Poczucie kontroli dzieci twórczych i nietwórczych w wieku wczesnoszkolnym

Grażyna Kwiatkowska

Streszczenie w języku polskim


Przeprowadzone badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie o związek między poczuciem kontroli a poziomem zdolności twórczych dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Temat ten wpisuje się w szerszy problem badawczy, jakim jest poszukiwanie uwarunkowań zdolności twórczych dzieci. Wyniki badań własnych wykazały, że najwyższy odsetek dzieci w wieku wczesnoszkolnym ujawnia nieustalone poczucie kontroli w aspekcie globalnym. Stanowi to potwierdzenie faktu, że umiejscowienie kontroli jest cechą kształtującą się przez cały okres dorastania. Według niektórych badań nawet u adolescentów to przekonanie nie jest jeszcze w pełni skrystalizowane. Formuje się ono na bazie wielu doświadczeń, które albo wspierają przekonanie o posiadaniu kontroli, albo mu nie sprzyjają. Główną hipotezę udało się zweryfikować pozytywnie. Potwierdziło się przypuszczenie, że poczucie kontroli jest skorelowane ze zdolnościami twórczymi, a ściślej rzecz ujmując, że wewnętrzne poczucie kontroli współwystępuje z wysokim poziomem tych zdolności. Można zatem stwierdzić, że dzieci ujawniające wysokie przekonanie o posiadaniu wpływu na efekty własnych działań są też bardziej twórcze w myśleniu. Na tę zależność wskazywano już w starszej literaturze przedmiotu, gdzie wewnętrzne poczucie kontroli było uważane za istotny składnik osobowości twórczej.


Słowa kluczowe


dziecko twórcze; poczucie kontroli

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Aronson E. (2001), Kontrola naszych myśli i uczuć, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

Dobrołowicz W. (1995), Psychodydaktyka kreatywności, Warszawa: WSPS.

Domachowski W. (1984), Poczucie umiejscowienia kontroli jako wymiar osobowości, [w:] W. Domachowski, S. Kowalik, J. Miluska (red.), Z zagadnień psychologii społecznej, Warszawa: PWN.

Drwal R.Ł. (1965), Poczucie kontroli jako wymiar osobowości – podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań, [w:] L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii. Metody badań psychologicznych, t. 3, Warszawa: PWN.

Drwal R.Ł. (1995), Adaptacja kwestionariuszy osobowości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dyrda B. (red.) (2004), Rozwijanie twórczości i inteligencji emocjonalnej dzieci i młodzieży, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Findley M.J., Cooper H.M. (1983), Locus of control and academic achievement: A Literature review, “Journal of Personality and Social Psychology”, Vol. 44(2), DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.2.419.

Gasparski P. (2002), Umiejscowienie kontroli a gotowość do zapobiegania zagrożeniom, „Czasopismo Psychologiczne”, nr 1.

Gloton R., Clero C. (1988), Twórcza aktywność dziecka, Warszawa: WSiP.

Jastrzębski J., Baranowska M. (2015), Rola postaw rodzicielskich w kształtowaniu się poczucia kontroli u dzieci w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Naukowy”, nr 1.

Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B. (2012), Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką, Kraków: Wydawnictwo W.A.M.

Karwowski M. (2005), Konstelacje zdolności. Typy inteligencji a kreatywność, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Karwowski M. (2009), Klimat dla kreatywności. Koncepcje – metody – badania, Warszawa: Difin.

Keplinger A. (red.) (2008), Bierność społeczna. Studia interdyscyplinarne, Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.

Kida J. (red.) (1994), Rozwój twórczej aktywności dziecka, Rzeszów: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.

Klus-Stańska D. (2002), Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Klus-Stańska D., Nowicka M. (2005), Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Warszawa: WSiP.

Kłosińska T. (2000), Droga do twórczości. Wdrażanie technik Celestyna Freineta, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kmiecik R. (2005), Kształcenie twórczej aktywności w zakresie działalności plastycznej dziecka w wieku przedszkolnym, „CKPiDN w Mielcu. Zeszyty Nauczycielskie”, nr 2.

