Hide
Show all
Email this article 
Status and Prospects for Research on Relations of the Polish Autocephalous Orthodox Church with Polish Civilian and Military Administration, in Connection with The Situation Before and During Polish September Campaign of 1939
Abstract
The main objective of the paper is to present the status and prospects of research on relations of the Polish Autocephalous Orthodox Church (PAOC) with Polish civilian and military administrations, in connection with the situation just before and during the Polish September Military Campaign of 1939. Such a topic has not yet been a subject to a comprehensive scientific project, both in Poland and abroad. The main reason of such a situation is that the history of this Orthodox Church itself, in the XX Century, has not still been thoroughly and deeply examined. Some historians touched upon a number of issues and only on the margins of the general research of the Orthodox Church in the interwar period and during WWII. Therefore, most of available publications on the topic refer to foreign authors. It is mostly due to the fact that most of the Polish citizens of the Orthodox religion had also been representatives of ethnic minorities in the pre-war Poland.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Arcybiskup generał brygady Sawa (Jerzy Sowietow). Wybór dokumentów, wyboru dokumentów dokonali: K. Filipow i A. Suchcitz, Białystok-Warszawa 1997.
Baslyk Y., Zapiski sviashchennika Yefstafiya, Minsk 2004 [Баслык Ефстафий, Записки священника Ефстфия, Mинск 2004].
Böhm T., Organizacja wojskowej służby duszpasterskiej wyznań niekatolickich w II Rzeczypospolitej Polskiej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1993, nr 4, s. 46–59.
Bożerianow M., Moja odpowiedź „ludziom małym”, Arusha 1945.
Charkiewicz J., Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych, Warszawa 2008.
Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979.
Derdej P., Status prawny Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w III Rzeczypospolitej, Warszawa–Białystok 2005.
Dudra S., Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876-1960, Warszawa 2010.
Dudra S., Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej, Warszawa 2019.
Gomółka K., Białorusini w II Rzeczypospolitej, Gdańsk 1992.
Grzybowski J., Arcybiskup generał brygady Sawa (Sowietow) 1898 – 1951: duszpasterz, żołnierz, obywatel, Warszawa 2021.
Grzybowski J., Białorusini w polskich regularnych formacjach wojskowych w latach 1918–1945, Warszawa 2007.
Grzybowski J., Pogoń między orłem Białym, Swastyką i Czerwoną Gwiazdą. Białoruski ruch niepodległościowy w latach 1939–1956, Warszawa 2011.
Grzybowski J., W kraju i na obczyźnie. Kapelani wojskowi wyznania prawosławnego w armii II Rzeczypospolitej i Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, Warszawa 2021.
Grzybowski J., W służbie Rzeczypospolitej. Duszpasterstwo wojskowe wyznania prawosławnego w Wojsku Polskim w latach 1919 – 1949, Warszawa 2016.
Hajduczenia M., Prawosławne duszpasterstwo wojskowe w II Rzeczypospolitej (na przykładzie DOK VIII Toruń), [w] Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. Jan Ziołek i inni, Lublin 2004.
Kalina M., Polonizacja Cerkwi prawosławnej w województwie białostockim (1918–1939), „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 1995, z. 2, s. 74-105.
Kapelani Wojska Polskiego pomordowani na Wschodzie 1940–1941. Materiały i źródła do biografii duszpasterzy Wojska Polskiego z lat 1919 – 1939 wszystkich wyznań religijnych – ofiar zbrodni katyńskiej, red.: B. Tarkowska, W. Cygan, Warszawa–Mińsk Mazowiecki 2013.
Kasiak I., Z gistoriy Pravaslatnay Tsarkvy byearuskaga narodu, Nyu York 1956 [Kaсяк I., З гісторыі Праваслаўнай Царквы беларускага народу, Ню Ёрк 1956].
Kościół prawosławny na Białostocczyźnie w ocenie władz II Rzeczypospolitej. Wybór źródeł. Sytuacyjne sprawozdania Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku z lat 1928–1939, wybór: G. Sosna, Ryboły 1991.
