Nasilenie stresu i style radzenia sobie z nim u nauczycieli w epidemii COVID-19

Katarzyna Nowak

Streszczenie w języku polskim


Celem podjętego badania było określenie nasilenia ogólnego stopnia doświadczanego stresu oraz stylów radzenia sobie z nim przez nauczycieli w drugim etapie epidemii COVID-19 w Polsce, z uwzględnieniem oddziaływania takich zmiennych jak rodzaj szkoły, staż pracy i miejsce zamieszkania. Grupę badaną stanowiło łącznie 172 respondentów, w tym 96 było zatrudnionych w szkole podstawowej, a 75 – w szkole ponadpodstawowej. W badaniach zastosowano Skalę Odczuwanego Stresu PSS-10 Sheldona Cohena, Toma Kamarcka i Robina Mermelsteina oraz Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS Normana S. Endlera i Jamesa D.A. Parkera. Wyniki badań wykazały, że ogólny poziom stresu u nauczycieli jest przeciętny, a stosowanymi stylami radzenia sobie są styl skoncentrowany na unikaniu oraz styl skoncentrowany na zadaniu. W ramach przyjętych zmiennych tylko staż pracy różnicował wyodrębnione grupy – respondenci o dłuższym czasie pracy odczuwali istotnie wyższe natężenie stresu. Natomiast analiza stosowanych stylów radzenia sobie ze stresem pokazała, że istotnie statystycznie wyższą tendencję do używania stylu skoncentrowanego na emocjach i stylu skoncentrowanego na unikaniu cechuje nauczycieli pracujących w szkołach ponadpodstawowych, nauczycieli pracujących powyżej 15 lat w zawodzie oraz zamieszkałych na terenie powiatu. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę do dalszych analiz mających na celu poszukiwanie związku między odczuwaniem stresu i radzeniem sobie z nim a funkcjonowaniem psychospołecznym nauczycieli.


Słowa kluczowe


nauczyciel; stres; radzenie sobie ze stresem; epidemia COVID-19

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


LITERATURA

Banach, C. (2009). Nauczyciel i jego edukacja. W: E. Sałata (red.), Problemy dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli (s. 21–26). Radom: Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy.

Borowiecki, M., Pytasz, Z., Rygała, E. (2006). Bądźmy bezpieczni. Warszawa: PWN.

Borys, B. (2010). Zasoby zdrowotne w psychice człowieka. Forum Medycyny Rodzinnej, 4(1), 44–52.

Brenner, S.-O., Bartell, R. (1984). The teacher stress process: A cross-cultural analysis. Journal of Organizational Behavior, 5(3), 183–195. DOI: https://doi.org/10.1002/job.4030050303

Chmiel, N. (2002). Stres a zdrowie pracowników. W: N. Chmiel (red.), Psychologia pracy i organizacji (s. 169–203). Gdańsk: GWP.

Chodkiewicz, J. (2005). Psychologia zdrowia. Wybrane zagadnienia. Łódź: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna.

Drabik, L., Kubiak-Sokół, A., Sobol, E. (2021). Słownik języka polskiego PWN. Warszawa: PWN.

Grzegorzewska, M. (2006). Stres w zawodzie nauczyciela. Specyfika, uwarunkowania i następstwa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Heszen-Niejodek, I. (2000). Stres i radzenie sobie – główne kontrowersje. W: I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (red.), Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 12–43). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Heszen-Niejodek, I., Kądzielawa, D., Toeplitz-Wiśniewska, M. (2000). Zdrowie i choroba. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 3: Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej (s. 441–552). Gdańsk: GWP.

Hobfoll, S.E. (1989). Zachowanie zasobów – nowa próba konceptualizacji stresu. Nowiny Psychologiczne, (5–6), 24–48.

Hobfoll, S.E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: GWP.

Juczyński, Z. (2009). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.

Juczyński, Z., Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.

Kaczmarska, A., Curyło-Sikora, P. (2016). Problematyka stresu – przegląd koncepcji. Hygeia Public Health, 51(4), 317–321.

Kitajew-Smyk, L.A. (1989). Psychologia stresu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Korczyński, S. (2014). Stres w pracy zawodowej nauczyciela. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kretschman, R. (2003). Stres w zawodzie nauczyciela. Gdańsk: GWP.

