Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Ocena poznawcza konfliktu i emocjonalny wymiar strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
Streszczenie w języku polskim
Celem badań było poznanie zależności pomiędzy oceną poznawczą konfliktu i emocjonalnym odzwierciedleniem znaczenia tej sytuacji oraz przebiegu własnych działań a występowaniem destruktywnej (agresji, uniku, uległości) i konstruktywnej (zadaniowej) strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. W badaniach posłużono się Kwestionariuszem Oceny Stresu (KOS) Włodarczyk i Wrześniewskiego, Trójczynnikowym Inwentarzem Stanów i Cech Osobowości (TISCO) Spielbergera i Wrześniewskiego oraz Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) Boreckiej-Biernat. Badania empiryczne przeprowadzono w szkołach gimnazjalnych. Objęły one 893 adolescentów (468 dziewczynek i 425 chłopców) w wieku 13–15 lat. Analiza wyników badań wskazuje, że ocena sytuacji konfliktu w kategorii zagrożenia lub krzywdy/straty oraz reagowanie na nią gniewem lub lękiem współwystępuje z tendencją do destruktywnego reagowania młodzieży na konflikt. Ponadto badania wykazały, że adolescent, który znalazł się w sytuacji konfliktu, nieoceniający tej sytuacji w kategorii krzywda/strata i reagujący na nią ciekawością, skorzysta ze strategii konstruktywnej, aby poradzić sobie z tą sytuacją.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Anshel, M.H., Wells, B. (2000). Personal and Situational Variables that Describe Coping with Acute Stress in Competitive Sport. Journal of Social Psychology,140(4), 434–450. DOI: https://doi.org/10.1080/00224540009600483
Antonini, D. (1998). Relationship between the Big Five Personality Factors and Conflict Management Styles. International Journal of Conflict Management, 9(4), 336–355. DOI: https://doi.org/10.1108/eb022814
Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (s. 137–179). Warszawa: Difin.
Bar-Tal, D. (1993). Przekonania społeczne w czasie nierozwiązywalnych konfliktów. Studia Psychologiczne, (2), 175–198.
Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Akademickie Sedno.
Berkowitz, L. (1989). Frustration-aggression hypothesis: Examination and reformulation. Psychological Bulletin, 106(1), 59–73. DOI: https://doi.org/10.1037/0033-2909.106.1.59
Berkowitz, L. (1992). O powstawaniu i regulowaniu gniewu i agresji. Nowiny Psychologiczne, (1–2), 87–105.
Bjorck, J., Cuthberston, W., Thurman, J., Yung, S. (2001). Ethnicity, Coping and Distress among Korean American, Filipino American and Caucasian Americans. Journal of Social Psychology, 141(4), 421–443. DOI: https://doi.org/10.1080/00224540109600563
Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. Psychologia Wychowawcza, 44(1–2), 86–118. DOI: https://doi.org/10.5604/00332860.1094162
Bouchard, G. (2003). Cognitive Appraisals, Neuroticism, and Openness as Correlates of Coping Strategies: An Integrative Model of Adaptation to Marital Difficulties. Canadian Journal of Behavioural Science, 35(1), 1–12. DOI: https://doi.org/10.1037/h0087181
Clark, L., Watson, D. (2002). Funkcjonalne i dysfunkcjonalne reakcje uczuciowe. W: P. Ekman, R. Dawidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 119–125). Gdańsk: GWP.
Czerwińska-Jasiewicz, M. (2003). Społeczno-kulturowe podejście do dorastania. W: A. Jurkowski (red.), Z zagadnień współczesnej psychologii wychowawczej (s. 208–226). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
DeCatanzaro, D.A. (2003). Motywacje i emocje w ujęciu ewolucyjnym, fizjologicznym, rozwojowym i społecznym. Poznań: Zysk i S-ka.
Deffenbacher, J. (1992). Trait anger: Theory, findings and implications. W: C. Spielberger, J. Butcher (eds.), Advances in Personality Assessment (s. 177–201). Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (T. 2; s. 369–394). Gdańsk: GWP.