Kowalski T., Mniejszości narodowe w Siłach Zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939), Toruń 1997.
Kowalski Z. G., Najliczniejsza mniejszość. Gruzini, Azerowie i inni przedstawiciele narodów Kaukazu w Wojsku Polskim w okresie międzywojennym, [w:] Mniejszości narodowe i wyznaniowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939, red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 2001, s. 177 - 200.
Kuprianowicz G., 1938. Akcja burzenia świątyń prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu, Chełm 2008.
Mich W., Prasa konserwatywna wobec akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 r., [w:] Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje, red. G. Kuprianowicz, Chełm 2009, s. 191 - 214.
Mironowicz A., Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej, Białystok 2018.
Mironowicz A., Kościół prawosławny na terenach Generalnego Gubernatorstwa, Białorusi i Ukrainy w latach 1939-1944, [w:] Pokazanie Cerkwie prawdziwej. Studia nad dziejami i kulturą Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej, red.: Piotr Chomik, Białystok 2004, s. 172-199.
Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005.
Mironowicz A., Kościół prawosławny w Polsce, Białystok 2006.
Mironowicz A., Problem narodowościowy w Cerkwi prawosławnej II Rzeczypospolitej, „Przegląd Wschodni” 2014, t. 13, z. 2 (50), s. 489–516.
Mironowicz A., Problematyka narodowościowa w Kościele prawosławnym w II Rzeczypospolitej, [w:] W kręgu sacrum i pogranicza, red. Ewa Matuszczyk, Maciej Krzywosz, Białystok 2004, s. 271–286.
Mironowicz E., Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego, Białystok 2007.
Mironowicz E., Polityczne uwarunkowania funkcjonowania Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1920–1939, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2005, z. 24, s. 117–152.
Mironowicz E., Stowarzyszenie Polaków Prawosławnych, „Białostocczyzna” 1989, nr 4(16), s. 21-24.
Mróz M., Katolicyzm na pograniczu. Kościół katolicki wobec kwestii ukraińskiej i białoruskiej w Polsce w latach 1918–1925, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2003.
O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy różnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918 - 1939), red.: S. Bober, S. J. Żurek, Lublin 2018.
Odziemkowski J., Armia i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, Warszawa 1996.
Odziemkowski J., Służba duszpasterska Wojska Polskiego 1914-1945, Warszawa 1998.
Odziemkowski J., Spychała B., Duszpasterstwo wojskowe w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1987.
Papierzyńska-Turek M., Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa 1986.
Papierzyńska-Turek M., Uwarunkowania i skutki polityczne masowego burzenia cerkwi prawosławnych u schyłku II Rzeczypospolitej, [w:] Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje, red. G. Kuprianowicz, Chełm 2009, s. 33-40.
Paszkiewicz P., Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915, Warszawa 1991.
Pawluczuk U., Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej, Białystok 2007.
Pelica G. J., Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939), Lublin 2009.
Pelica G. J., Rodzinny obrządek wschodni w Rzeczypospolitej. Opracowania archiwalne i studia z dziejów diecezji chełmsko-lubelskiej, Lublin 2015–2016.
Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, red.: A. Mironowicz, U. Pawluczuk i P. Chomik, Białystok 2004.
Pyetrov I., Myezhdu dvukh zol. Pravoslavnoye dukhovenstvo na vremenno okkupirowannykh territoriyakh RSFSR v 1941 – 1944 gg., Moskva 2021 [Петров И., Между двух зол. Православное духовенство на временно оккупированных территориях РСФСР в 1941 – 1944 гг., Moсква 2021].
Rezmer W., Służba duszpasterska Wojska Polskiego w 1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1993, nr 1, s. 49–67.
Ryba M., Kościół i państwo na Kresach Południowo-Wschodnich II Rzeczypospolitej, Lublin 2021.
Sawicki D., Hierarchia prawosławna w okresie międzywojennym, „Elpis” 2006, nr 13/14, s. 35-73.
