Podejście leksykalne w taksonomii emocji

Krystian Macheta, Oleg Gorbaniuk

Streszczenie w języku polskim


Pierwsze próby klasyfikacji emocji zostały podjęte jeszcze przed wyodrębnieniem psychologii jako nauki. Na przestrzeni wieków, ze szczególną intensyfikacją w ciągu ostatnich 50 lat, naukowcy podejmowali się prób osiągnięcia konsensusu w taksonomii emocji, jednakże – jak do tej pory – nieskutecznie. Pomimo względnej zgodności w podziale emocji na podstawowe oraz złożone nie osiągnięto porozumienia w zakresie kryteriów, jakie powinny stać się podstawą takiego podziału. Doprowadziło to do znaczącej rozbieżności w dotychczas opublikowanych wykazach emocji uznanych za podstawowe. Kolejne, coraz bardziej szczegółowe próby taksonomii emocji również nie doprowadziły do rozwiązania, które może zostać uznane za konsensus. W artykule omówiono wybrane sposoby klasyfikacji emocji oraz zaprezentowano alternatywną drogę w taksonomii emocji, traktując je jako różnice indywidualne w myśl podejścia ewolucyjnego. Potencjał taksonomiczny podejścia leksykalnego w systematyzacji różnic indywidualnych jeszcze nie został wykorzystany w obszarze klasyfikacji emocji, mimo że pozwolił osiągnąć względny konsensus w taksonomii cech osobowości. W artykule przedyskutowano najważniejsze problemy do rozwiązania, aby identyfikacja kulturowo uniwersalnych emocji na bazie języków naturalnych była możliwa.


Słowa kluczowe


taksonomia emocji; podejście leksykalne; różnice indywidualne

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Al-Shawaf, L., Conroy-Beam, D., Asao, K., Buss, D.M. (2016). Human emotions: An evolutionary psychological perspective. Emotion Review, 8(2), 173–186. doi:10.1177/1754073914565518

Allport, G.W., Odbert, H.S. (1936). Trait-names: A psycho-lexical study. Psychological Monographs, 47(1), 1–171. doi:10.1093/intimm/dxu027

Angleitner, A., Ostendorf, F., John, O.P. (1990). Towards a Taxonomy of Personality Descriptors in German: A Psycho-Lexical Study. European Journal of Personality, 4, 89–118. doi: 10.1002/per.2410040204

Ashton, M.C., Lee, K. (2005). A Defence of the Lexical Approach to the Study of Personality Structure. European Journal of Personality, 1(19), 5–24. doi: 10.1002/per.541

Barrett, L.F. (2006a). Are Emotions Natural Kinds? Perspectives on Psychological Science, 1(1), 28–58. doi:10.1111/j.1745-6916.2006.00003.x

Barrett, L.F. (2006b). Solving the Emotion Paradox: Categorization and the Experience of Emotion. Personality and Social Psychology Review, 10(1), 20–46. doi:10.1207/s15327957pspr1001_2

Ben-Ze’ev, A., Oatley, K. (1996). The Intentional and Social Nature of Human Emotions: Reconsideration of the Distinction Between Basic and Non-basic Emotions. Journal for the Theory of Social Behaviour, 26(1), 81–94. doi:10.1111/j.1468-5914.1996.tb00287.x

Brosch, T., Pourtois, G., Sander, D. (2010). The perception and categorisation of emotional stimuli: A review. Cognition and Emotion, 24(3), 377–400. doi: 10.1080/02699930902975754

Camras, L.A. (1992). Expressive development and basic emotions. Cognition & Emotion, 6(3–4), 269–283. doi:10.1080/02699939208411072

Cannon, W.B. (1927). The James-Lange Theory of Emotions: A Critical Examination and an Alternative Theory. The American Journal of Psychology, 39(1/4), 106–124. doi:10.2307/1415404

Cardello, A.V., Jaeger, S.R. (2016). Measurement of Consumer Product Emotions Using Questionnaires. In H. L. Meiselman (Eds.), Emotion Measurement (pp. 165–200). Duxford: Woodhead Publishing.

