Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Postrzeganie ciała w średniowieczu w świetle kronik polskich
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest próba ukazania postrzegania ciała w średniowieczu przez pryzmat kronik polskich. W tym celu przeanalizowano Kronikę Galla Anonima, Kronikę Polską Wincentego Kadłubka, Kronikę Wielkopolską oraz Kronikę Jana z Czarnkowa, pod względem występowania wzmianek, dotyczących ciała, zarówno w wymiarze ilościowym, metaforycznym, symbolicznym, jak i werystycznym. Co prawda kroniki stanowią źródło ukazujące mentalności swoich czasów, jednak podlegały stosowanym wówczas konwencjom literackim, co trzeba mieć na uwadze przy interpretacji uzyskanych danych. W przedstawieniu wyników badań został zastosowany podział ciała na część szlachetną (głowa, serce), nieszlachetną (brzuch, ręce, genitalia) oraz filtry (oczy, usta oraz uszy). Wedle tego podziału omówiono poszczególne elementy ciała i ukazano ich sposób występowanie w kronikach. Badania wykazały, że liczba wiadomości dotyczących ciała we wszystkich czterech kronikach wynosi 213 wzmianek. Żaden kronikarz oprócz Wincentego Kadłubka nie wyłożył nam bezpośrednio swojego stosunku do ciała. Kadłubek wypowiadając się poprzez swoich bohaterów, ukazuje ciało i duszę, jako dwa integralne elementy. Metafora polityczna została odnotowana przede wszystkim w stosunku do głowy jako metafory władcy czy przywódcy. Należy zaznaczyć, że owe studia stanowią wstęp do badań nad postrzeganiem ciała w polskim średniowieczu.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Printed sources
Anonima tzw. Galla Kronika czyli Dzieje książąt i władców polskich, ed. K. Maleczyński, Pomniki Dziejowe Polski, series 2, vol. 2, Kraków 1953.
Chronica Poloniae Maioris, ed. B. Kürbis, Pomniki Dziejowe Polski, series 2, vol. 8, Warszawa 1970.
Gall Anonim, Kronika Polska, transl. R. Grodecki, ed. M. Plezia, Wrocław–Warszawa–Kraków 2008.
Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, 1333–1384, ed. J. Szlachtowski, Pomniki Dziejowe Polski, ed. A. Bielowski, vol. 2, Lviv 1872.
John of Salisbury, Policraticus. Of the Frivolities of Courtiers and the Footprints of Philosophers, transl. C. Nederman, Cambridge 1991.
Kosmasa Kronika Czechów, transl. M. Wojciechowska, Warszawa 1968.
Kronika Jan z Czarnkowa, transl. J. Żerbiłło, ed. M.D. Kowalski, Kraków 2001.
Kronika Wielkopolska, transl. K. Abgarowicz, Kraków 2010.
Magistri Vincentii dicta Kadłubek Chronica Polonorum, ed. Plezia, Pomniki Dziejowe Polski, series 2, vol. 11, Kraków 1994.
Mistrz Wincenty (the so-called Kadłubek), Kronika Polska, transl. B. Kürbis, Wrocław 2008.
Studies
A Cultural History of the Human Body in the Middle Ages, ed. L. Kalof, Oxford–New York 2010.
Althoff G., Potęga rytuału. Symbolika władzy w średniowieczu, transl. A. Gadzała, Warszawa 2011.
Banaszkiewicz J., Podanie o Piaście i Popielu: studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa 2010.
Banaszkiewicz J., Polskie dzieje bajeczne mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 2002.
Bieniak J., Jan (Janek) z Czarnkowa. Niedokończona kronika polska z XIV wieku, ‘Studia Źródłoznawcze’ 2009, 47.
Biniaś-Szkopek M., Małżeńska przeszkoda impotencji i oziębłości płciowej w świetle akt poznańskiego konsystorza z XV wieku, ‘Kwartalnik Historyczny’ 2019, 126, 2.
