Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Umiejscowienie poczucia kontroli nad otoczeniem i reakcje emocjonalne jako determinanty strategii radzenia sobie w sytuacji konfliktu społecznego preferowane przez młodzież
Streszczenie w języku polskim
Celem badań było ustalenie roli poczucia kontroli sytuacji i reakcji emocjonalnych w wyznaczaniu destruktywnej (agresja, unik, uległość) i konstruktywnej (zadanie) strategii radzenia sobie młodzieży dorastającej w sytuacji konfliktu społecznego. W badaniach posłużono się Kwestionariuszem do Badania Poczucia Kontroli (KBPK) Krasowicz i Kurzyp-Wojnarskiej, Trójczynnikowym Inwentarzem Stanów i Cech Osobowości (TISCO) Spielbergera i Wrześniewskiego oraz Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) Boreckiej-Biernat. Badania empiryczne przeprowadzono w szkołach gimnazjalnych. Objęły one 893 adolescentów (468 dziewcząt i 425 chłopców) w wieku 13–15 lat. W świetle przeprowadzonych badań stwierdzono, że silniejsze przekonanie o wpływie innych na pozytywne i negatywne skutki zdarzeń oraz reagowanie na sytuacje konfliktu gniewem lub lękiem współwystępuje z tendencją do destruktywnego (agresywnego, unikowego, uległego) reagowania na konflikt, natomiast silniejsze przekonanie dorastającego o własnych możliwościach kontrolowania pozytywnych i negatywnych następstw zdarzeń oraz reagowanie na konflikt ciekawością stwarza większe możliwości konstruktywnego (zadaniowego) zmagania się z sytuacją konfliktu społecznego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Adesina, O. (2012). Emotional Intelligence, Locus of Control and Conflict Handling Skills as Predictors of Non-Violent Behaviour among University Students in South-Western Nigeria. IFE Psychologia, 20(2), 31–38.
Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 137–179). Warszawa: Difin.
Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Berkowitz, L. (1992). O powstawaniu i regulowaniu gniewu i agresji. Nowiny Psychologiczne, (1–2), 87–105.
Borecka-Biernat, D. (2001). Zachowanie nieśmiałe młodzieży w trudnej sytuacji społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. Psychologia Wychowawcza, (1–2), 86–118. DOI: 10.5604/00332860.1094162
Borowiecka, B. (2005). Relacje nastolatków z rodzicami. Nowa Szkoła, (2), 30–32.
Breet, L., Mayburgh, C., Poggenpoel, M. (2010). The Relationship between the Perception of Own Locus of Control and Aggression of Adolescent Boys. South African Journal of Education, 30(4), 511–526. DOI: 10.15700/saje.v30n4a386
Catanzaro, D. de (2003). Motywacje i emocje w ujęciu ewolucyjnym, fizjologicznym, rozwojowym i społecznym. Poznań: Zysk i S-ka.
Ciupińska, B. (2011). Konflikty dorastających z rówieśnikami. In: A. Rejzner (Ed.), Systemowe rozwiązywanie problemów przemocy i agresji w szkole (pp. 100–118). Warszawa: Wydawnictwo Comandor.
Cook, H., Sloane, J. (2001). Locus of Control and Cooperative Behavior in 10-Year-Old Children. Journal of Social Psychology, 125(5), 619–630. DOI: 10.1080/00224545.1985.9712036
Czerwińska-Jasiewicz, M. (2015). Psychologia rozwoju młodzieży w kontekście biegu ludzkiego życia. Warszawa: Difin.
De Goede, I., Branje, S., Meeus, W. (2009). Developmental Changes in Adolescents’ Perceptions of Relationships with Their Parents. Journal of Youth and Adolescence, 38, 75–88, DOI: 10.1007/s10964-008-9286-7
Deffenbacher, J. (1992). Trait Anger: Theory, Findings and Implications. In: C. Spielberger, J. Butcher (Eds.), Advances in Personality Assessment (pp. 177–201). Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates. DOI: 10.4324/9781315825601
Deming, A., Lochman, J. (2008). The Relation of Locus of Control, Anger and Impulsivity to Boys Aggressive Behavior. Behavioral Disorders, 33(2), 108–119. DOI: 10.1177/019874290803300205
Deutsch, M. (2005). Współpraca i rywalizacja. In: M. Deutsch, P. Coleman (Eds.), Rozwiązywanie konfliktów. Teoria i praktyka (pp. 21–40). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Dijkstra, M., Beersma, B., Evers, A. (2011). Reducing Conflict-Related Employee Strain: The Benefits of an Internal Locus of Control and a Problem-Solving Conflict Management Strategy. Work & Stress, 25(2), 167–184. DOI: 10.1080/02678373.2011.593344
Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie. In: J. Strelau (Ed.), Psychologia. Podręcznik akademicki (Vol. 2; pp. 369–394). Gdańsk: GWP.