Domińska-Werbel, D. (2014). Psychologiczne uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w trudnych sytuacjach społecznych. Legnica: WPWSZ.
Donaldson, D., Prinstein, M., Danovsky, M., Spirito, A. (2000). Patterns of children’s coping with life stress: Implications with clinicians. American Journal of Orthopsychiatry, 70(3), 351–359. DOI: https://doi.org/10.1037/h0087689
Drabek, M., Merecz, D., Moscicka, A. (2005). Cecha lęku i wzór zachowania (typu a i b) jako modyfikatory bezpośrednich reakcji na przemoc. Medycyna Pracy, 56(3), 223–234.
Eschenbeck, H., Kohlmann, C., Lohaus, A. (2007). Gender differences in doping strategies in children and adolescents. Journal of Individual Differences, 28, 18–26. DOI: https://doi.org/10.1027/1614-0001.28.1.18
Frączek, A. (2003). Wszystko o twojej agresji. Charaktery, (7), 28–30.
Fredrickson, B.L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology. American Psychologist, 56(3), 218–226. DOI: https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.3.218
Frijda, N. (2002). Emocje są funkcjonalne na ogół. W: P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 20–24). Gdańsk: GWP.
Fung, A., Gerstein, L., Chan, Y., Engebretson, J. (2015). Relationship of Aggression to Anxiety, Depression, Anger and Empathy in Hong Kong. Journal of Child & Family Studies, 24(3), 821–831. DOI: https://doi.org/10.1007/s10826-013-9892-1
Gawryś, M. (2002). Rozwiązywanie konfliktów w klasie. Edukacja i Dialog, (8), 35–39.
Gilbert, P. (2001). Evolution and Social Anxiety: The Role of Attraction, Social Competition, and Social Hierarchies. Psychiatric Clinics, 24(4), 723–751. DOI: https://doi.org/10.1016/S0193-953X(05)70260-4
Gurba, E. (2013). Nieporozumienia z dorastającymi dziećmi w rodzinie. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Guszkowska, M., Gorący, A., Rychta-Siedlecka, J. (2001). Ważne zdarzenia życiowe i codzienne kłopoty jako źródło stresu w percepcji młodzieży. Edukacja Otwarta, (4), 155–164.
Hass, R., Mann, R. (1976). Anticipatory belief change: Persuasion or impression management? Journal of Personality and Social Psychology, 34(1), 105–111. DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.34.1.105
Heszen-Niejodek, I. (2002). Emocje, ocena poznawcza i strategie w procesie radzenia sobie. W: I. Heszen-Niejodek (red.), Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem (s. 174–197). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
Jaworski, R. (2000). Konflikt pokoleń w okresie adolescencji. Psychologiczne aspekty radzenia sobie ze stresem. W: R. Jaworski, A. Wielgus, J. Łukjaniuk (red.), Problemy człowieka w świecie psychologii (s. 27–54). Płock: Wydawnictwo. Naukowe Novum.
Jelonkiewicz, I., Kosińska-Dec, K. (2008). Jasna strona stresu młodzieży (emocje pozytywne w radzeniu sobie). W: I. Heszen, J. Życińska (red.), Psychologia zdrowia. W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (s. 55–66). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Kępiński, A. (1992). Lęk. Kraków: Wydawnictwo Sagittarius.
Kłusek-Wojciszke, B. (2009). Kwestionariusz stylów rozwiązywania konfliktów. Czasopismo Psychologiczne, 15(1), 119–140.
Kobus, K., Reyes, O. (2000). A Descriptive Study of Urban Mexican American Adolescents’ Perceived Stress and Coping. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 22(2), 163–178. DOI: https://doi.org/10.1177/0739986300222002
Kossewska, J. (2008). Zasoby osobowe a agresja interpersonalna u młodzieży gimnazjalnej. W: H. Wrona-Polańska (red.), Zdrowie – stres – choroba w wymiarze psychologicznym (s. 145–159). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kowalski, K., Crocker, P., Hoar, S. (2005). Adolescent’s control beliefs and doping with stress in sport. International Journal of Sport Psychology, 36(4), 257–272.
