Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Początki bywają trudne. Zmiany rozwojowe poczucia kontroli wśród uczniów w okresie wczesnej adolescencji doświadczających transformacji systemu edukacji w Polsce
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu było przedstawienie wyników i wniosków z badań dotyczących zmian rozwojowych poczucia kontroli wśród współczesnej młodzieży w okresie wczesnej adolescencji doświadczającej przekształceń systemu edukacji w Polsce. Analizy stanowią podsumowanie pierwszych dwóch, z zaplanowanych trzech, etapów badań podłużnych. Prezentowane wyniki odnoszą się do powtarzanego co rok pomiaru poczucia kontroli w dwóch grupach uczniów: rocznika ze szkół podstawowych, który jako pierwszy realizuje wydłużoną naukę w szkole podstawowej – w klasie szóstej i siódmej, oraz uczniów, którzy stanowią rocznik wygaszający naukę w gimnazjach – w klasie pierwszej i drugiej. Poczucie kontroli zgeneralizowane oraz w sytuacjach sukcesów i porażek zostało ustalone na podstawie Kwestionariusza do Badania Poczucia Kontroli KBPK i KBPK-R. W badaniach sprawdzono, jakie różnice wystąpiły w zakresie zmian rozwojowych poczucia kontroli między uczniami szkół podstawowych i gimnazjów. Wyniki pokazały, że na przełomie dwóch lat badań w obu grupach uczniów wzrosło wewnętrzne poczucie kontroli, jednak to uczniowie szkół podstawowych charakteryzują się istotnie wyższym wewnętrznym przypisywaniem sobie odpowiedzialności za zdarzenia, szczególnie w sytuacjach sukcesów. Dodatkowe analizy uwzględniające płeć ujawniły wzrost zgeneralizowanego poczucia kontroli u dziewcząt oraz wewnętrznej kontroli w sytuacjach porażek u chłopców z gimnazjum.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Baltes, P.B. (1987). Theoretical Propositions of Life-Span Developmental Psychology: On the Dynamics between Growth and Decline. Developmental Psychology, 23(5), 611–626. DOI: https://doi.org/10.1037/0012-1649.23.5.611
Baltes, P.B., Lindenberger, U., Staudinger, U.M. (1998). Life Span Theory in Developmental Psychology. W: R.M. Lerner (ed.), Handbook of Child Psychology (Vol. 1: Theoretical Models of Human Development; s. 1029–1143). New York: Wiley.
Barani, K. (2006). Poczucie umiejscowienia kontroli a styl adaptacji w pierwszej klasie gimnazjum. Psychologia Rozwojowa, 11(3), 123–133.
Bedyńska, S., Brzezicka, A. (2007). Statystyczny drogowskaz. Praktyczny poradnik analizy danych w naukach społecznych na przykładach z psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Psychologii Społecznej „Academica”.
Borecka-Biernat, D. (2018). Strategia agresywnego radzenia sobie młodzieży dorastającej w sytuacji konfliktu społecznego. Analiza osobowościowych i rodzinnych uwarunkowań. Psychologia Rozwojowa, 23(4), 25–40. DOI: https://doi.org/10.4467/20843879PR.18.020.9949
Breet, L., Myburgh, Ch., Poggenpoel, M. (2009). The relationship between the perception of own locus of control and aggression of adolescent boys. South African Journal of Education, 30(4), 511–526. DOI: https://doi.org/10.4314/saje.v30i4.61780
Brink, N.H. (2003). Locus of Control and Creativity in Late Middle Childhood. Potchefstroom: Potchefstroom University for Christian Higher Education (Praca magisterska napisana pod kierunkiem E. van Rensburga).
Brzezińska, A. (2010). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Brzeziński, J. (2008). Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach psychologicznych – między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną. W: J. Brzeziński, B. Chyrowicz, M. Toeplitz-Winiewska, W. Poznaniak (red.), Etyka zawodu psychologa (s. 115–146). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Chiu, L.-W. (1986). Locus of Control in Intellectual Situations in American and Chinese School Children. International Journal of Psychology, 21(1), 167–176. DOI: https://doi.org/10.1080/00207598608247582
Chubb, N.H., Fertman, C.I., Ross, J.L. (1997). Adolescent Self-Esteem and Locus of Control: A Longitudinal Study of Gender and Age Differences. Adolescence, 125(32), 113–129.
