Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Wypalenie zawodowe pracowników socjalnych jako efekt stresu zawodowego
Streszczenie w języku polskim
Zawód pracownika socjalnego należy do profesji szczególnie narażonych na wypalenie zawodowe. Wynika to z pomocowego charakteru pracy, powodującego obciążenie emocjonalne będące skutkiem rosnących oczekiwań klienta i często ograniczonych możliwości ich realizacji, a także z poczucia odpowiedzialności za los klienta. Ponadto pracownicy socjalni mają świadomość odpowiedzialności moralnej za podejmowane decyzje wobec własnego sumienia, klienta, środowiska pracy czy przełożonych oraz świadomość odpowiedzialności prawnej. Ich stres zawodowy często potęguje konieczność wkraczania w sferę niezwykle wrażliwą, trudną i często złożoną klientów, są bowiem świadkami ludzkich nieszczęść, ich wyuczonej bezradności czy trudności adaptacyjnych uniemożliwiających funkcjonowanie społeczne bądź efektywne pełnienie ról rodzicielskich. Niekiedy pracownicy socjalni stają się ofiarami agresji ze strony roszczeniowych klientów. Celem przeprowadzonych badań było określenie zależności między wypaleniem zawodowym badanych pracowników socjalnych, przejawiającym się w różnych jego wymiarach, a poziomem ich ogólnego stresu zawodowego. Rozwiązując główny problem badawczy, dokonano w pierwszej kolejności diagnozy wypalenia zawodowego badanych pracowników socjalnych (zmienna wyjaśniana). W tym celu wykorzystano Kwestionariusz LBQ (Santinello), który jest polską adaptacją włoskiego kwestionariusza Link Burnout Questionnaire (LBQ). Natomiast stres zawodowy badanych pracowników (zmienna wyjaśniająca) określono poprzez zastosowanie Kwestionariusza Poczucia Stresu (KPS). Do kwestionariusza wprowadzono jako dodatkowy wymiar skalę kłamstwa, mogącą służyć jako wiarygodne narzędzie do wstępnej weryfikacji wypowiedzi osób badanych. Przeprowadzone analizy statystyczne potwierdziły przyjęte założenia hipotetyczne o istotnej statystycznie dodatniej korelacji pomiędzy dwiema zmiennymi. Z tego względu problematyka ta wymaga stałych badań i analiz oraz adekwatnych działań zapobiegawczych. Artykuł stanowi jedną z prób diagnozy tego zjawiska oraz zawiera określone konkluzje, mające charakter nie tylko poznawczy, lecz także utylitarny.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Anczewska, M., Świtaj, P., Roszczyńska, J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(2), 67–77.
Bańka, A. (2000). Psychologia pracy. Wypalenie zawodowe. W: J. Strelau (red.), Psychologia (T. 3; s. 283–320). Gdańsk: GWP.
Bartkowiak, G. (2009). Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji. Warszawa: PWE.
Bera, R. (2021). Stres w pracy policjantów a ich style radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Resocjalizacja Polska, 21(1), 207–226. DOI: 10.22432/pjsr.2021.21.13
Bilska, E. (2004). Jak Feniks z popiołów, czyli syndrom wypalenia zawodowego. Niebieska Linia, (4), 3–7.
Burisch, M. (2000). W poszukiwaniu teorii – przemyślenia na temat natury i etiologii wypalenia. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 58–82). Warszawa: PWN.
Chmiel, N. (2003). Psychologia pracy i organizacji. Gdańsk: GWP.
Chodkiewicz, J. (2005). Zasoby osobiste w rozwoju człowieka. Cz. I. Remedium, (1), 14–15.
Chrzanowska, I. (2004). Wypalenie zawodowe nauczycieli a ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i uczniów o prawidłowym rozwoju na etapie szkoły podstawowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dudek, B., Waszkowska, M., Merecz, D., Hanke, W. (2004). Ochrona zdrowia pracowników przed skutkami stresu zawodowego. Łódź: IMP.
Falewicz, A. (2017). Psychologiczne koncepcje stresu i radzenia sobie. Studia Paradyskie, 27, 279–293.
Grzegorzewska, M. (2006). Stres w zawodzie nauczyciela. Specyfika, uwarunkowania i następstwa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Heszen-Niejodek, I. (2007). Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. W: J. Strelau (red.), Psychologia (T. 3; s. 465–492). Gdańsk: GWP.
