjnymi losami archiwaliów sieciechowskich, przedstawiono ich obecny stan zachowania oraz określono potencjał badawczy, jaki zachowane akta stwarzają w zakresie dalszych studiów nad przeszłością klasztoru.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych:
Zbiór dokumentów pergaminowych, nr 2021–2032, 3238, 3629, 3844, 3931–3932, 5641, 5644–5645, 5647, 5654–5655, 5660–5662, 5667, 5669, 5672–5677, 5679, 5681, 6271–6273, 6285, 6336, 6341–6342, 6765, 7099, 7108
Prokuratoria Generalna, sygn. 14
Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 177–178, 796–797.
Archiwum Państwowe w Radomiu:
Zarząd Rolnictwa i Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej, Kieleckiej, Lubelskiej i Siedleckiej, Sukcesje, sygn. 114, 591, 700–701, 913, 916, 1063, 1072, 1140, 1218–1226, 1253–1254, 1301, 1530, 4748, 4753, 5032, 8381, 9195, 9640, 9644–9645, 9648–9649, 10543, 20086
Zbiór kartograficzny guberni radomskiej, sygn. 79, 162, 242–247, 249–250, 254–257, 259, 294–296, 948, 1293
Izba Skarbowa Radomska, sygn. 319
Rząd Gubernialny Radomski I, sygn. 9420.
Archiwum Diecezjalne w Sandomierzu:
Akta Benedyktyni Sieciechów 1804–1823, bez sygn.
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego:
Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 775.
Archiwum Państwowe w Lublinie:
Zbiór dokumentów, sygn. 7
Dokumenty m. Puchaczowa, sygn. 1–4.
Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu:
Akta Zgromadzenia oo. Benedyktynów w Sieciechowie, sygn. R 1930, R 1931, G 1219
Archiwum miasta Sieciechowa, sygn. R 1928, R 1929
Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej, rkpsy, sygn. 673, 755
Archiwum Kapituły Katedralnej, dok. perg., sygn. 82, 233, 263.
Biblioteka Narodowa w Warszawie:
Dział Rękopisów, sygn. akc. 11205, akc. 11224, akc. 11225, akc. 11228, akc. 11234.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie:
rkpsy 683, 735, 924 (s. 675), 929 (s. 781), 739 (s. 331).
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie:
dok. perg. nr 81, 130
rkps 439.
Opracowania
Archiwum Państwowe w Radomiu: przewodnik po zasobie archiwalnym, red. H. Kisiel, Warszawa 1996.
Bajek E., Orzechowski J., Archiwa radomskie w XIX i początkach XX wieku, w: Materiały na sesję naukową z okazji 50-lecia Archiwum Państwowego w Radomiu, red. B. Zwolanowska, Radom 1971.
Barańska A., Między Warszawą, Petersburgiem a Rzymem. Kościół a państwo w dobie Królestwa Polskiego (1815–1830), Lublin 2008.
Boniecki J., Archiwa władz administracyjnych Guberni Radomskiej w latach 1867–1915, Kielce 1973.
Borowski F., Dekret kasacyjny z roku 1819 i jego wykonanie w stosunku do zakonów diecezji sandomierskiej, „Studia Sandomierskie” 2011, 18, 1.
Brykowska M., W sprawie architektury zespołu pobenedyktyńskiego w Opactwie-Sieciechowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1970, 15, 2.
Catalogus codicum mani scriptorum Musei Principum Czartoryski Cracoviensis, vol. 1, fasc. 3, sygn. 604–729, oprac. J. Korzeniowski, Kraków 1891.
Catalogus codicum mani scriptorum Musei Principum Czartoryski Cracoviensis, vol. 2, fasc. 1, sygn. 913–1092, oprac. S. Kutrzeba, Kraków 1909.
Chmiel A., Zbiór dokumentów znajdujących się w bibliotece hr. Przeździeckich w Warszawie, Kraków 1890.