Kuźma, J. (2000). Nauczyciele przyszłej szkoły. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Kwiatkowski, S.T. (2018). Radzenie sobie ze stresem w zawodzie nauczyciela – raport z badań. Annales UMCS. Sectio J, 31(3), 133–162. DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2018.31.3.133-162

Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. New York: Springer.

Mackiewicz, A. (2010). Psychologia zwolnień – jak właściwie prowadzić działania rekrutacyjne. Warszawa: Difin.

Marten, Z. (2007). Stres w pracy nauczyciela. Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza Humanitas.

Muchacka, B., Szymański, M. (2008). Nauczyciel w świecie współczesnym. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Musiał, E. (2017). Nauczyciel w „budzącej się szkole”. Edukacja – Technika – Informatyka, 3(21), 198–204. DOI: https://doi.org/10.15584/eti.2017.3.28

Ogińska-Bulik, N. (2006). Stres zawodowy w zawodach usług społecznych. Warszawa: Difin.

Ogińska-Bulik, N. (2009). Osobowość typu D. Teoria i badania. Łódź: Wyd. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej.

Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Difin.

Prucha, J. (2006). Pedeutologia. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika. T. 2: Pedagogika wobec edukacji, polityki oświatowej i badań naukowych (s. 293–316). Gdańsk: GWP.

Pyżalski, J. (2010). Stresory w środowisku pracy nauczyciela. W: J. Pyżalski, D. Merecz (red.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem (s. 53–74). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Pyżalski J. (red.). (2020). Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele. Warszawa: EduAkcja.

Pyżalski, J., Merecz, D. (2010). Wstęp. W: J. Pyżalski, D. Merecz (red.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem (s. 7–12). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Ratajek, Z. (2007). Nauczyciel akademicki – poszukiwanie nowych perspektyw profesjonalizmu. W: E. Sałata, S. Ośko (red.), Współczesne problemy pedeutologii i edukacji (s. 18–26). Radom: Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy.

Reykowski, J. (1966). Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Selye, H. (1977). Stres okiełznany. Warszawa: PIW.

Sendyk, M. (2014). Współpraca z rodzicami z perspektywy nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej – raport z badań. W: M.J. Szymański, J.M. Łukasik, I. Nowosad (red.), Codzienność szkoły. Nauczyciel (s. 199–209). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Sęk, H. (2000). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Uwarunkowania i możliwości zapobiegania. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 149–169). Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Strelau, J., Jaworowska, A., Wrześniewski, K., Szczepaniak, P. (2009). Kwestionariusz radzenia sobie w sytuacjach stresowych CISS. Podręcznik do polskiej normalizacji. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.

Terelak, J.F. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.

Tomaszewski, T. (1963). Wstęp do psychologii. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Tucholska, S. (2009). Wypalenie zawodowe nauczycieli. Lublin: Wydawnictwo KUL.

NETOGRAFIA

Pisula, E., Pankowski, D., Nowakowska, I., Banasiak, A., Wytrychiewicz-Pankowska, K., Markiewicz, M., Jórczak, A. (2020). Nauczyciele w sytuacji powrotu do szkół w czasie pandemii SARS-CoV-2. Raport z badań przeprowadzonych od 10 września do 10 października 2020. Pobrane z: https://osf.io/6znce (dostęp: 23.05.2021).

Plebańska, M., Szyller, A., Sieńczewska, M. (2020, czerwiec). Edukacja zdalna w czasach COVID-19. Raport. Pobrane z: https://files.librus.pl/articles/00pic/20/07/09/librus/a_nauczanie_zdalne_oczami_nauczycieli_i_uczniow_RAPORT.pdf (dostęp: 26.05.2021).

Sielatycki, M. (2005). Kompetencje nauczyciela w Unii Europejskiej. Internetowy Magazyn CODN, 3, 7–8. Pobrane z: www.bc.ore.edu.pl/Content/32/2005_03_trendy.pdf (dostęp: 26.05.2021).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2021.34.3.7-24
Data publikacji: 2021-12-23 22:20:59
Data złożenia artykułu: 2021-06-17 23:01:07


Statystyki


Widoczność abstraktów - 6074
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 8132

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Katarzyna Nowak

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.