Crozier, W. (2011). Shyness and self-esteem in middle childhood. British Journal of Educational Psychology, 65, 85–95.
Declerck, C.H., Boone, Ch., De Brabander, B. (2006). On Feeling in Control: A Biological Theory for Individual Differences in Control Perception, Brain and Cognition, 62(2), 143–176. DOI: https://doi.org/10.1016/j.bandc.2006.04.004
Domachowski, W. (1984). Poczucie umiejscowienia kontroli jako wymiar osobowości. W: W. Domachowski (red.), Z zagadnień psychologii społecznej (s. 79–89). Warszawa: PWN.
Domagała, D. (2015). Odpowiedzialność, samodzielność i współpraca dzieci klas I–III w opinii ich rodziców – na przykładzie innowacji edukacyjnej wykorzystującej założenia Planu Daltońskiego. W: V. Drabik-Podgórna, D. Domagała, J. Spętana (red.), Filozoficzne implikacje w pedagogice. O sensie życia, edukacji i wychowaniu (s. 203–214). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Domańska-Najder, K. (1984). Definicja pojęcia kontroli – przegląd zagadnień. Przegląd Psychologiczny, 27(2), 405–420.
Drwal, R.Ł. (1995). Poczucie kontroli jako wymiar osobowości – podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań. W: R.Ł. Drwal, P. Brzozowski, P. Oleś (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości. Wybrane zagadnienia i techniki (s. 199–227). Warszawa: PWN.
Filipiak, S., Łubianka, B. (2019). Poczucie kontroli w okresie wczesnej adolescencji wśród uczniów z dwóch etapów edukacji. Psychologia Rozwojowa, 24(1), 85–96. DOI: https://doi.org/10.4467/20843879pr.19.005.10596
Gliszczyńska, X. (1990). Konkretność i ogólność poczucia kontroli. Przegląd Psychologiczny, 33(3), 597–611.
Godefroy, O., Jeannerod, M., Allain, P., Le Gall, D. (2008). Lobe frontal, fonctions exécutives et controle cognitif. Revue Neurologique, 164(3), 119–127. DOI: https://doi.org/10.1016/s0035-3787(08)73302-2
Godron, D.A. (1977). Children’s beliefs in internal-external control and self-esteem as related to academic achievement. Journal of Personality Assessment, 41(4), 383–386. DOI: https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4104_8
Graziano, W.G., Ward, D. (1990). Probing the Big Five in Adolescence: Personality and Adjustment During a Developmental Transition. Journal of Personality, 60(2), 425–439. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1992.tb00979.x
Hopkins, J.R. (1983). Adolescence: The Transitional Years. New York: Academic Press.
Jensen, L., Olsen, J., Hughes, C. (1990). Association of Country, Sex, Social Class, and Life Cycle to Locus of Control in Western European Countries. Psychological Reports, 67(1), 199–205. DOI: https://doi.org/10.2466/pr0.1990.67.1.199
Kang, H., Chang, K.E., Chen, Ch., Greenberger, E. (2015). Locus of control and peer relationships among Caucasian, Hispanic, Asian, and African American adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 44(1), 184–194. DOI: https://doi.org/10.1007/s10964-013-0083-6
Krasowicz-Kupis, G., Kurzyp-Wojnarska, A. (1990). Kwestionariusz do Badania Poczucia Kontroli (KBPK). Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Krasowicz-Kupis, G., Wojnarska, A. (2017). Kwestionariusz do Badania Poczucia Kontroli – wersja zrewidowana. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Kulas, H. (1996). Locus of Control in Adolescence: A Longitudinal Study. Adolescence, 31(123), 721–720.
Kulas, H. (1998). Rozwój poczucia kontroli u dzieci w wieku szkolnym. Psychologia Wychowawcza, (3), 219–228.
Landis, B.D., Altman, J.D., Cavin, J.D. (2007). Underpinnings of Academic Success: Effective Study Skills Use as a Function of Academic Locus of Control and Self-Efficacy. Psi Chi Journal of Undergraduate Research, 12(3), 126–130. DOI: https://doi.org/10.24839/1089-4136.jn12.3.126
Lefcourt, H. (2014). Locus of Control. Current Trends in Theory and Research. New York: Psychology Press Taylor & Francis Goup.
Loevinger, J. (1976). Ego Development: Conceptions and Theories. San Francisco: Jossey-Bass.
Marks, L. (1998). Deconstructing Locus of Control: Implications for Practitioners. Journal of Couseling & Development, 76(3), 251–260. DOI: https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1998.tb02540.x
Mendolia, S., Walker, I. (2015). Youth unemployment and personality traits. IZA Journal of Labor Economics, 4(19), 1–26. DOI: https://doi.org/10.1186/s40172-015-0035-3
Morton, T.L., Mann, B.J. (1998). The Relationship Between Parental Controlling Behavior and Perceptions of Control of Preadolescent Children and Adolescents. The Journal of Genetic Psychology, 159(4), 477–491. DOI: https://doi.org/10.1080/00221329809596165
Steinberg, L. (2008). Adolescence. New York: McGraw‐Hill.
Nelson, E.S., Mathia, K.E. (1995). The relationships among college students’ locus of control, learning styles, and self-prediction of grades. Education Research and Perspectives, 22(2), 110–117.
Ng-Knight, T., Schoon, I. (2017). Can Locus of Control Compensate for Socioeconomic Adversity in the Transition from School to Work? Journal of Youth and Adolescence, 46(10), 2114–2128. DOI: https://doi.org/10.1007/s10964-017-0720-6
Nowicki, S., Iles-Caven, Y., Gregory, S., Ellis, G., Golding, J. (2017). The Impact of Parental Locus of Control on Children’s Psychological Outcomes in Infancy and Early Childhood: A Prospective 5 Year Study. Frontiers in Psychology. Developmental Psychology, 8, 1–13. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00546
Nowicki, S., Gregory, S., Ellis, G., Iles-Caven, Y., Golding, J. (2018). The Pattern of Stability and Change in Parental Locus of Control over 6 Years and Teacher Ratings of Child Behavior. Frontiers in Psychology. Developmental Psychology, 9. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01427
Obuchowska, I. (2009). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (T. 2; s. 163–201). Warszawa: PWN.
Piaget, J. (1974). Understanding Causality. New York: Norton.
Poziemska, J. (2015). Poczucie umiejscowienia kontroli zdarzeń szkolnych a osiągnięcia edukacyjne. W: Teksty z zakresu diagnostyki edukacyjnej w bazie PTDE. XXI Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej (s. 474–482). Kraków: Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Poznaniak, W. (1998). Teoria uczenia się społecznego jako model normalnego i zaburzonego funkcjonowania jednostek i grup. W: H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna (s. 70–94). Warszawa: PWN.
Rotter, J.B. (1966). Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcement. Psychological Monograph, 80(1), 1–28. DOI: https://doi.org/10.1037/h0092976
Skinner, E.A., Chapman, M. (1984). Control beliefs in an action perspective. Human Development, 27, 129–133.
Smith, V.L. (2003). Analysis of Locus of Control and Educational Level Utilizing the Internal Control Index. Theses, Dissertations and Capstones, 881, 1–63.
Stărică, E.C. (2012). Predictors for career indecision in adolescence. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 33, 168–172. DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.01.105
Suldo, S.M., Minch, D.R., Hearon, B.V. (2015). Adolescent Life-Satisfaction and Personality Characteristics: Investigating Relationships Using a Five Factor Model. Journal of Happiness Studies, 16(4), 965–983. DOI: https://doi.org/10.1007/s10902-014-9544-1
Szmigielska, B. (1981). Spostrzeganie związku pomiędzy własnym działaniem a jego następstwami przez dzieci w wieku szkolnym. Psychologia Wychowawcza, (4), 469–479.
Turska, D. (2003). Problematyka podmiotowej kontroli – analiza porównawcza najlepszych i typowych uczniów. Psychologia Rozwojowa, 8(1), 27–36.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017, poz. 59 z późn. zm.).
Wiebe, S.A., Karbach, J. (2017). Executive Function: Development Across the Life Span. Nowy Jork: Ruthledge.
Woynarowska, B., Małkowska-Szkutnik, A., Woynarowska-Soldan, M., Mazur, J. (2015). Postrzeganie przez młodzież w wieku 11–15 lat wybranych aspektów środowiska psychospołecznego szkoły. Tendencje zmian w latach 1990–2010. Kwartalnik Pedagogiczny, 235(1), 185–205.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2020.33.2.51-69
Data publikacji: 2020-06-29 17:48:42
Data złożenia artykułu: 2019-05-31 13:20:59
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Beata Łubianka, Sara Filipiak
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.