Kofta M., Doliński D. (2000), Poznawcze podejście do osobowości, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Psychologia ogólna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Kościelak R. (2010), Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kozicka K. (2004), Poczucie własnej skuteczności – czynnik sprawczy i jego implikacja dla profilaktyki i terapii pedagogicznej, „Annales UMCS. Sectio J”, nr 12.

Krasowicz G., Kurzyp-Wojnarska A. (1990), Kwestionariusz do badania poczucia kontroli, Warszawa: PTP, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Laboratorium Technik Diagnostycznych im. Bohdana Zawadzkiego.

Krauze-Sikorska H. (2006), Edukacja przez sztukę. O edukacyjnych wartościach artystycznej twórczości dziecka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Kulas H. (1998), Rozwój poczucia kontroli u dzieci w wieku szkolnym, „Psychologia Wychowawcza”, nr 3.

Limont W. (2003), Twórczość w aspekcie cyklu życia, [w:] W. Popek (red.), Twórczość – wyzwanie XXI wieku, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Limont W. (2010a), Pedagogika twórczości, czyli edukacja ku twórczości, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji, t. 4, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Limont W. (2010b), Uczeń zdolny. Jak go rozpoznawać i jak z nim pracować, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Matczak A., Jaworowska A., Stańczak J. (2000), Rysunkowy Test Twórczego Myślenia K.K. Urbana, H.G. Jelena, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Nęcka E. (1998), Trening twórczości. Podręcznik dla psychologów, pedagogów i nauczycieli, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Nęcka E. (2000), Twórczość, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Nęcka E. (2002), Psychologia twórczości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Nęcka E. (2005), Wymiary twórczości, [w:] K. Szmidt, K. Piotrowski (red.), Nowe teorie twórczości. Nowe metody pomocy w tworzeniu. Materiały z I Sesji Naukowo-Metodycznej Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, 12–14 X 2001, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Pervin L.A., John O.P. (2002), Osobowość. Teoria i badania, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Popek S. (red.) (2009), Psychologia twórczości. Nowe horyzonty, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Proctor T. (2002), Twórcze rozwiązywanie problemów, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Przetacznik-Gierowska M. (2000), Zmiany rozwojowe aktywności i działalności jednostki, [w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (red.), Psychologia rozwoju człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Puślecki W. (1999), Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Sikorska I., Osmańska I. (2013), Czy montessoriański przedszkolak stanie się kreatywnym nastolatkiem? Doświadczenia średniego dzieciństwa a postawa twórcza adolescentów, „Edukacja Elementarna”, nr 4.

Sokołowska J. (1993), Przewidywania i wybory a przekonanie o własnej kontroli, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Surma B. (2008), Pedagogika Montessori. Podstawy teoretyczne i twórcze inspiracje w praktyce: system pedagogiczny Marii Montessori w placówkach wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej w Polsce i we Włoszech, Łódź: Wydawnictwo Palatum.

Surma B. (2012), Teoretyczne założenia kształtowania postawy twórczej dzieci w wieku przedszkolnym, „Edukacja Elementarna”, nr 26.

Szmidt K.J. (2004), Twórczość, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Szmidt K.J. (2007), Pedagogika twórczości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Szmigielska B. (1996), Skala Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkolnych – SPK-DP. Podręcznik, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Szmigielska B. (1998), Wybrane aspekty rozwoju poznawczego i społeczno-emocjonalnego a poczucie kontroli u dzieci, [w:] M. Smoczyńska (red.), Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, Kraków: Universitas.

Szuman S. (1949), Aktywność własna jako czynnik rozwoju dziecka w okresie 7–14 lat, „Nowa Szkoła”, nr 6.

Tokarz A. (2005), Dynamika procesu twórczego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Tyszkowa M., Przetacznik-Gierowska M. (2002), Psychologia rozwoju człowieka, t. 1, Warszwa: PWN.

Uszyńska-Jarmoc J. (2003), Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.

Walat W. (2011), Psychologiczne podstawy rozwijania twórczości technicznej uczniów, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, z. 6.

Zych B.M. (2003), Kontrola. Poczucie kontroli, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2018.31.1.97-117
Data publikacji: 2018-07-05 08:06:11
Data złożenia artykułu: 2018-01-31 11:35:25


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1640
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1047

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2018 Grażyna Kwiatkowska

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.