Kubacka-Jasiecka, D. (2006). Agresja i autodestrukcja z perspektywy obronno-adaptacyjnych ja. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Lachowska, B. (2010). Style rozwiązywania konfliktów i ich efekty w relacji między rodzicami i adolescentami – prezentacja narzędzi pomiaru. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (s. 180–206). Warszawa: Difin.
Lazarus, R. (1991). Emotion and Adaptation. New York: Oxford University Press.
Lazarus, R. (2000). How Emotions Influence Performance in Competitive Sports. The Sport Psychologist, 14(3), 229–252. DOI: https://doi.org/10.1123/tsp.14.3.229
Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress Apprisal and Coping. New York: Springer.
Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańsk: GWP.
Lemerise, E., Dodge, K. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. W: M. Lewis, J. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 745–760). Gdańsk: GWP.
Lohman, B., Jarvis, P. (2000). Adolescent Stressors, Coping Strategies, and Psychological Health Studied in the Family Context. Journal of Youth and Adolescence, 29, 15–43. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1005117020812
Łaguna, M., Bąk, W. (2007). Emocje i przekonania na temat ja. Dwa kierunki wyjaśniania ich wzajemnych relacji. W: A. Błachnio, A. Gózik (red.), Bliżej emocji (s. 205–217). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Łosiak, W. (1995). Umiejscowienie kontroli, percepcja sytuacji a lęk w sytuacji egzaminacyjnej. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, 47, 107–114.
Łosiak, W. (2009). Stres i emocje w naszym życiu. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Matusewicz, C. (1997). Konflikty w zespołach uczniowskich. W: W. Pomykało (red.), Encyklopedia pedagogiczna (s. 285–287). Warszawa: Fundacja Innowacja.
Mikulincer, M., Florian, V. (1995). Appraisal of and coping with real-life stressful situation: The contribution of attachment styles. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(4), 406–415. DOI: https://doi.org/10.1177/0146167295214011
Nitendel-Bujakowa, E. (2001). Lęki szkolne jako wyznacznik funkcjonowania dziecka. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, (1), 15–37.
Oleś, M. (1998). Asertywność u dzieci. Lublin: TN KUL.
Olubiński, A. (1992). Konflikty rodzice–dzieci. Dramat czy szansa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Osterman, K., Bjorkqvist, K., Lagerspetz, K., Landau, S., Frączek, A., Pastorelli, C. (1997). Sex differences in styles of conflict resolution: A developmental and cross-cultural study with data from Finland, Israel, Italy and Poland. W: D. Fry, K. Bjorkqvist (eds.), Cultural Variation in Conflict Resolution: Alternatives to Violence (s. 185–197). Mahwah: Lawrence Erlbaum.
Pisula, E., Sikora, R. (2008). Wiek i płeć a radzenie sobie ze stresem przez młodzież w wieku 12–17 lat. Przegląd Psychologiczny, (4), 405–422.
Polak, K. (2010). Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktowe w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym (s. 23–40). Warszawa: Difin.
Pruitt, D., Rubin, J., Kim, S.H. (1994). Social Conflict. New York: Random House.
Ranschburg, J. (1993). Lęk, gniew, agresja. Warszawa: WSiP.
Reykowski, J. (1988). Źródła procesów ewaluatywnych i ich funkcje regulacyjne. W: B. Wojciszke (red.), Studia nad procesami wartościowania. Wrocław: Ossolineum.
Reykowski, J. (2002). Psychological meaning of democracy and resolving the social coordination problems. Polish Psychological Bulletin, (4), 19–30.
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Analiza psychologiczna. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Różańska-Kowal, J. (2004). Szkoła jako główne źródło stresu młodzieży w wieku dorastania. Kwartalnik Pedagogiczny, (3), 203–214.
Rubinsztejn, S. (1964). Podstawy psychologii ogólnej. Warszawa: Książka i Wiedza.
