Źródła i znaczenie wsparcia społecznego w doświadczeniach nauczycieli – analiza narracyjna pamiętników

Anna Maria Mróz

Streszczenie w języku polskim


Celem artykułu jest analiza doświadczeń nauczycielek związanych z otrzymywanym i oczekiwa­nym wsparciem społecznym w ich pracy zawodowej. Materiał badawczy stanowiły pamiętniki nauczy­cielek, w których autorki opisywały swoje codzienne wyzwania, relacje oraz potrzeby. Zastosowano podejście jakościowe, koncentrując się na identyfikacji źródeł wsparcia (m.in. rodzina, współpracowni­cy, dyrekcja, uczniowie, instytucje zewnętrzne) oraz czynników warunkujących jego skuteczność. Ana­liza narracyjna pozwoliła wyróżnić trzy główne obszary: (1) wsparcie emocjonalne jako kluczowe dla radzenia sobie ze stresem zawodowym; (2) wsparcie instrumentalne i organizacyjne, które wpływa na poczucie sprawczości nauczycieli oraz (3) zapotrzebowanie na wsparcie instytucjonalne, w szczegól­ności w kontekście przeciążenia obowiązkami. Wyniki wskazują, że nauczycielki często doświadczają rozbieżności między otrzymywanym a oczekiwanym wsparciem, co wpływa na ich dobrostan i efektyw­ność pracy. Artykuł podkreśla potrzebę systemowego podejścia do budowania sieci wsparcia w środowi­sku edukacyjnym oraz wskazuje praktyczne implikacje dla polityki oświatowej i kształcenia nauczycieli.


Słowa kluczowe


nauczyciel, wsparcie społeczne, rozwój nauczyciela, pamiętniki nauczycieli

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Literatura podmiotu:

Łukasik, J.M. (2016a). Codzienność w narracjach nauczycielek w okresie wczesnej dorosłości, t. 1, Kraków: Wydawnictwo WAM,

Łukasik, J.M. (2016b). Codzienność w narracjach nauczycielek w okresie średniej dorosłości, t. 2, Kraków: Wydawnictwo WAM,

Literatura przedmiotu:

Baumeister, R.F. (2011). Need-To-Belong Theory. W: P.A Van Lange, A.W Kruglanski, T. Higgins (Eds.), Handbook of Theories of Social Psychology, Volume Two. London: SAGE Publications Ltd.

Baumeister, R.F, Leary, M.R. (1995). The Need to Belong: Desire for Interpersonal Attachments as a Fundamental Human Motivation. Psychological Bulletin, 117, 497–529.

Barrera, M. Jr. (1986). Distinctions Between Social Support Concepts, Measures, and Models. American Journal of Community Psychology, 14(4), 414–445.

Bolger, N., Amarel, D. (2007). Effects of Social Support Visibility on Adjustment to Stress: Experimental Evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 92, 458–475.

Bresman, H., Rao, V. D, (2017). A Survey of 19 Countries Shows How Generations X, Y, and Z Are — and Aren’t — Different. [online] Harvard Business Review. https://hbr.org/2017/08/a-survey-of-19-countries-shows-how-generations-x-y-and-z-are-and-arent-different [dostęp: 15.09.2022].

Cieślak, R., Eliasz, A. (2012). Wsparcie społeczne a osobowość. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (s. 68–90). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cobb, S. (1976). Social Support as a Moderator of Life Stress. Psychosomatic Medicine, 38. 300-314.

Cohen, S., Wills, T.A. (1985). Stress, Social Support and the Buffering Hypotesis. Psychological Bulletin, 98, 319–357.

Cohen, S., Gottlieb, B., Underwood, L. (2000). Social Relationships and Health. W: S. Cohen, L. Underwood, B. Gottlieb (Eds.), Social Support Measurement and Intervention: A Guide for Health and Social Scientists (s. 3–25). New York: Oxford University Press.

Deci, E. L., Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Springer.

Deci, E. L., Ryan, R. M. (2000). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268.

https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01

Demetrio, D. (2000). Autobiografia. Terapeutyczny wymiar pisania o sobie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Fatih, M. (2020). School Principal Support in Teacher Professional Development. International Journal of Educational Leadership and Management, 9(1), 54–75. DOI: 10.17583/ijelm.2020.5158.

Fiorilli, C., Benevene, P., De Stasio, S., Buonomo, I., Romano, L., Pepe, A., Addimando, L. (2019). Teacher’s Burnout: The Role of Trait Emotional Intelligence and Social Support. Frontiers in Psychology, 10, 2743.