Bochenek K., Dusza jako zasadniczy punkt odniesienia krakowskiej antropologii średniowiecznej, ’ΣΟΦΙA’ 2011, 11.
Bogdanowicz P., Zjazd gnieźnieński w roku 1000, ‘Nasza Przeszłość’ 1962, 16.
Brzozowska-Ciura J., Stosunek do ludzkiego ciała i sekcji zwłok polskich przekazach średniowiecznych, ‘Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie’ 2000, Zeszyty Historyczne 6.
Bubczyk R., Kazimierz Sprawiedliwy – władca idealny Mistrza Wincentego (Chronica Polonorum, LIB.4), ‘Kwartalnik Historyczny’ 2009, 106, 1.
Cabré M., Beatiful Bodies, in: A Cultural History of the Human Body in the Middle Ages, ed. L. Kalof, Oxford–New York 2010.
Chmielewska L., Johannes Althusius: pierwszy teoretyk federalizmu, ‘Doctrina. Studia społeczno-polityczne’ 2012, 9.
Forstner OSB D., Świat symboliki chrześcijańskiej, transl. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.
Gender and Difference in the Middle Ages, eds. S. Farmer, C. Braun Pasternack, ‘Medieval Cultures’ 2003, 32.
Gilson É., Thomism. The Philosophy of Thomas Aquinas, transl. R.K Shook, A. Maurer, Toronto 2002.
Grabarczyk T., Na gardle karanie. Kara śmierci w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2008.
Graczyk W., Znaczenie Zjazdu Gnieźnieńskiego, ‘Notatki Płockie’ 2000, 45, 1.
Green M.H., Bodily Essences. Bodies as Categories of Difference, in: A Cultural History of the Human Body in the Middle Ages, ed. L. Kalof, Oxford–New York 2010.
Grzeszczak J., Bonifacy VII wobec średniowiecznych zwyczajów grzebalnych. Bulla Destande feritatis i jej interpretacje, ‘Poznańskie Studia Teologiczne’ 2013, 27.
Hartnell J., Medieval Bodies: Life, Death and Art in the Middle Ages, London 2018.
Historia ciała, vol. 1, Od renesansu do oświecenia, ed. G. Vigarello, transl. T. Stróżyński, Gdańsk 2011.
Kantorowicz E.H., Dwa Ciała Króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, transl. M. Michalski, A. Krawiec, ed. J. Strzelczyk, Warszawa 2007.
Karras R.M., Seksualność w średniowiecznej Europie, transl. A. Bugaj, Warszawa 2012.
Karras R.M., Murrat J., The Sexual Body, in: A Cultural History of the Human Body in the Middle Ages, ed. L. Kalof, Oxford–New York 2010.
King P., Why Isn’t the Mind-Body Problem Medieval?, in: Forming the Mind. Essays on the Internal Senses and the Mind/Body Problem from Avicenna to the Medical Enlightenment, ed. H. Lagerlund, New York 2007.
Konarska K., Niesforne ciało, in: Ciało cielesne, ed. K. Konarska, Wrocław 2011.
Kowalska B., Dwoistość ludzkiego ciała w opisach żywotów świętych, ‘Częstochowskie Teki Historyczne’ 2015, 5.
Krawiec M., Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000.
Le Goff J., Człowiek średniowiecza, in: Człowiek średniowiecza, ed. J. Le Goff, transl. M. Radożycka-Paoletti, Warszawa–Gdańsk 1996.
Le Goff J., Truong N., Historia ciała w średniowieczu, transl. I. Kania, Warszawa 2006.
Markowski M., Epistemologia a metafizyka św. Tomasza z Akwinu, in: Homo viator. Teksty i studia nad antropologią filozoficzną w średniowieczu, ed. M. Karas, Kraków 2009.
Matczak M., Archeologia ciała, ‘Przegląd Archeologiczny’ 2013, 61.
Mazurczak U.M., Dwie starożytne tradycje rozumienia ciała w sztuce średniowiecznej, ‘Roczniki Humanistyczne’ 2007, 44–45, 3.