Chwalewik E., Z moich wspomnień o zbieractwie, oprac. H. Łaskarzewska, M. Figiel, Warszawa 2006.
Derwich M., Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa–Wrocław 1992.
Derwich M., Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane problemy, Wrocław 1998.
Derwich M., W kręgu łysogórskiego opactwa benedyktynów: studia, Kielce 2006.
Dobosz J., Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002.
Dziwik K., Jan Wincenty Smoniewski, historyk – zbieracz – bibliofil, 1793–1867, „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie” 1962, 9.
Fidos J., Olszewski D., Ksiądz Jan Wiśniewski 1876–1943: życie i działalność, Kielce 2000.
Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska: 1773–1914, Lublin 1984.
Gach P.P., Zakony w diecezji kieleckiej 1805–1914, „Nasza Przeszłość” 1983, 59.
Gacki J., Benedyktyński klasztor w Sieciechowie według pism i podań miejscowych, Radom 1872.
Gliński W., Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wobec wspólnot religijnych w Królestwie Polskim w latach 1815–1820, Warszawa 2002.
Gronowski T.M., Starzeński Łukasz (1715–1779), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 42, Warszawa 2003–2004.
Gronowski T.M., Zwyczajny klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, Kraków 2007.
Inwentarz rękopisów Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej w Sandomierzu XIII–XX w., oprac. F. Kiryk, Kraków 2010.
Juda M., Kultura książki w kręgu benedyktynów. Na marginesie dziejów opactwa w Sieciechowie, „Przegląd Informacyjno-Dokumentacyjny” 2005, 2.
Kaczmarczyk K., Catalogus diplomatum pergamenorum Universitatis Iagellonica Cracoviensis, Cracoviae 1953.
Kaliszuk J., Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej, t. 1: Dzieje i charakterystyka kolekcji, Wrocław 2016.
Kanior M., Historia monastycyzmu chrześcijańskiego, t. 3: Monastycyzm benedyktyński na ziemiach polskich od X do XX wieku, Kraków 2012.
Kanior M., Polska Kongregacja Benedyktyńska Świętego Krzyża: 1709–1864, Kraków 2000.
Karwasińska J., Aneksy Prokuratorii Generalnej, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 2: Archiwa porozbiorowe i najnowsze, red. K. Konarski, Warszawa 1956.
Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. 1: Dokumenty z lat 1113–1571, oprac. K. Dziwik, Wrocław 1966.
Katalog dokumentów różnej proweniencji: miast, wsi, cechów, parafii, klasztorów i osób prywatnych: 1397–1794, oprac. M. Trojanowska, Lublin 1998.
Katalog rękopisów Akademii Umiejętności w Krakowie, oprac. J. Czubek, Kraków 1906.
Katalog rękopisów Akademii Umiejętności w Krakowie. Dodatek I. Rękopisy nr 1589–1810, oprac. J. Czubek, Kraków 1912.
Kieniewicz S., Archiwum Skarbowe w Warszawie, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 2: Archiwa porozbiorowe i najnowsze, red. K. Konarski, Warszawa 1956.
Kisiel H., Akta Zarządu Dóbr Państwowych w Radomiu, „Archeion” 1962, 36.
Kisiel H., Repartycje akt władz centralnych Królestwa Polskiego na przykładzie Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu zachowanych w zespole Zarządu Dóbr Państwowych w Radomiu, „Archeion” 1989, 86.
Knapek E., Proweniencje zespołu dokumentów pergaminowych Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie” 2016, 61.
Kośka M., Dekret abpa Franciszka Skarbka-Malczewskiego z 17 IV 1919 r. w sprawie supresji klasztorów w Królestwie Polskim, „Hereditas Monasteriorum” 2016, 8.
Kośka M., Memoriał z 11 VIII 1820 r. o stanie zagospodarowania majątków poklasztornych przez Deputację Spraw Zniesionych Instytutów Duchownych, „Hereditas Monasteriorum” 2013, 2.