Cattell, R. (1943). The Description of Personality: Basic Traits Resolved into Clusters. Journal of Abnormal and Social Psychology, (38), 476–506. doi: 10.1037/h0054116

Cattell, R.B., Cattell, H. E. (1995). Personality Structure and the New Fifth Edition of the 16PF. Educational and Psychological Measurement, 55(6), 926–937. doi:10.1177/0013164495055006002

Chen, Z.J., Hsu, K.Y., Zhou, X., Saucier, G. (2018). Chinese isms dimensions in mainland China and Taiwan: Convergence and extension of American isms dimensions. Journal of Personality, 86(3), 555–571. doi: 10.1111/jopy.12336

Church, A.T., Katigbak, M.S., Reyes, J.A.S. (1996). Toward a taxonomy of trait adjectives in Filipino: comparing personality lexicons across cultures. European Journal of Personality, 10, 3–24. doi:10.1002/(SICI)1099-0984(199603)10:1<3::AID-PER234>3.0.CO;2-M

Coppine, G., Sander, D. (2016). Theoretical Approaches to Emotion and Its Measurement. In H. L. Meiselman (Eds.), Emotion Measurement (pp. 3–30). Duxford: Woodhead Publishing.

De Raad, B. (1998). Five Big, Big Five Issues: Rationale, Content, Structure, Status, and Crosscultural Assessment. European Psychologist, 3(2), 113–124. doi: 10.1027//1016-9040.3.2.113

De Raad, B., Barelds, D.P.H. (2008). A new taxonomy of Dutch personality traits based on a comprehensive and unrestricted list of descriptors. Journal of Personality and Social Psychology, 94(2), 347–364. doi:10.1037/0022-3514.94.2.347

De Raad, B., Barelds, D.P.H., Timmerman, M.E., De Roover, K., Mlačić, B., Church, A.T. (2014). Towards a Pan-cultural Personality Structure: Input from 11 Psycholexical Studies. European Journal of Personality, 28, 497–510. doi: 10.1002/per.1953

De Raad, B., & Mlačić, B. (2017). The Lexical Foundation of the Big Five-Factor Model. In :T.A. Widiger (Ed.), The Oxford Handbook of The Five Factor Model (pp. 191–216). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/oxfordhb/9780199352487.013.12

Ekman, P. (1992). An argument for basic emotions. Cognition & Emotion, 6(3–4), 169–200. doi:10.1080/02699939208411068

Ekman, P., Cordaro, D. (2011). What is Meant by Calling Emotions Basic. Emotion Review, 3(4), 364–370. doi:10.1177/1754073911410740

Ekman, P., Friesen, W.V. (1986). A New Pan-Cultural Facial Expression of Emotion. Motivation and Emotion, 10(2), 159–168. doi: 10.1007/BF00992253

Ekman, P., Sorenson, E.R., Friesen, W.V. (1969). Pan-Cultural Elements in Facial Displays of Emotion. Science, 164(3875), 86–88. doi:10.1126/science.164.3875.86

Eysenck, H.J. (1991). Dimensions of personality: 16, 5 or 3? Criteria for a taxonomic paradigm. Personality and Individual Differences, 12(8), 773–790. doi:10.1016/0191-8869(91)90144-Z

Fontaine, J.J. R. (2013). Dimensional, basic emotion, and componential approaches to meaning in psychological emotion research. In: J.J.R. Fontaine, K.R. Scherer, C. Soriano (Eds.), Components of emotional meaning: A sourcebook (pp. 31–45). Oxford: Oxford University Press.

Frijda, N. (1986). The emotions. Cambridge: Cambridge University Press.

Frijda, N.H., Parrott, W.G. (2011). Basic Emotions or Ur-Emotions? Emotion Review, 3(4), 406–415. doi:10.1177/1754073911410742

Galton, F. (1884). Measurement of character. Fortnightly, 36(212), 179–185.

Gasiul, H. (2007). Teorie emocji i motywacji. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Goldberg, L.R. (1981). Language and Individual Differences: The Search for Universals in Personality Lexicons. Review of Personality and Social PSychology, 1(2), 141–165.