Mazurczak U.M., Metafory ciała: głowa-twarz. Na wybranych przykładach malarstwa Duccia i Giotta, ‘Roczniki Humanistyczne’ 2010, 58, 4.
Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 1996.
Nikodem J., Nieskruszony syn marnotrawny: Gall Anonim o dwóch powrotach Zbigniewa do Polski, ‘Studia Periegetica’ 2010, 4.
Ozorowski M., Cele małżeństwa w nauczaniu teologów średniowiecza, ‘Studia Teologiczne’ 2002, 20.
Pac G., Kobiety, asceza i władza nad ciałem w późnym średniowieczu, ‘Przegląd Historyczny’ 2009, 100, 3.
Peklar B., Discussing Medieval Dialogue Between the Soul and the Body Questions of Dualism, ‘Ars & Humanitas’ 2015, 9, 2.
Piech Z., Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.
Pogorzelska M., Cele małżeństwa w doktrynie i w prawie kanonicznym, ‘Studia Teologiczne Nawróćcie się i wierzcie w Ewangelię’ 2014, 32.
Richards J., Sex, Dissidence and Damnation: Minority Groups in the Middle Ages, London–New York 1990.
Rosiński F.M., Antropologia biblijna ciała i cielesności, in: Ciało cielesne, ed. K. Konarska, Wrocław 2011.
Ryszard P., Jan z Salisbury koncepcja filozofii i nauczania, ‘Rozprawy z Dziejów Oświaty’ 1974, 17.
Sauer M.M., Gender in Medieval Culture, London–New Delhi–New York–Sydney 2015.
Saunders C., Voices and Visions: Mind, Body and Affect in Medieval Writing, in: The Edinburgh Companion to the Critical Medical Humanities, eds. A. Whitehead et al., Edinburgh 2016.
Sex and Sexuality in Anglo-Saxon England: Essays in Memory of Daniel Gilmore Calder, eds. C. Pasternack, L.C. Weston, ‘The Review of English Studies’ 2006, 57.
Starnawska M., Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 2008.
Sutowicz A., Elementy formacji zakonnej w klasztorach żeńskich na przykładzie XIV-wiecznych konstytucji norbertanek cyrkarii wrocławskiej. Gest jako element języka »sacrum«, ‘Saeculum Christianum’ 2011, 2.
Śliwiński B., Bezprym pierworodny syn pierwszego króla Polski (986–zima/wiosna 1032), Kraków 2014.
Święcki C.K., Szkic o życiu i twórczości Janka z Czarnkowa, ‘Notatki Płockie’ 2008, 2 (215).
Teterycz-Puzio A., Kobieta w świetle wybranych środkowoeuropejskich źródeł narracyjnych z XI–XIV wieku, ‘Słupskie Studia Historyczne’ 2012, 18.
Tomczyk J., Antropologia filozoficzna i przyrodnicza w poszukiwaniu istoty człowieka, ‘Studia Philosophiae Christianae’ 2008, 39, 1.
Vauchez A., Duchowość średniowiecza, transl. H. Zaremska, Gdańsk 2004.
Warylewski J., Krzyże i kapliczki pokutne (pojednania), jako element średniowiecznej jurysdykcji karnej, ‘Studia Gdańskie’ 2016, 38.
Wiszewski P., Struktura, Fabuła i historia. Wokół opowieści o odzyskaniu wzroku przez Mieszka (Galii Anonymi Cronicae, I, 4), ‘Biuletyn Polskiej Misji Historycznej’ 2009, 9.
Wółkiewicz E., Grube ciało. Społeczne postrzeganie otyłości w średniowieczu, ‘Przegląd Historyczny’ 2009, 100, 3.
Wyrozumski J., Horyzont polityczny Janka z Czarnkowa, ‘Studia Źródłoznawcze’ 1990, 32–33.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2020.49.133-160
Data publikacji: 2020-12-21 13:05:28
Data złożenia artykułu: 2019-01-14 18:51:50
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Edyta Pluta-Saladra
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.