Juczyński, Z., Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Kanios, A. (2017). Zagrożenie wypaleniem zawodowym pracowników socjalnych – porównanie środowiskowe. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 30(4), 107–117. DOI: 10.17951/j.2017.30.4.107
Karney, J.E. (2007). Psychopedagogika pracy. Wybrane zagadnienia z psychologii i pedagogiki pracy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kirenko, J., Zubrzycka-Maciąg, T. (2011). Współczesny nauczyciel – studium wypalenia zawodowego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Korlak-Łukasiewicz, A. (2001). Problem wypalenia zawodowego u pracowników socjalnych. Jak mu zaradzić? Praca Socjalna, (4), 3–21.
Krzyszkowski, J. (1998). Elementy organizacji i zarządzania w pomocy społecznej. Łódź: Omega-Praxis.
Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
Lazarus, R.S., Folkman, S. (1986). Cognitive Theories of Stress and the Issue of Circularity. W: M.H. Appley, R. Trumbull (Eds.), Dynamics of Stress: Physiological, Psychological, and Social Perspectives (s. 63–80). New York: Plenum Press. DOI: 10.1007/978-1-4684-5122-1_4
Mańkowska, B. (2022). Wypalenie zawodowe. Źródła, mechanizmy, zapobieganie. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia.
Maslach, C. (2000). Wypalenie w perspektywie wielowymiarowej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 13–31). Warszawa: PWN.
Maslach, C., Leiter, M. (2010). Pokonać wypalenie zawodowe. Sześć strategii poprawienia relacji z pracą. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Nowosad, K. (2021). Wypalenie zawodowe funkcjonariuszy Policji a ich samoocena. Resocjalizacja Polska, 21(1), 247–266. DOI: 10.22432/pjsr.2021.21.15
Pines, A.M. (2000). Wypalenie – w perspektywie egzystencjalnej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 32–57). Warszawa: PWN.
Plopa, M., Makarowski, R. (2010). Kwestionariusz poczucia stresu. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Santinello, M. (2014). Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego Link. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Sapilak, B.J. (2012). Wypalenie zawodowe personelu medycznego. W: A. Steciwko, A. Mastalerz-Migas (red.), Stres oraz wypalenie zawodowe (s. 47–59). Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
Sęk, H. (2000). Uwarunkowania i mechanizmy wypalenia zawodowego w modelu społecznej psychologii poznawczej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 83–112). Warszawa: PWN
Sęk, H. (2011). Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. Warszawa: PWN.
Sęk, H. (red.). (1996). Wypalenie zawodowe. Psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania. Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.
Sęk, H. (red.). (2006). Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: PWN.
Strelau, J. (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 1. Gdańsk: GWP.
Szmagalski, J (2004). Stres i wypalenie zawodowe pracowników socjalnych. Warszawa: Instytut Rozwoju Służb Społecznych.
Terelak, J. (1995). Stres psychologiczny. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Trawkowska, D. (2007). Wypalenie zawodowe wśród pracowników socjalnych i sposoby przeciwdziałania. W: S. Pawlas-Czyż (red.), Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych. Materiały pomocnicze dla słuchaczy specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik socjalny (s. 47–60). Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”.
Tucholska, S. (2009). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wierzejska, J. (2017). Poczucie obciążenia pracą pedagogów funkcjonujących w zawodach pomocowych. Studium empiryczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zbyrad, T. (2009). Stres i wypalenie zawodowe pielęgniarek, pracowników socjalnych i policjantów. Stalowa Wola: Wydawnictwo KUL.
Zbyrad, T. (red.). (2008). Wypalenie zawodowe pracowników służb społecznych. Stalowa Wola: Wydawnictwo KUL.
Ziarek, E. (2007). Zagrożenie wypaleniem zawodowym u pracowników pomocy społecznej. W: W. Poleszak (red.), Pomoc osobom wykluczonym społecznie (s. 59–69). Lublin: Fundacja Kultury Chrześcijańskiej „Artos”.
Zubrzycka-Maciąg, T. (2013). Psychospołeczne uwarunkowania stresu nauczycielek szkół podstawowych i gimnazjum. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2024.37.1.247-268
Data publikacji: 2024-06-27 07:56:53
Data złożenia artykułu: 2024-02-08 11:27:35
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Katarzyna Nowosad
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.