Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Poziom rozwoju funkcji wykonawczych a poczucie umiejscowienia kontroli u dzieci pięcioletnich
Streszczenie w języku polskim
Zarówno funkcje wykonawcze, jak i poczucie umiejscowienia kontroli wzmocnień zaczynają się kształtować już w okresie dzieciństwa. Wprawdzie reprezentują one odmienną naturę, ale czy rozwijają się zupełnie niezależnie od siebie? Wielokrotnie wskazywano, iż w zmianach rozwojowych poczucia kontroli istotną rolę odgrywają oddziaływania wychowawcze (Kulas 1998, Loeb 1975). Nowsze wyniki badań sugerują także prawdopodobne biologiczne uwarunkowania poczucia kontroli (Declerck, Boone i in. 2006; Kochanska, Murray i in. 2000). Podłożem określonego poczucia kontroli mogą być mózgowe mechanizmy odpowiedzialne za autoregulację. Kluczową rolę w procesach autoregulacyjnych odgrywają funkcje wykonawcze wpływające na skuteczność podejmowanych przez człowieka działań. Wysoka skuteczność działania (wraz z poczuciem satysfakcji, które mu towarzyszy) może sprzyjać kształtowaniu się kontroli wewnętrznej. Celem badań było ustalenie związku między sprawnością funkcji wykonawczych a poczuciem umiejscowienia kontroli u dzieci pięcioletnich. Mimo braku doniesień empirycznych dotyczących małych dzieci założono, że u pięciolatków charakteryzujących się wysoką sprawnością funkcji wykonawczych można częściej zarejestrować poczucie kontroli wewnętrznej (w porównaniu z dziećmi o niskiej sprawności funkcji wykonawczych). Wyniki potwierdziły to założenie. Sprawność funkcji wykonawczych istotnie różnicowała poczucie umiejscowienia kontroli w sytuacjach sukcesów oraz niepowodzeń u badanych
dzieci. Dodatkowe analizy wykazały, że pięcioletni chłopcy charakteryzowali się większą sprawnością funkcji wykonawczych w porównaniu z dziewczynkami. Z kolei dziewczynki miały istotnie większe zewnętrzne poczucie umiejscowienia kontroli w sytuacjach sukcesów oraz niepowodzeń w porównaniu z chłopcami. Wyniki te dyskutowane są w kontekście oddziaływań socjalizacyjnych, które podejmuje się wobec chłopców i dziewczynek.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Akin A. (2011), Academic Locus of Control and Self-Handicapping, “Procedia – Social and Behavioral Sciences”, 30, 812–816.
Anderson P. (2002), Assessment and development of executive function (EF) during childhood, “Child Neuropsychology”, 8, 71–82.
Anderson V., Jacobs R., Anderson P.J. (2008), Executive functions and the frontal lobes. A lifespan perspective, Nowy Jork: Taylor and Francis Group.
Ardila A. (2008), On the evolutionary origins of executive functions, “Brain and Cognition”, 68, 92–99.
Barkley R.A. (1997), Behavioral inhibition, sustained attention, and executive functions: Constructing a unifying theory of ADHD, “Psychological Bulletin”, 121, 1, 65–94.
Beisert M. (2004), Seksualność w cyklu życia człowieka Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.
Best D.L., Williams J.E. (1993), A cross-cultural viewpoint, [w:] A.E. Beall, R.J. Sternberg (red.), The psychology of gender, Nowy Jork: Guilford, 215–248.
Best J. R., Miller P. H., Jones L. L. (2009), Executive functions after age 5: Changes and correlates, “Developmental Review”, 29, 180–200.
Bodill K., Roberts L. (2013), Implicit theories of intelligence and academic locus of control as predictors of studying behavior, “Learning and Individual Differences”, 27, 163–166.
Brabander B. de, Boone Ch., Geritz P. (1989), Locus of control, fatalism, arousal, and activation, “Perceptual and Motor Skills”, 69, 75–82.
Brabander B. de, Boone Ch., Geritz P. (1992), Locus of control and cerebral asymmetry, “Perceptual and Motor Skills”, 75, 131–143.
Brzezińska A.I., Nowotnik A. (2012), Funkcje wykonawcze a funkcjonowanie dziecka w środowisku przedszkolnym i szkolnym, „Edukacja”, 1, 117, 61–73.
Brzozowski P. (1995a), Poczucie kontroli jako wymiar osobowości – podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań, [w:] R.Ł. Drwal (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości, Warszawa: PWN, 199–227.
Brzozowski P. (1995b), Kwestionariusz do Pomiaru Poczucia Kontroli (Delta) R. Ł. Drwala, [w:] R.Ł. Drwal (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości, Warszawa: PWN, 228–241.
Carlson S.M., White R.E., Davis-Unger, A.C. (2014), Evidence for a relation between executive function and pretense representation in preschool children, “Cognitive Development”, 29, 1–16.
Culbertson W.C., Zillmer E.A. (2011), Tower of London. Drexel University: 2nd Edition (TOL DX). Technical Manual, Kanada: Multi-Health Systems.
Pąchalska M., Kaczmarek B.L.J., Kropotov J.D. (2014), Neuropsychologia kliniczna. Od teorii do praktyki, Warszawa: PWN.
Pennequin V., Sorel O., Fontaine R. (2010), Motor planning between 4 and 7 years of age: Changes linked to executive functions, “Brain and Cognition”, 74, 107–111.
Piaget J. (1967), Rozwój ocen moralnych dziecka, tłum. T. Kołakowska, Warszawa: PWN.
Piers E.V. (1977), Children’s self-esteem certainty and responsibility for success and failures, “Journal of Genetic Psychology”, 130, 148–155.
Putko A. (2008), Dziecięca teoria umysłu w fazie jawnej i utajonej a funkcje wykonawcze, Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza.
Rotter J. (1966), Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement, “Psychological Monograph”, 80, 1–28.
Szmigielska B. (1994), Poczucie kontroli wzmocnień u dzieci w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej”, 2, 1, 50–61.
Szmigielska B. (1996), Skala Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkolnych – SPK-DP. Podręcznik, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Szmigielska B. (1998), Wybrane aspekty rozwoju poznawczego i społeczno-emocjonalnego a poczucie kontroli u dzieci, [w:] M. Smoczyńska (red.), Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, Kraków: Universitas, 97–88.
Szuman S. (1968), Badania nad rozwojem apercepcji i produkcji prostych kształtów u dzieci, [w:] L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii, t. I, Warszawa: PWN, 415–487.
Trempała J. (2000), Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Trempała J. (2001), Dwa przełomy w badaniach nad rozwojem psychicznym człowieka, „Przegląd Psychologiczny”, 44, 1, 85–92.
Varatanova I. (2014), Motivation, Self-attitude and Control Locus of Senior School children, “Procedia – Social and Behavioral Sciences”, 146, 358–363.
Vasta R., Haith M.M., Miller S.A. (2004), Psychologia dziecka, Warszawa: WSiP.
Zelazo P.D., Frye D., Rapus T. (1996), An age-related dissociation between knowing rules and using them, “Cognitive Development”, 11, 37–63.
Zelazo P.D., Carter A., Reznick J.S., Frye D. (1997), Early development of executive function: A problem- solving framework, “Review of General Psychology”, 1, 2, 198–226.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2016.29.3.83
Data publikacji: 2017-06-28 11:17:23
Data złożenia artykułu: 2016-03-10 13:30:18
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2017 Sara Aleksandra Filipiak
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.