Kośka M., Źródła do kasat klasztornych w Archiwum Głównym Akt Dawnych, w: Kasaty klasztorów. Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956, red. M. Derwich, Wrocław 2014.
Kowalczyk E., Powracający temat Sieciechów. Z problemów organizacji grodowej w Polsce wczesnośredniowiecznej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1994, 42, 1.
Lechowicz Z., Filipowicz P., Stan badań nad średniowiecznym opactwem w Sieciechowie, w: Radom: korzenie miasta i regionu, t. 4: Ziemia niczyja – ziemia nieznana. Schyłek starożytności i średniowiecze na ziemiach między Wisłą a Pilicą, red. A. Buko, D. Główka, M. Trzecieski, Warszawa 2013.
Lewandowska A., Charakterystyka archiwów na ziemi radomskiej i ich zasobów do 1920 r., „Archiwista Polski” 2010, 15, 2.
Luboński J., Monografja historyczna miasta Radomia, Radom 1907.
Maciejewska W., Druga partia transportu akt przekazanych Polsce przez Związek Radziecki w latach 1961–1962, „Archeion” 1964, 40.
Maciejewska W., Transport akt przekazanych Polsce przez Związek Radziecki, „Archeion” 1962, 38.
Mężyński A., Biblioteki Warszawy w latach 1939–1945, Warszawa 2010.
Miszczak D., Późnobarokowy kościół pobenedyktyński w Sieciechowie-Opactwie, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 1975, 9.
Morawska K., Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego. Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1815–1831, 1861–1864, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych 1832–1861, 1864–1867, Zarząd Obcych Wyznań w Królestwie Polskim 1867–1871, w: Archiwum Główne Akt Dawnych. Przewodnik po zasobie, t. 2: Epoka porozbiorowa, red. F. Ramotowska, Warszawa 1998.
Osiecka M., Kancelaria i archiwum: system kancelaryjny i archiwalny komisji rządowych w Królestwie Polskim w latach 1815–1867, Warszawa 2015.
Pergaminy Archiwum Kapituły Katedralnej Sandomierskiej: Katalog, oprac. F. Kiryk, Sandomierz 2002.
Pestka W., Jak mało… ks. Józef Gacki (1805–1876) – zarys biografii, Radom 2012.
Perzanowski Z., Opactwo benedyktynów w Lubiniu: studia nad fundacją i rozwojem uposażenia w średniowieczu, Wrocław 1978.
Piątkowski S., Radomskie władze wojewódzkie i gubernialne w pierwszej połowie XIX wieku. Z badań nad kompetencjami, organizacją wewnętrzną i korpusem urzędniczym, w: Urzędy administracji rządowej w Radomiu od XVI do XX wieku, red. D. Kupisz, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 2006, 40, 1–4.
Płocha J., Dokumenty klasztorów, w: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zespołach, t. 1: Archiwa dawnej Rzeczypospolitej, red. J. Karwasińska, Warszawa 1975.
Reczulski Ł., Wójtowa Góra w Sieciechowie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 2015, 30.
Romanowska-Zadrożna M., Nowacki D., Inskrypcja wskazuje ślad. Zabytkowy kielich odzyskany po latach, „Cenne, Bezcenne, Utracone” 2015, 3–4.
Ryszkiewicz A., Zasługi Edwarda Rastawieckiego jako kolekcjonera i mecenasa, w: Mecenas – kolekcjoner – odbiorca. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, listopad 1981, red. E. Karwowska, A. Marczak-Krupa, Warszawa 1984.
Sadkowska Cz., Zbiór materiałów rękopiśmiennych przekazanych z Muzeum Narodowego do Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion” 1967, 46.
Schuster K., Ludwik Gocel, w: Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972.
Smoleńska B., Zielińska T., Archiwalia prywatne w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Drobne i szczątkowe zespoły i zbiory, „Archeion” 1963, 39.