Domińska-Werbel, D. (2014). Psychologiczne uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w trudnych sytuacjach społecznych. Legnica: WPWSZ.
Donaldson, D., Prinstein, M., Danovsky, M., Spirito, A. (2000). Patterns of Children’s Coping with Life Stress: Implications with Clinicians. American Journal of Orthopsychiatry, 70(3), 351–359. DOI: 10.1037/h0087689
Drabek, M., Merecz, D., Mościcka, A. (2005). Cecha lęku i wzór zachowania (typu A i B) jako modyfikatory bezpośrednich reakcji na przemoc. Medycyna Pracy, 56(3), 223–234.
Endler, N., Speer, R., Johnson, J., Flett, G. (2000). Controllability, Coping, Efficacy, and Distress. European Journal of Personality, 14(3), 245–264. DOI: 10.1002/1099-0984(200005/06)14:3%3C245::AID-PER375%3E3.0.CO;2-G
Eysenck, M. (2001). Sprawdź swoje lęki. Charaktery, (1), 29–30.
Filip, A. (2010). Sposoby rozwiązywania konfliktów rodzinnych w percepcji młodzieży różniącej się korzystaniem z mediów. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 207–223). Warszawa: Difin.
Fredrickson, B. (2001). The Role of Positive Emotions in Positive Psychology: The Broaden-and-Build Theory of Positive Emotions. American Psychologist, 56(3), 218–276. DOI: 10.1037/0003-066X.56.3.218
Frijda, N. (2002). Emocje są funkcjonalne na ogół. In: P. Ekman, R. Davidson (Eds.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (pp. 20–24). Gdańsk: GWP.
Fung, A., Gerstein, L., Chan, Y., Engebretson, J. (2015). Relationship of Aggression to Anxiety, Depression, Anger and Empathy in Hong Kong. Journal of Child &Family Studies, 24(3), 821–831. DOI: 10.1007/s10826-013-9892-1
Gacek, M. (2000). Niektóre osobowościowe determinanty odporności młodzieży akademickiej na stres psychologiczny – odniesienie z badań. Annales UMCS. Sectio D, 55(10), 43–46.
Garstka, T. (2011). Konflikt pokoleń w domu i szkole. Głos Nauczycielski, (8), 12.
Gurba, E. (2013). Nieporozumienia z dorastającymi dziećmi w rodzinie. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Gurba, E. (2020). Konflikt rodziców z nastolatkami jako źródło doświadczanego stresu. In: A. Senejko, A. Czapiga (Eds.), Oswojenie traumy. Przegląd zagadnień (pp. 125–144). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Guszkowska, M., Gorący, A., Rychta-Siedlecka, J. (2001). Ważne zdarzenia życiowe i codzienne kłopoty jako źródło stresu w percepcji młodzieży. Edukacja Otwarta, (4), 155–164.
Halevy, N. (2017). Preemptive Strikes: Fear, Hope, and Defensive Aggression. Journal of Personality and Social Psychology, 112(2), 224–237. DOI: 10.1037/pspi0000077
Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (2000). Psychologia rozwoju człowieka. Vol. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen-Niejodek, I. (2002). Emocje, ocena poznawcza i strategie w procesie radzenia sobie. In: I. Heszen-Niejodek (Ed.), Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem (pp. 174–197). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
Hibner, A. (2013). Reagowanie oporem w sytuacji nacisku społecznego a wiek i płeć młodzieży. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Zachowanie agresywne dzieci i młodzieży. Uwarunkowania oraz możliwości ich przezwyciężania (pp. 200–213). Warszawa: Difin.
Hisli Sahin, N., Basim, H., Cetin, F. (2009). Locus of Control and Self Concept in Interpersonal Conflict Resolution Approaches. Turkish Journal of Psychiatry, 20(2), 153–163.
Humphrey, R. (2006). Promising Research Opportunities in Emotions and Coping with Conflict. Journal of Management & Organization, 12(2), 179–186. DOI: 10.5172/jmo.2006.12.2.179
Iniewicz, G., Dziekan, K., Wiśniewska, D., Czuszkiewicz, A. (2011). Wzory przywiązania i lęk u adolescentów z diagnozą zaburzeń zachowania i emocji. Psychiatria Polska, (5), 693–702.
Jaworski, R. (2000). Konflikt pokoleń w okresie adolescencji. Psychologiczne aspekty radzenia sobie ze stresem. In: R. Jaworski, A. Wielgus, J. Łukjaniuk (Eds.), Problemy człowieka w świecie psychologii (pp. 27–54). Płock: Wydawnictwo Naukowe Novum.
Jelonkiewicz, I., Kosińska-Dec, K. (2008). Jasna strona stresu młodzieży (emocje pozytywne w radzeniu sobie). In: I. Heszen, J. Życińska (Eds.), Psychologia zdrowia. W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (pp. 151–166). Warszawa: Wydawnictwo SWPS „Academica”.
Juczyński, Z. (2000). Poczucie własnej skuteczności – teoria i pomiar. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 4, 11–23.
Kenrick, D., Neuberg, S., Cialdini, R. (2002). Psychologia społeczna. Rozwiązane tajemnice. Gdańsk: GWP.
Kłusek-Wojciszke, B. (2009). Kwestionariusz stylów rozwiązywania konfliktów. Czasopismo Psychologiczne, 15(1), 119–140.
Kościelak, R. (2010). Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Krasowicz, G., Kurzyp-Wojnarska, A. (1990). Kwestionariusz do badania poczucia kontroli (KBPK). Podręcznik. Warszawa: Laboratorium Technik Diagnostycznych im. B. Zawadzkiego.
Krok, D. (2007). Strategie rozwiązywania konfliktów w systemie rodzinnym. Roczniki Teologiczne, 54(10), 119–138.
Kubacka-Jasiecka, D. (2006). Agresja i autodestrukcja z perspektywy obronno-adaptacyjnych ja. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kurtek, P. (2005). Regulacyjna rola poczucia kontroli w radzeniu sobie młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia w sytuacjach trudnych. Przegląd Psychologiczny, (3), 277–294.
Lachowska, B. (2010). Style rozwiązywania konfliktów i ich efekty w relacji między rodzicami i adolescentami – prezentacja narzędzi pomiaru. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczy. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 180–206). Warszawa: Difin.
Larsson, B., Lennart, M., Morris, R. (2000). Anxiety in Swedish School Children: Situational Specificity, Informant Variability and Coping Strategies. Scandinavian Journal of Behaviour Therapy, 29(3–4), 127–139. DOI: 10.1080/028457100300049755
Lazarus, R. (1991). Emotion and Adaptation. New York: Oxford University Press.
Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańsk: GWP.
Lemerise, E., Dodge, K. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. In: M. Lewis, J. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia emocji (pp. 745–760). Gdańsk: GWP.
Lohman, B., Jarvis, P. (2000). Adolescent Stressors, Coping Strategies, and Psychological Health Studied in the Family Context. Journal of Youth and Adolescence, 29, 15–43. DOI: 10.1023/A:1005117020812
Łosiak, W. (1995). Umiejscowienie kontroli, percepcja sytuacji a lęk w sytuacji egzaminacyjnej. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, 47, 107–114.
Łosiak, W. (2009). Stres i emocje w naszym życiu. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
Medvedova, L. (2002). Vplyv stresora a subjektivnej percepcje jeho zvladnutelnosti na preferencu a uroven strategii zvladania v ranej adolescencii. Psychologia a Patopsychologia Dietata, 36(4), 291–310.
Miłkowska, G. (2010). Style rozwiązywania konfliktów przez młodzież gimnazjalną. Rocznik Lubuski, 36(1), 199–214.
Nitendel-Bujakowa, E. (2001). Lęki szkolne jako wyznacznik funkcjonowania dziecka. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, (1), 15–37.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania – zmiany rozwojowe w dobie globalizacji. Warszawa: PWN.
Opuchlik, K., Wrzesińska, M., Kocur, J. (2009). Ocena poziomu stylów radzenia sobie ze stresem i poczucia umiejscowienia kontroli zdrowia u osób z chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym. Psychiatria Polska, 43(2), 235–245.
Pisula, E., Sikora, R. (2008). Wiek i płeć a radzenie sobie ze stresem przez młodzież w wieku 12–17 lat. Przegląd Psychologiczny, (4), 405–422.
Polak, K. (2010). Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 23–39). Warszawa: Difin.
Poraj, G. (2002). Agresja w szkole. Przyczyny, profilaktyka, interwencje. Łódź: Oficyna Wydawnicza „Edukator”.
Ranschburg, J. (1993). Lęk, gniew, agresja. Warszawa: WSiP.
Riesch, S., Bush, L., Nelson, C., Ohm, B., … Jenkins, P. (2000). Topics of Conflict between Parents and Young Adolescents. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 5(1), 27–40. DOI: 10.1111/j.1744-6155.2000.tb00083.x
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Analiza psychologiczna. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Różańska-Kowal, J. (2004). Szkoła jako główne źródło stresu młodzieży w wieku dorastania. Kwartalnik Pedagogiczny, (3), 203–214.