Sikorski, W. (2015). Lęk komunikacyjny u uczniów a ich sposoby reagowania w sytuacji konfliktu w klasie szkolnej. W: D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej. Wybrane kwestie (s. 126–146). Warszawa: Difin.
Spielberger, Ch.D., Starr, L. (1994). Curiosity and exploratory behavior. W: H. O’Neil Jr., D. Drillings (eds.), Motivation: Theory and Research (s. 221–243). Hillsadale: Lawrence Erlbaum Associates.
Spielberger, Ch.D., Reheiser, E. (2003). Measuring ankiet, anger, depression, and curiosity as emotional states and personality traits with the ATAI, STAXI, and STPI. W: M. Hersen, M. Hilsenroth, D. Segal (eds.), Comprehensive Handbook of Psychological Assesment (Vol. 2: Personality Assessment). Hoboken: John Wiley & Sons.
Spielberger, Ch.D., Reheiser, E. (2009). Assessment of Emotions: Anxiety, Anger, Depression and Curiosity. Applied Psychology: Health and Well-Being, 1(3), 271–302. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1758-0854.2009.01017.x
Terelak, J. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Terry, D.J. (1994). Determinants of doping: The role of stable and situational factors. Journal of Personality and Social Psychology, 66(5), 895–910. DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.66.5.895
Tezer, E., Demir, A. (2001). Confilict behaviors toward same-sex peers among male and female late adolescents. Adolescence, 36, 525–533.
Tomaszewski, T. (1984). Ślady i wzorce. Warszawa: WSiP.
Trower, P., Gilbert, P. (1989). New theoretical conceptions of social anxiety and social phobia. Clinical Psychology Review, 9(1), 19–35. DOI: https://doi.org/10.1016/0272-7358(89)90044-5
Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. Warszawa: PWN.
Voss, H., Keller, H. (1983). Curiosity and Exploration. Theory and Results. San Diego: Academic Press.
Watson, D., Clark, L. (1999). Emocje, nastroje, cechy i temperament: rozważania pojęciowe i wyniki badań. W: P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 119–125). Gdańsk: GWP.
Weeks, J., Rodebaugh, T., Heimberg, R., Norton, P., Jakatdar, T. (2009). “To Avoid Evaluation, Withdraw”: Fears of Evaluation and Depressive Cognitions Lead to Social Anxiety and Submissive Withdrawal. Cognitive Therapy and Research, 33(4), 375–389. DOI: https://doi.org/10.1007/s10608-008-9203-0
Włodarczyk, D. (1999). Rola i miejsce oceny poznawczej w radzeniu sobie ze stresem. Nowiny Psychologiczne, (4), 57–73.
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2005). Ocena stresu w kategoriach wyzwania u chorych po zawale serca – próba syntezy na podstawie danych empirycznych. Przegląd Psychologiczny, (4), 339–358.
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2010). Kwestionariusz Oceny Stresu (KOS). Przegląd Psychologiczny, (4), 479–496.
Wojciszke, B. (1988). Wpływ schematów na procesy ewaluacji. W: B. Wojciszke (red.), Studia nad procesami wartościowania (s. 54–85). Wrocław: Ossolineum.
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wright, D., London, K., Waechter, M. (2010). Social anxiety moderates memory conformity in adolescents. Applied Cognitive Psychology, 24(7), 1034–1045. DOI: https://doi.org/10.1002/acp.1604
Wrześniewski, K. (1991). Trójczynnikowy inwentarz stanów i cech osobowości. Przegląd Lekarski, (2), 222–225.
Zimmerman, J., Morrison, A., Heimberg, R. (2015). Social anxiety, submissiveness, and shame in men and women: A moderated mediation analysis. British Journal of Clinical Psychology, 54(1), 1–15. DOI: https://doi.org/10.1111/bjc.12057
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2020.33.2.179-206
Data publikacji: 2020-06-29 17:48:57
Data złożenia artykułu: 2020-02-11 14:32:39
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Danuta Borecka-Biernat
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.