Stalmach K., Administracja lasów suprymowanych i duchownych województwa sandomierskiego w latach 1818–1832, „Ziemia Kozienicka” 2011, 24–25.
Stalmach K., Kasata zakonu benedyktynów sieciechowskich w 1819 r. i zarząd ich majątku w okresie konstytucyjnym, niepublikowana rozprawa doktorska, obroniona w 2008 r. na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Stępień R., Bractwo św. Anny przy kościele parafialnym w Sieciechowie, w: Bractwa religijne w średniowieczu i okresie nowożytnym, red. B. Wojciechowska, D. Burdzy, Kielce 2014.
Stępień R., Spory o granice posiadłości ziemskich benedyktynów z Sieciechowa, „Słupskie Studia Historyczne” 2012, 18.
Szymanek A., Pożyczka benedyktynów z Sieciechowa dla Żydów ze Zwolenia i Janowca, 1685 r., „Notatnik Janowiecki” 2009, 16.
Tyniec – sztuka i kultura benedyktynów od wieku XI do XVIII: katalog wystawy w Zamku Królewskim na Wawelu, red. nauk. K. Żurowska, oprac. red. M. Podlodowska-Reklewska, E. Pycińska, Kraków 1994.
Wąsowicz M., Prokuratoria Generalna Królestwa Polskiego w latach 1816–1866/67, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1979, 31, 2.
Wąsowicz T., Topografia wczesnośredniowiecznego Sieciechowa, „Przegląd Historyczny” 1959, 50, 3.
Wejchertowa J., Woźniakowa M., Dokumenty miast, w: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zespołach, t. 1: Archiwa dawnej Rzeczypospolitej, red. J. Karwasińska, Warszawa 1975.
Wijaczka J., Inwentarz klucza janikowskiego z 1782 roku, „Kieleckie Studia Historyczne” 1996, 13.
Wiśniewski J., Dekanat kozienicki, Radom 1913.
Wiśniewski J., Dekanat radomski, Radom 1911.
Wiśniowski E., Najstarszy dokument benedyktynów sieciechowskich (1252), „Studia Źródłoznawcze” 1959, 4.
Wiśniowski E., Z dziejów opactwa benedyktynów w Sieciechowie (XIII–XVI w.), „Roczniki Humanistyczne” 1958, 7, 2.
Wolff A., Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 3: Biblioteki, red. P. Bańkowski, Warszawa 1955.
Wrześniak-Firlej D., Firlej W., Bibliografia piśmiennictwa zakonników z sekularyzowanych klasztorów działających na obszarze diecezji kieleckiej i sandomierskiej w XIX w., „Hereditas Monasteriorum” 2016, 8.
Zdanek M., Uwagi o losach archiwaliów małopolskiej grupy opactw cysterskich po kasacie w 1819 r., w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956, red. M. Derwich, Wrocław 2014.
Zdon W., Dydaktyka zbawienia na sklepieniach pobenedyktyńskiego kościoła w opactwie sieciechowskim, „Arteria. Rocznik Katedry Sztuki Wydziału Nauczycielskiego Politechniki Radomskiej” 2008, 6.
Zdon W., Świątynia jako miejsce na granicy przemijania i wiecznej szczęśliwości, czyli o znaczeniu campanulli w architekturze kościoła opackiego w Sieciechowie, w: Obraz i przyroda, red. M. Mazurczak, J. Patyra, M. Żak, Lublin 2005.
Żmuda R., Materiały do bibliografii publikacji o zakonach i zgromadzeniach zakonnych w Polsce 1945–2000, t. 2: Instytuty życia konsekrowanego, Łódź 2011, dokument elektroniczny dostępny na stronie Federacji Bibliotek Kościelnych FIDES, http://digital.fides.org.pl/dlibra/doccontent?id=782&from=FBC [dostęp: 10 IV 2018].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2018.45.131-153
Data publikacji: 2018-06-29 13:17:57
Data złożenia artykułu: 2018-06-29 11:52:44
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Robert Stępień
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.