Saile, H., Hülsebusch, T. (2006). Bewältigung allgemeiner Problemsituationen bei Kindern mit chronischen Kopfschmerzen: Abhängigkeit von der Kontrollierbarkeit der Situation und Zusammenhänge mit Schmerzverarbeitung. Zeitschrift fur Gesundheitspsychologie, 14, 21–27.
Sandy, S., Boardman, S., Deutsch, M. (2005). Osobowość a konflikt. In: M. Deutsch, P. Coleman (Eds.), Rozwiązywanie konfliktów (pp. 286–311). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Sikorski, W. (2010). Konflikty w rodzinie uwarunkowane wadliwą komunikacją. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 116–134). Warszawa: Difin.
Sikorski, W. (2015). Lęk komunikacyjny u uczniów a ich sposoby reagowania w sytuacjach konfliktu w klasie szkolnej. In: D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (Eds.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej (pp. 126–146). Warszawa: Difin.
Simunovic, D., Mifune, N., Yamagishi, T. (2013). Preemptive Strike: An Experimental Study of Fear-Based Aggression. Journal of Experimental Social Psychology, 49(6), 1120–1123. DOI: 10.1016/j.jesp.2013.08.003
Spielberger, C., Starr, L. (1994). Curiosity and Exploratory Behavior. In: H. O’Neil Jr., D. Drillings (Eds.), Motivation: Theory and Research (pp. 221–243). Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
Spielberger, C., Reheiser, E. (2009). Assessment of Emotions: Anxiety, Anger, Depression and Curiosity. Applied Psychology: Health and Well-Being, 1(3), 271–302. DOI: 10.1111/j.1758-0854.2009.01017.x
Stańkowski, B. (2009). Konflikt nauczyciel–uczeń. Uzdrawianie relacji w świetle reguły 5R. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki. Vol. 1. Gdańsk: GWP.
Talik, E. (2010). Poczucie kontrolowalności sytuacji stresowej a strategie radzenia sobie ze stresem u adolescentów. Polskie Forum Psychologiczne, 15(1), 49–65.
Taylor, M. (2010). Does Locus of Control Predict Young Adult Conflict Strategies with Superiors? An Examination of Control Orientation and the Organizational Communication Conflict Instrument. North American Journal of Psychology, 12(3), 455–458.
Tezer, E., Demir, A. (2001). Conflict Behaviors Toward Same-Sex Peers among Male and Female Late Adolescents. Adolescence, 36(143), 525–533.
Tkaczyk, E. (2009). Twórczość a rozwiązywanie konfliktów. Retrieved from http://www.pzii.kn.org.pl/materialy.aspx
Tuszner, E. (1981). Poczucie kontroli nad otoczeniem a konformizm młodzieży. Psychologia Wychowawcza, (2), 197–222.
Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. Warszawa: PWN.
Voss, H., Keller, H. (1983). Curiosity and Exploration: Theory and Results. San Diego: Academic Press.
Weeks, J., Rodebaugh, T., Heimberg, R., Norton, P., Jakatdar, T. (2009). “To Avoid Evaluation, Withdraw”: Fears of Evaluation and Depressive Cognitions Lead to Social Anxiety and Submissive Withdrawal. Cognitive Therapy and Research, 33(4), 375–389. DOI: 10.1007/s10608-008-9203-0
Wiatrowska, A. (2017). Poczucie umiejscowienia kontroli a radzenie sobie ze stresem u kobiet z jadłowstrętem psychicznym – badanie wstępne. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 30(3), 149–159. DOI: 10.17951/j.2017.30.3.149
Williams, K., McGillicuddy-De Lisi, A. (2000). Coping Strategies in Adolescents. Journal of Applied Developmental Psychology, 20(4), 537–549. DOI: 10.1016/S0193-3973(99)00025-8
Włodarczyk, D. (2017). Relationship of Trait Curiosity to the Dynamics of Coping and Quality of Life in Myocardial Infarction Patients. Polish Psychological Bulletin, 48(3) 347–356. DOI: 10.1515/ppb-2017-0040
Wrześniewski, K. (1983). Wybrane zagadnienia lęku. Teoria i pomiar. Warszawa: Wydawnictwo WAM.
Wrześniewski, K. (1991). Trójczynnikowy inwentarz stanów i cech osobowości. Przegląd Lekarski, (2), 222–225.
Zimmerman, J., Morrison, A., Heimberg, R. (2015). Social Anxiety, Submissiveness, and Shame in Men and Women: A Moderated Mediation Analysis. British Journal of Clinical Psychology, 54(1), 1–15.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2024.37.2.61-79
Data publikacji: 2024-09-30 16:58:45
Data złożenia artykułu: 2024-01-11 20:38:49
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Danuta Borecka-Biernat
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.