Goldberg, L.R. (1990). An alternative “description of personality”: The Big-Five factor structure. Journal of Personality and Social Psychology, 59(6), 1216–1229. doi:10.1037//0022-3514.59.6.1216

Gorbaniuk, O., Ivanova, A. (2018). Język jako źródło wiedzy o różnicach indywidualnych. In: J. Brzeziński, A.B. Legocki, E. Sarnowska-Temeriusz, A. Wójtowicz (Eds.), Nauka (pp. 7–26). Warszawa: Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki.

Grobler, A. (2006). Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak.

Imperio, S.M., Church, A.T., Katigbak, M.S., Reyes, J.A. (2008). Lexical Studies of Filipino Person Descriptors: Adding Personality-Relevant Social and Physical Attributes. European Journal of Personality, 22(4), 291–321. doi: 10.1002/per.673

Izard, C.E. (1992). Basic Emotions, Relations Among Emotions, and Emotion-Cognition Relations. Psychological Review, 99(3), 561–565. doi: https://doi.org/10.1037/0033-295X.99.3.561

Izard, C.E. (2009). Emotion Theory and Research: Highlights, Unanswered Questions, and Emerging Issues. Annual Review of Psychology, 60, 1–25. doi:10.1146/annurev.psych.60.110707.163539

Izard, C.E. (2010). The Many Meanings / Aspects of Emotion:Definitions, Functions, Activation, and Regulation. Emotion Review, 2(4), 363–370. doi:10.1177/1754073910374661

Izard, C.E. (2011). Forms and Functions of Emotions: Matters of Emotion-Cognition Iqnteractions. Emotion Review, 3(4), 371–378. doi:10.1177/1754073911410737

James, W. (1884). What is an emotion? Mind, 9(34), 188–205. doi:10.1093/mind/os-IX.34.188

Jasielska, A. (2013). Charakterystyka i konsekwencje potocznego rozumienia emocji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

John, O.P., Goldberg, L.R., Angleitner, A. (1984). Better than the alphabet: Taxonomies of personality-descriptive terms in English, Dutch, and German. In: H. Bonarius (Ed.), Personality Psychology in Europe. Vol.1: Theoretical and empirical developments (pp. 83–100). Lisse: Swets & Zeitlinger.

Klaus, R., Scherer, K.R., Shuman, V., Fontaine, J.J.R., Soriano, C. (2013). The GRID meets the wheel: assessing emotional feeling via self-report. In: J. J.R. Fontaine, K.R. Scherer, C. Soriano (Eds.), Components of emotional meaning: A sourcebook (pp. 281–298). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acprof:oso/9780199592746.003.0019

Knuuttila, S. (2004). Emotions in Ancient and Medieval Philosophy. New York: Oxford University Press Inc.

Krauss, S. (2006). Does ideology transcend culture? A preliminary examination in Romania. Journal of Personality, 74(4), 1219–1256. doi: 10.1111/j.1467-6494.2006.00408.x

Lindquist, K.A., MacCormack, J.K., Shablack, H. (2015). The role of language in emotion: Predictions from psychological constructionism. Frontiers in Psychology, 6:444. doi:10.3389/fpsyg.2015.00444

Matthews, G., Jones, D.M., Chamberlain, A.G. (1990). Refining the measurement of mood: The UWIST Mood Adjective Checklist. British Journal of Psychology, (81), 17–42. doi:10.1111/j.2044-8295.1990.tb02343.x

Mlačić, B., Ostendorf, F. (2005). Taxonomy and structure of Croatian personality-descriptive adjectives. European Journal of Personality, 19(2), 117–152. doi:10.1002/per.539

Montag, C., Panksepp, J. (2016). Primal emotional-affective expressive foundations of human facial expression. Motivation and Emotion, 40(5), 760–766. doi:10.1007/s11031-016-9570-x

Montag, C., Panksepp, J. (2017). Primary emotional systems and personality: An evolutionary perspective. Frontiers in Psychology, 8:464. doi:10.3389/fpsyg.2017.00464

Mulligan, K., Scherer, K.R. (2012). Toward a working definition of emotion. Emotion Review, 4(4), 345–357. doi:10.1177/1754073912445818

Oatley, K., Johnson-Laird, P.N. (1987). Towards a Cognitive Theory of Emotions. Cognition & Emotion, 1(1), 29–50. doi:10.1080/02699938708408362

Ogarkova, A. (2013). Folk emotion concepts: Lexicalization of emotional experiences across languages and cultures. In: J.J.R. Fontaine, K.R. Scherer, C. Soriano (Ed.), Components of emotional meaning: A sourcebook (pp. 46–62). Oxford: Oxford University Press.