Heffernan, A., Bright, D., Kim, M., Longmuir, F., Magyar, B. (2022). ‘I Cannot Sustain the Workload and the Emotional Toll’: Reasons Behind Australian Teachers’ Intentions to Leave the Profession. Australian Journal of Education, 66(2), 196–209. DOI: 10.1177/00049441221086654.

House, J.S., Kahn, R.L. (1985). Measures and Concepts of Social Support. W: S. Cohen, S. L. Syme (Eds.), Social Support and Health (s. 83–109). Orlando: Academic Press.

House, J.S., Landis, K.R., Umberson, D. (1988). Social Relationships and Health. Science, 241, 540–545.

Hubbard, S. (2015). Relational Ordinary Conversation, Relational Perceived Support, and Affect: a Replication Study. McNair Scholars Journal, 19(1), Article 12.

Kawula, S. (1996). Wsparcie społeczne – kluczowy wymiar pedagogiki społecznej. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1, 5–7.

King, F. (2014). Evaluating the Impact of Teacher Professional Development: an Evidence-Based Framework. Professional Development in Education, 40(1), 89–111.

Korte, D.S., Simonsen, J.C. (2018). Influence of Social Support on Teacher Self-Efficacy in Novice Agricultural Education Teachers. Journal of Agricultural Education, 59(3), 100–123. DOI: 10.5032/jae.2018.03100.

Lakey, B., Cohen, S. (2000). Social Support Theory and Measurement. W: S. Cohen, L. Underwood, B.H. Gottlieb (Eds.), Social Support Measurement and Intervention: a Guide for Health and Social Scientists (s. 29–52). New York: Oxford University Press.

Lakey, B, Vande, R., Molen, R.J., Fles, E., Andrews, J. (2016). Ordinary Social Interaction and the Main Effect Between Perceived Support and Affect. Journal of Personality, 84(5), s. 671–684. DOI: 10.1111/jopy.12190.

Łukasik, J. (2015). Edukacja nauczyciela refleksyjnego przez zdarzenia krytyczne. W: S. Kowal, M. Mądry-Kupiec (red.), Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela. W stronę edukacji spersonalizowanej (s. 43–58). Wyd. e-bookowo.pl.

Mahmoodi‐Shahrebabaki, M. (2018). Teacher Burnout. The TESOL Encyclopedia of English Language Teaching, 1–8. DOI: 10.1002/9781118784235.eelt0964.

Milerski, B. Śliwerski, B. (2000). Metoda biograficzna. W: Pedagogika. Leksykon (s. 30). PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Mróz, A. (2024). Wsparcie nauczycieli – przegląd najważniejszych koncepcji. Szkoła – Zawód – Praca, 27, 40–56. DOI: 10.34767/SZP.2024.01.03.

Olechnicki, K., Załęcki, P. (1997). Słownik socjologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Graffiti BCW.

Ryan, R. M., Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68

Sęk, H. (2001). O wieloznacznych funkcjach wsparcia społecznego. W: L. Cierpiałowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna i psychologia zdrowia. Wybrane zagadnienia (s. 13–32). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

Sęk, H. (2012). Rola wsparcia społecznego w sytuacjach stresu życiowego. O dopasowaniu wsparcia do wydarzeń stresowych. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (s. 49–67). Warszawa: PWN.

Sęk, H., Cieślak, R. (2012). Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (s. 18–20). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Stapleton, P., Garby, S., Sabot, D. (2020). Psychological Distress and Coping Styles in Teachers: a Preliminary Study. Australian Journal of Education, 64(2), 127–146. DOI: 10.1177/0004944120908960.

Turner K., Thielking, M., Prochazka, N. (2022). Teacher Wellbeing and Social Support: a Phenomenological Study. Educational Research, 64(1), 77–94. DOI: 10.1080/00131881.2021.2013126.

Taylor, S.E. (2011). Social Support: a Review. W: M.S. Friedman (Ed.), The Handbook of Health Psychology (s. 189–214). New York: Oxford University Press.

Uchida, Y, Kitayama, S, Mesquita, B, Reyes, J.A.S, Morling, B. (2008). Is Perceived Emotional Support Beneficial? Well-Being and Health in Independent and Interdependent Cultures. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(6), 741–754. DOI: 10.1177/0146167208315157.

Veenman, S. (1984). Perceived Problems of Beginning Teachers. Review of Educational Research, 54, 143–178.

Weroniczak, L. (2010). Człowiek w obliczu szybko dokonujących się zmian. Poznań: Wydawnictwo Edustacja.pl.

Zajonc, R.B. (1965). Social Facilitation. Science, 149, 269–274.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2025.38.2.195-218
Data publikacji: 2025-10-28 13:34:06
Data złożenia artykułu: 2025-07-22 09:16:51


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Anna Maria Mróz

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.