Shkarovsiy M., Krest i svastika. Natsiskaya Germaniya i Pravoslavnaya Tserkov, Moskva 2007 [Шкаровский M., Крест и свастика. Нацисцкая Германия и Православная Церковь, Москва 2007].
Siemaszko Z. S., Początki sowietyzacji, Londyn 2000.
Smyrnov A., Mizh khrestom, svastikoy i tchervonoy sirkay: ukrain’ske pravoslavye v roku Drogoy xvitovoi viyny, Odessa 2021 [Смирнов A., Між хрестом, свастикою і червоною зіркою: українське православ'я в роки Другої світової війни, Одесса 2021].
Sokoł K., Sosna A., Cerkwie w centralnej Polsce 1815–1915, Białystok 2011.
Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia i kler Kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX-XXI wieku, Ryboły 2012.
Stawecki P., Następcy komendanta. Wojsko a polityka wewnętrzna Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1935–1939, Warszawa 1969.
Svitich A., Pravoslavnaya Tserkov i yey avtokefaliya, Buenos Aires 1959 [Свитич А., Православная Церковь в Польше и ей автокефалия, Буэнос Айрес1959].
Sziling J., Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w generalnym Gubernatorstwie (1939–1945), Toruń 1988.
Szkolnictwo prawosławne w Rzeczypospolitej, red.: A. Mironowicz, U. Pawluczuk i P. Chomik, Białystok 2002.
Szumiło M., Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna w Sejmie i Senacie RP (1928–1939), Warszawa 2007.
Śleszyński W., Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2007.
Tcherepitsia V., Otcherki Pravoslavnoy Tserkvi na Grodnenshchine (s drevneyshikh vremen do nashikh dney), t. 2, Grodno 2005 [Черепица В., Oчерки Православной Церкви на Гродненщине (с древнейших времен до наших дней), т. 2, Гродно 2005].
Tsypin V., Istoriya Russkoy Pravoslasnoy Tserkvi 1917 – 1997, Moskva 1997 [Цыпин В., История Русской Православной Церкви 1917–1997, Москва 1997].
Urban K., Kościół prawosławny w Polsce 1945-1970 (rys historyczny), Kraków 1996.
Urban Kazimierz, Ksiądz Atanazy Semeniuk 1904 – 1996 (życie długie, trudne i ciekawe…), Warszawa 2007.
Vlasovskyy I., Naris istorii Ukrains’koi pravoslavnoy tserkvi: V 4 t., 5 kn., Kyyv 1998 [Власовський І., Нарис історії Української православної церкви: В 4 т., 5 кн., Київ 1998].
Vyesialkouski Y., Nyayasna mroilisya novyya darogi, Londan 1997 [Весялкоўскі Ю., Няясна мроіліся новыя дарогі, Лёндан 1997].
Waszkiewicz Z., Duszpasterstwo w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939), Toruń 2000.
Waszkiewicz Z., Duszpasterstwo wojskowe na terenie Dowództwa Okręgu nr VIII w Toruniu, [w:] Mniejszości narodowe i wyznaniowe w Siłach Zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej. 1918-1939. Zbiór studiów, red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 2001, s. 255-324.
Wróblewski W., Duszpasterstwo mniejszości religijnych w Wojsku Polskim w latach 1918-1939, [w:] Białoruś, Czechosłowacja, Litwa, Polska, Ukraina. Mniejszości w świetle spisów statystycznych XIX-XX w., red. J. Skarbek, Lublin 1996.
Zięba A., „Wojna popów”. Polskie prawosławie na emigracji po II wojnie światowej, „Przegląd Polonijny” 1997, z. 3, s. 31-51.
Zubowski P., Cerkwie prawosławne Łodzi i regionu łódzkiego w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939), Białystok 2014.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.58.267-284
Date of publication: 2024-12-18 10:04:37
Date of submission: 2023-03-21 12:23:46
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2024 Jerzy Grzybowski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.