Ortony, A., Turner, T.J. (1990). What’ s Basic About Basic Emotions ? Psychological Review, 97(3), 315–331. doi:10.1037/0033-295X.97.3.315

Ostendorf, F., Angleitner, A. (1994). Personality Dimensions and Appearance. Paper Presented at the Symposium Personality Dimensions, Seventh Conference of the European Association of Personality Psychology, Madrid, Spain, July 12-16.

Plutchik, R. (1980). A General Psychoevolutionary Theory of Emotion. In: R. Plutchik, H. Kellerman (Eds.), Emotion: Theory, Research, and Experience (pp. 3–33). Nowy Jork: Academic Press.

Roccas, S., Sagiv, L., Schwartz, S.H., Knafo, A. (2002). The Big Five Personality Factors and Personal Values. Personality and Social Psychology Bulletin, 28(6), 789–801. doi:10.1177/0146167202289008

Russell, J.A. (1980). A Circumplex Model of Affect. Journal of Personality and Social Psychology, 39(6), 1161–1178. doi:10.1037/h0077714

Saucier, G. (2000). Isms and the structure of social attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 78(2), 366–385. doi:10.1037/0022-3514.78.2.366

Saucier, G., Hampson, S.E., Goldberg, L.R. (2000). Cross-language studies of lexical personality factors. In: S.E. Hampson (Ed.), Advances in personality psychology (Vol. 1, pp. 1–36). East Sussex: Psychology Press.

Saucier, G., Srivastava, S. (2015). What makes a good structural model of personality? Evaluating the Big Five and alternatives. In M. Mikulincer, P.R. Shaver (Eds.), Handbook of personality and social psychology (pp. 283–305). Washington: APA.

Scherer, K.R. (2005). What are emotions? And how can they be measured? Social Science Information, 44(4), 695–729. doi:10.1177/0539018405058216

Scherer, K.R. (2013). Measuring the meaning of emotion words: a domain-specific componential approach. In: J.J.R. Fontaine, K.R. Scherer, C. Soriano (Eds.), Components of emotional meaning: A sourcebook (pp. 7–30). Oxford: Oxford University Press.

Shaver, P.R., Morgan, H.J., Wu, S. (1996). Is love a “basic” emotion ? Personal Relationships, 3, 81–96. doi:10.1111/j.1475-6811.1996.tb00105.x

Siemer, M., Mauss, I., Gross, J.J. (2007). Same Situation-Different Emotions: How Appraisals Shape Our Emotions. Emotion, 7(3), 592–600. doi:10.1037/1528-3542.7.3.592

Solomon, R.C. (2005). Filozofia emocji. In: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia Emocji (pp. 19–34). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Tracy, J.L. (2014). An evolutionary approach to understanding distinct emotions. Emotion Review, 6(4), 308–312. doi:10.1177/1754073914534478

Verma, G.K., Tiwary, U.S. (2014). Multimodal fusion framework: A multiresolution approach for emotion classification and recognition from physiological signals. NeuroImage, 102, 162–172. doi:10.1016/j.neuroimage.2013.11.007

Watson, D., Clark, L.A., Tellegen, A. (1988). Development and Validation of Brief Measures of Positive and Negative Affect: The PANAS Scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), 1063–1070. doi: 10.1037/0022-3514.54.6.1063

Yik, M., Russell, J.A., Steiger, J.H. (2011). A 12-Point Circumplex Structure of Core Affect. Emotion, 11(4), 705–731. doi:10.1037/a0023980




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2020.33.3.21-32
Data publikacji: 2020-10-31 02:03:51
Data złożenia artykułu: 2020-04-20 11:22:56


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1870
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 828

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Krystian Macheta, Oleg Gorbaniuk

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.