W służbie województwom wielkopolskim i Rzeczypospolitej. Okoliczności sformowania i działalność pułku Bogusława Leszczyńskiego w latach 1648–1649

Streszczenie w języku polskim

Sejmiki ziemskie, w ramach swojej działalności, miały wpływ na formowanie i organizację formacji zbrojnych samorządu ziemskiego. Oprócz organizowania wypraw łanowych i pospolitego ruszenia mogły powoływać wojska zaciężne, zwane potocznie powiatowymi. Choć pierwsze próby tworzenia tego typu wojsk pojawiały się już w XVI w., to dopiero konstytucje z lat 1613 i 1619 prawnie usankcjonowały ich istnienie. Ich organizacja nie różniła się zbytnio od tej, która obowiązywała chociażby w wojsku kwarcianym, jednak w przeciwieństwie do niego były one formowane w całości przez samorząd, który je opłacał oraz wybierał dla nich dowództwo. Większe zgrupowania dowodzone były przez pułkowników. Krążyła również opinia, że oficerowie bardzo często nie posiadali doświadczenia wojskowego, a byli jedynie urzędnikami i osobami wyróżniającymi się na sejmikach. W 1648 r. Rzeczypospolitej przyszło zmierzyć się z największym od lat powstaniem kozackim na Ukrainie. Armia koronna poniosła dwie dotkliwe porażki pod Żółtymi Wodami i Korsuniem, dlatego też sejmiki ziemskie postanowiły wesprzeć ją w tym trudnym momencie. Zgromadzenie szlachty w Poznaniu 8 czerwca 1648 r., wspólne dla województw poznańskiego i kaliskiego, postanowiło uchwalić 2200 żołnierzy, zgrupowanych w 4 pułki. Po przeprowadzeniu popisów wojsko to zostało wysłane do obozu pod Piławcami, pod komendę trzech regimentarzy. Niestety w wyniku niefortunnego przebiegu wydarzeń wojska poszły w rozsypkę i niezbędna okazała się reorganizacja wspomnianych pułków. Sejmik średzki z 17 grudnia 1648 r., mając aprobatę sejmu, rozpoczął przeorganizowywanie wspomnianych pułków. Dobierając nowych rotmistrzów oraz korzystając z usług tych, których chorągwie nie rozpierzchły się pod Piławcami, stworzył jeden pułk pod dowództwem pułkownika generalnego Bogusława Leszczyńskiego. Oprócz jazdy arkebuzerskiej i dragonii postanowiono o zaciągnięciu pułku piechoty cudzoziemskiej pod komendą Stanisława Latalskiego. Arkebuzeria i dragonia wzięły udział w obronie Zbaraża, a piechota zasiliła załogę Kamieńca Podolskiego. W wyniku postanowień sejmu koronacyjnego włączono na jeden kwartał wojska powiatowe w ramy armii państwowej. Żołnierze dzielnie walczyli pod murami fortecy Wiśniowieckiego. Po zakończeniu kampanii wojskowej sejmik postanowił w styczniu 1650 r. wynagrodzić męstwo swoich żołnierzy, w szczególności pułkownika Jacka Rozdrażewskiego. Przeprowadzona analiza jednego z pułków powiatowych walczących w XVII w. ma na celu pokazanie różnych ważnych elementów funkcjonowania tego typu zgrupowań w ramach armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów.